Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Suwałkach

Tzw. „dopalacze” są  oferowane w większości krajów Europy. Ponadto ich ofertę można znaleźć w Internecie. W Polsce problem ten zaczął narastać już od 2010 roku. W mediach też dość często słyszymy o „dopalaczach”, szczególnie w kontekście zatruć nimi. Jednocześnie nasza wiedza na ich  temat jest wyrywkowa, zarówno w wymiarze farmakologicznym, jak również społeczno-kulturowym.

Czym właściwie są „dopalacze”? Tzw. „dopalacze” są znane na świecie pod wieloma nazwami, np.: designer, drugs, smarts, legal highs, herbal highs, boosters. W Polsce są nazywane nowymi narkotykami lub nowymi substancjami psychoaktywnymi. Określają one grupę substancji lub ich mieszanek o faktycznym lub rzekomym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy. Często stanowią zamienniki dobrze znanych narkotyków. Są to produkty o nieznanym składzie. Niektóre z nich są pochodzenia roślinnego, inne – syntetycznego. Zawierają mieszanki różnych substancji, które mogą potęgować swoje działanie. Ich łączny efekt farmakologiczny i toksykologiczny może poważnie zagrażać zdrowiu i życiu użytkowników, a nietypowe objawy zatrucia dodatkowo mogą utrudniać leczenie. Osoby kupujące takie produkty nigdy nie mogą mieć pewności jaki jest ich skład oraz zawartość – stąd dawka, intensywność wywołanych efektów, a także toksyczność jest trudna do oceny przed zastosowaniem.

Należy pamiętać, że „dopalacze” wywierają toksyczne działanie na ośrodkowy układ nerwowy, układ sercowo-naczyniowy, przewód pokarmowy, nerki, mięśnie szkieletowe. Mogą również wywołać ciężkie zaburzenia psychiczne i neurologiczne.

Stopień ich szkodliwości dla zdrowia i potencjał uzależniający jest przedmiotem ciągłych badań
i analiz, które jednak ze względu na liczbę znanych i ciągle wynajdowanych substancji psychoaktywnych, nie nadążają za zmianami ich składu przez producentów.

 

Opierając się na efektach klinicznych, jakie wywołują nowe substancje psychoaktywne, można je podzielić na następujące grupy:

• stymulanty – substancje psychostymulujące – pobudzające OUN; należą do nich: fenyloetyloaminy, katynony;

• depresanty – substancje działające opóźniająco na OUN np. opioidy, pochodne benzodiazepiny, alkohol;

•   psychodeliki – środki psychodysleptyczne – substancje wywołujące zaburzenia w OUN;

•   kannabinoidy – grupa związków, których działanie łączy efekty stymulujące, depresyjne
oraz psychodeliczne (zależnie od dawki).

Rzeczpospolita Polska jako jeden z pierwszych krajów Unii Europejskiej prowadzi systemowe ich zwalczanie. Z dniem 27 listopada 2010 r. wprowadzono ustawowy zakaz zarówno wytwarzania, jak i wprowadzania do obrotu środków zastępczych, a od 1 lipca 2015 r. nowych substancji psychoaktywnych. Egzekwowanie tego zakazu na terytorium naszego państwa jest określone ustawą z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw  (Dz.U. poz. 875, 1830).

 

Artykuł napisany w oparciu:

1.     Ewa Waluk (red.), „Nowe narkotyki w Polsce. Tendencje, zagrożenia, procedury postępowania.” GIS, Warszawa 2016 r.

2.     https://gis.gov.pl/images/ssk/stan_sanitarny_kraju_za_rok_2015.pdf

3.     http://www.nil.gov.pl/badania/raport-2015-dopalacze-zbadane-w-nil/

Według badań GIS z 2012 roku 2,2% polskich kobiet w ciąży przyjmuje środki uspokajające lub nasenne, 7% pali papierosy, a aż 10,1% spożywa alkohol. Dodatkowo 22,5% ciężarnych jest codziennie narażonych na wdychanie dymu tytoniowego w domu.

 

O ile 90,2% kobiet, jako wysoki czynnik ryzyka dla rozwijającego się płodu, uznaje aktywne palenie tytoniu, świadomość na temat szkodliwości picia alkoholu jest dużo niższa. Nadal wiele Polek uważa, że picie niewielkich ilości alkoholu w trakcie ciąży nie jest szkodliwe dla płodu (2,5%). Niektóre z nich są zdania, że picie dużych ilości alkoholu nie jest w ogóle ryzykowne.

