Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Płocku

Pracownicy Sekcji Higieny Dzieci i Młodzieży oraz Promocji Zdrowia w br. w ramach działań profilaktycznych mających na celu promowanie zdrowia, przeprowadzili działania kontrolne oraz edukację zdrowotną w środowisku szkolnym na rzecz eliminacji ryzyka rozwoju wad postawy u dzieci i młodzieży. Oceny dokonano w marcu i październiku na terenie dwóch szkół miejskich i dwóch wiejskich. Badania przeprowadzono wśród 769 uczniów z klas IV – VIII w 40 oddziałach. Wraz z oceną obciążenia uczniów ciężarem plecaków pracownicy sekcji dokonali przeglądu stanowisk pracy oraz organizacji miejsc na pozostawienie w szkole podręczników i przyborów szkolnych.

Do oceny wykonano dwa pomiary: ciężaru ciała ucznia oraz ciężaru spakowanego tornistra, następnie obliczano normy obciążenia ciała ciężarem tornistra: niską, tj. 10% oraz 15% jako wysoką. Według wytycznych Głównego Inspektora Sanitarnego, waga tornistra nie powinna przekraczać 10 – 15 % masy ciała dziecka.

Wykres 1 Ocena obciążenia uczniów ciężarem tornistra/plecaka na terenie miasta Płocka i powiatu płockiego.

Na ogólną liczbę 769 przebadanych uczniów optymalną, tj. 10% obciążenia ciężaru ciała wagą tornistra uzyskało 426 uczniów, co stanowiło 56 %, natomiast 254 uczniów uzyskało normę wysoką do 15% wagi ciała, co stanowi 33 %. Pozostałych 89 uczniów posiadało tornistry/plecaki, w których odnotowano wagę powyżej 15 % wagi ciała, co stanowi 11 %.

W mieście na 441 zbadanych uczniów: 10% obciążenia ciężaru ciała wagą tornistra uzyskało 273 uczniów, co stanowiło 62%, natomiast 128 uczniów uzyskało normę wysoką do 15% wagi ciała, co stanowi 29 %. 40 uczniów posiadało tornistry/plecaki, w których odnotowano wagę powyżej 15 % wagi ciała, co stanowi 9% uczniów.

Na terenie powiatu płockiego na 328 zbadanych uczniów: 10% obciążenia ciężaru ciała wagą tornistra uzyskało 153 uczniów, co stanowiło 47 %, natomiast 126 uczniów uzyskało normę wysoką do 15% wagi ciała, co stanowi 38 %. 49 uczniów posiadało tornistry/plecaki, w których odnotowano wagę powyżej 15 % wagi ciała, co stanowi 15 % uczniów.

            Wykres 2 Porównanie miasta płocka i powiatu płockiego dotyczące obciążenia uczniów wagą plecaka/tornistra.

W szkołach miejskich zauważono lepsze wyniki w zakresie dopuszczalnego obciążenia tornistrów. Świadczy to o dobrej organizacji pracy w szkołach miejskich, gdzie uczniowie mają większy dostęp do indywidualnych szafek lub półek pozwalających na pozostawienie podręczników, przyborów szkolnych. W szkołach wiejskich tornistry są cięższe, co może wynikać z braku zaplecza do przechowywania pomocy szkolnych.

Spośród wszystkich zważonych plecaków na terenie miasta najcięższy ważył 7,50 kg i należał do ucznia klasy IV, najlżejszy 1,70 kg i należał do ucznia klasy V.  Na terenie powiatu najcięższy plecak ważył 8,90 kg i należał do ucznia klasy VI, najlżejszy 2,70 kg i należał do ucznia klasy IV.

Przeprowadzona analiza wyników wykazała, że nadmierne obciążenie plecaków pozostaje nadal aktualnym problemem. Wszyscy uczniowie, którzy brali udział w badaniach mieli dostosowane stanowiska pracy do swojego wzrostu, miejsce do przechowywania podręczników oraz warunki umożliwiające pozostawianie części przyborów w szkole. W szatniach, na korytarzach szkolnych mają dostęp do indywidualnych lub zbiorowych szafek w salach lekcyjnych.

Stanowisko pracy ucznia to prawidłowo dobrane meble szkolne (stół i krzesło) zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j Dz. U. z 2020 r., poz. 1604 z późn. zm.) Natomiast § 4 a w/w rozporządzenia nakłada na dyrektora obowiązek zapewnienia uczniom w pomieszczeniach szkoły lub placówki możliwości pozostawienia części podręczników i przyborów szkolnych.

