Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Ostrowi Mazowieckiej

Kto to jest sygnalista?

Sygnalista – osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa w kontekście związanym z pracą. Ustawa o ochronie sygnalistów w art. 4 ust. 1 i 2 określa przykładowe kategorie zawodowe, których dotyczy kontekst związany z pracą. Należą do nich w szczególności:

- pracownik (były pracownik)

- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej

- stażysta, wolontariusz, praktykant

- kandydat do pracy

- funkcjonariusz,

- usługodawca

Co to jest naruszenie prawa?

Naruszenie prawa – działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa.

Ustawa o ochronie sygnalistów w art. 3 ust. 1 zawiera zamknięty katalog obszarów, których może dotyczyć naruszenie prawa, należą do nich m.in.: korupcja, zamówienia publiczne, przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowanie terroryzmu, zdrowie publiczne, ochrona prywatności i danych osobowych, bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych, interesy finansowe Skarbu Państwa RP, konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela.

Procedura zgłoszeń zewnętrznych, obejmuje zakres przedmiotowy i podmiotowy zgłoszeń zewnętrznych określony odpowiednio art. 3 ust. 1 i art. 4 ustawy o ochronie sygnalistów

Wyłączenia

Ustawa nie ma zastosowania do informacji objętych:

- przepisami o ochronie informacji niejawnych oraz innych informacji, które nie podlegają ujawnieniu z mocy przepisów prawa powszechnie obowiązującego ze względów bezpieczeństwa publicznego

- tajemnicą zawodową zawodów medycznych oraz prawniczych

- tajemnicą narady sędziowskiej

- postępowaniem karnym – w zakresie tajemnicy postępowania przygotowawczego oraz tajemnicy rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności.

 

Kiedy sygnalista jest objęty ochroną?

Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów sygnalista podlega ochronie określonej w przepisach rozdziału 2 od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem że miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja będąca

przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informację o naruszeniu prawa.

 

Warunki ochrony sygnalisty

- naruszenie prawa w dziedzinach objętych ustawą

- dobra wiara

- kontekst związany z pracą

- tryb zgłoszenia zewnętrznego

Naruszenie prawa w dziedzinach objętych ustawą – to, co może być przedmiotem zgłoszenia określa ustawa o ochronie sygnalistów w art. 3.

Dobra wiara – stanowi domniemanie, że osoba dokonująca zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest przekonana o prawdziwości przekazywanych treści w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że przekazane treści stanowią informację o naruszeniu prawa w chwili dokonywania zgłoszenia.

Kontekst związany z pracą – przeszłe, obecne lub przyszłe działania związane z wykonywaniem pracy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu, lub pełnienia służby w podmiocie prawnym, w ramach których uzyskano informację o naruszeniu prawa oraz istnieje możliwość doświadczenia działań odwetowych.

Tryb zgłoszenia zewnętrznego – zgłoszenie powinno nastąpić w trybie określonym w ustawie o ochronie sygnalistów. Ustawa określa trzy takie tryby, tj. zgłoszenie wewnętrzne, zgłoszenie zewnętrzne oraz ujawnienie publiczne. Zasady dokonywania zgłoszeń zewnętrznych oraz kanały do ich przekazywania zostały określone w Procedurze dokonywania zgłoszeń.

Przed czym sygnalista jest chroniony?

Formy ochrony:

Ochrona tożsamości – dane osobowe sygnalisty nie podlegają ujawnieniu nieupoważnionym osobom.

Działanie odwetowe – bezpośrednie lub pośrednie działanie lub zaniechanie w kontekście związanym z pracą, które jest spowodowane zgłoszeniem lub ujawnieniem publicznym i które narusza lub może naruszyć prawa sygnalisty lub wyrządza lub może wyrządzić nieuzasadnioną szkodę sygnaliście, w tym bezpodstawne inicjowanie postępowań przeciwko sygnaliście. Ustawa o ochronie sygnalistów w art. 12 wymienia przykładowe działania odwetowe, które nie mogą być podejmowane wobec sygnalisty i należą do nich między innymi: odmowa nawiązania stosunku pracy, wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy, obniżenie wysokości wynagrodzenia, przeniesienie na niższe stanowisko pracy, mobbing, czy dyskryminacja.

WAŻNE – obowiązuje w tym zakresie odwrócony ciężar dowodu (to na pracodawcy spoczywa ciężar dowodu, że podjęte działanie, nie jest działaniem odwetowym).

Dodatkowe informacje

Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej przygotowało i udostępniło na swojej stronie internetowej zestaw materiałów zawierających najważniejsze informacje na temat ochrony sygnalistów.

https://www.gov.pl/web/rodzina/ochrona-sygnalistow

Państwowa Inspekcja Pracy opublikowała broszurę skierowaną do osób i instytucji zainteresowanych przepisami regulującymi status sygnalistów. W broszurze zawarto następujące informacje: kto może być sygnalistą i co może zgłosić, jak i gdzie zgłaszać naruszenia prawa, od kiedy sygnaliście przysługuje ochrona, czy zgłoszenie zwalnia od odpowiedzialności karnej oraz jakie działania odwetowe są zakazane.

https://www.pip.gov.pl/files/126/Dla-pracownikow/1056/Sygnalisciprawaiobowiazki.pdf