Podczas prowadzonych badań zaobserwowano, że czynnikami wpływającymi na znaczne obciążenie tornistrów są:

• książki i zeszyty nie ujęte w planie zajęć lekcyjnych,
• książki i zeszyty na korepetycje zaraz po zajęciach szkolnych,
• zeszyty w twardej oprawie,
• dodatkowe piórniki, przybory szkolne,
• bidony/butelki z wodą o dużej pojemności,
• rodzaj materiału z jakiego wykonany jest tornister lub plecak,
• worki/torby z ubraniami na zajęcia wychowania fizycznego,
• niewystarczający nadzór rodziców i opiekunów oraz nauczycieli nad zawartością tornistrów.

Wpływ na powstawanie wad postawy mają:

• Nadmiar przedmiotów: Uczniowie często noszą w plecakach zbyt wiele podręczników, zeszytów, a także zbędnych przyborów.
• Zbyt duży plecak: Rozmiar plecaka może nie być proporcjonalny do wzrostu dziecka, a przez to łatwo można go przeładować.
• Noszenie na jednym ramieniu: Wiele dzieci nosi ciężkie przedmioty na jednym ramieniu, co powoduje jednostronne obciążenie i problemy z równowagą.

Konsekwencje zdrowotne wynikające z noszenia zbyt ciężkich plecaków

Główne przyczyny wad postawy:

• złe nawyki - spowodowane nieprawidłowo dostosowanym stanowiskiem pracy ucznia, nieodpowiednią pozycją wypoczynkową, brakiem ruchu.
• nadmierne obciążenie ciała - przeciążony i źle noszony tornister, nadwaga, otyłość.

Wady kręgosłupa u dzieci występują najczęściej w postaci:

• skoliozy – jest to boczne skrzywienie kręgosłupa; powstaje w okresie najszybszego wzrostu dziecka, najbardziej zauważalnym objawem skoliozy jest niesymetryczne ułożenie łopatek,
• lordozy – cechą charakterystyczną lordozy jest wygięcie kręgosłupa do przodu na odcinku lędźwiowym (wklęsłe plecy i wystający brzuch),
• plecy płaskie – czyli spłaszczenie krzywizn kręgosłupa, osłabienie mięśni,
• kifozy – nadmierne wygięcie kręgosłupa w tył na odcinku piersiowym,
• wady klatki piersiowej – np. kurza klatka, objawiająca się jej nadmiernym wysunięciem do przodu,
• wady kończyn dolnych – np. stopa płaska lub płasko-koślawa, czy też kolana koślawe.

Schorzenia do których doprowadza zaniedbana profilaktyka wad postawy to:

• zaburzenia krążeniowo – oddechowe,
• upośledzenia sprawności i wydolności ogólnej,
• zespół bólowy kręgosłupa.

Zapobieganie i profilaktyka wad postawy u dzieci i młodzieży:

• wdrożenie aktywności fizycznej wzmacniającej mięsnie kręgosłupa, brzucha, kończyn dolnych, np.  pływanie, gimnastyka,                                                             
• eliminacja czynników stanowiących zagrożenie wystąpieniem wady - prawidłowo dobrany
  i spakowany tornister/plecak,                                                                                                                                                                                                                                
• wyrabianie nawyków prawidłowej postawy,                                                                                     
• regularna kontrola stanu zdrowia,                                                                                           
• działania na rzecz prawidłowej postawy,                                                                             
• podnoszenie świadomości poprzez edukację zdrowotną.

Działania edukacyjno – informacyjne dotyczące profilaktyki wad postawy prowadzone  przez pracowników PSSE w Płocku, Sekcji Higieny Dzieci i Młodzieży oraz Promocji Zdrowia na temat:

• konsekwencji noszenia zbyt ciężkich plecaków,  właściwego doboru tornistra i odpowiedniej jego wagi, ciężki plecak to większe ryzyko wad postawy,
• edukowaliśmy uczniów i dyrektorów szkół na temat ergonomii stanowisk pracy ucznia, czyli zapewnieniu odpowiedniego rozmiaru stołu i krzesła do wzrostu ucznia oraz właśćiwej pozycji ciała podczas nauki,
• zachęcaliśmy uczniów do pozostawiania części podręczników i przyborów szkolnych
  w indywidualnych szafkach lub miejscach do tego przeznaczonych,
• rozmawialiśmy o zdrowym i aktywnym stylu życia , ktry pomaga utrzymać prawidłową masę ciała i dobre samopoczucie.

Zalecenia Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczące właściwego wyboru tornistra lub plecaka

                         

https://www.gov.pl/web/gis/zalecenia-dotyczace-tornistrow-szkolnych                        

Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w Płocku zapowiadają kontynuację działań edukacyjno-informacyjnych, mających na celu uświadomienie uczniom, rodzicom i nauczycielom znaczenia prawidłowego doboru plecaka. Lekki plecak, odpowiednio dobrane meble szkolne, zbilansowana dieta oraz aktywność fizyczna to czynniki wpływające na zdrowie dzieci.

Dbajcie o plecy swoich pociech! Sprawdzajcie, co noszą w swoich tornistrach!