 

Niepokojącym jest również fakt, że aż 56,5% kobiet ciężarnych nie uzyskało od lekarza informacji na temat skutków spożycia alkoholu w ciąży. Co gorsza, 1,4% Polek dowiadywało się w gabinecie lekarskim, że picie małej ilości alkoholu w ciąży jest dopuszczalne lub nawet zalecane. W konsekwencji w 2012 roku u 0,5% badanych dzieci z wadami wrodzonymi stwierdzano cechy alkoholowego zespołu płodowego (FAS) w postaci m.in. niedorozwoju płytek paznokciowych, krótkich szpar powiekowych, braku rynienki nosowo-wargowej, zeza, cienkiej górnej wargi i krótkiej szyi.

 

W celu zmiany zachowań zdrowotnych przyszłych matek oraz poprawy zdrowia ich potomstwaGłówny Inspektorat Sanitarny we współpracy z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Instytutem Medycyny Pracy oraz Instytutem Medycyny Wsi rozpoczął realizację Profilaktycznego programu w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnychwspółfinansowanego w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy.

Program potrwa 5 lat, a jego głównym celem jest ograniczenie używania substancji psychoaktywnych przez kobiety w wieku prokreacyjnym. W ramach programu zorganizowane zostaną: szkolenia dla personelu medycznego oraz nauczycieli, programy edukacyjne dla szkół ponadgimnazjalnych oraz zakładów pracy, a także elektroniczna platforma edukacyjna i kampania społeczna. Przewiduje się, że działaniami programowymi zostanie objęta grupa ok. 5 000 000 osób.

 

Całkowity budżet Projektu wynosi 4 045 519 CHF (12 456 154 PLN), z czego wartość dofinansowania Projektu przez stronę szwajcarską wynosi 85% i obejmuje kwotę 3 438 691 CHF (10 587 730 PLN), pozostałe 15% w kwocie 606 828 CHF (1 868 424 PLN) stanowi wkład krajowy zapewniony przez Ministra Zdrowia.

 Ergonomia (język grecki εργον – praca + νομος – prawo) – nauka o pracy, czyli dyscyplina naukowa zajmująca się dostosowaniem pracy do możliwości psychofizycznych człowieka. Ma na celu humanizowanie pracy poprzez taką organizację układu: człowiek - maszyna - warunki otoczenia, aby wykonywana ona była przy możliwie niskim koszcie biologicznym i najbardziej efektywnie, co uzyskuje się m.in. poprzez eliminację źródeł chorób zawodowych. Ergonomia jest nauką interdyscyplinarną. Korzysta z dorobku takich nauk lub dziedzin naukowych jak: psychologia pracy, socjologia pracy, fizjologia pracy, higiena, medycyna pracy, organizacja pracy, antropometria oraz nauk technicznych, np. budowy maszyn. Twórcą terminu "ergonomia" (z gr. ergon - praca, nomos - zasada, prawo) jest Wojciech Jastrzębowski, który zdefiniował ergonomię jako naukę o używaniu nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności. Jej celem głównym jest polepszanie warunków pracy człowieka, które obejmuje dostosowanie ich do możliwości pracownika oraz właściwy dobór pracownika do danej pracy i jego edukację, obejmującą specyfikę stanowiska.

Wyróżnia się ergonomię koncepcyjną (wprowadzanie zasad ergonomii podczas opracowania koncepcji oraz projektowania) i ergonomię korekcyjną (korektę warunków pracy na drodze modernizacji już funkcjonujących stanowisk pracy (maszyn, urządzeń).

Jednym z obszarów zainteresowania ergonomii są czynniki uciążliwe w środowisku pracy, czyli takie, które bezpośrednio nie wywołują skutków zdrowotnych, ale są przyczyną nadmiernego zmęczenia lub obniżają wydajność pracy. Są to np.:

- monotonia ruchów, czyli zadania powtarzalne wykonywane w krótkich cyklach,

- przeciążenie pracą fizyczną,

- nieodpowiednia pozycja ciała lub brak możliwości zmiany pozycji ciała,

- nieodpowiednio zaprojektowane stanowisko pracy w zakresie przestrzeni pracy,

- nieodpowiednie wyposażenie stanowiska (narzędzia itp.),

- nieodpowiednie oświetlenie,

- przeszkadzający hałas,

- nieodpowiednie warunki mikroklimatyczne,

- niekorzystna jonizacja powietrza,

- przeciążenie lub niedociążenie pracą umysłową,

- nieodpowiednie warunki środowiska psychospołecznego.

Akty prawne i normy regulujące warunki pobytu, jakie powinien zapewnić uczniom dyrektor szkoły:

- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r.
nr 6, poz. 69 z późn. zm.) określa.

- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.),

- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U z 2003 r. nr 169 poz. 1650
z późn. zm.),

- PN-EN 12464-1:2012 (normy wcześniejsze PN-EN 1729-1:2007, PN-ISO 5970:1994) - Meble. Krzesła i stoły dla instytucji edukacyjnych. Część 1: Wymiary funkcjonalne,

-PN-EN 12464-1:2004. Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.

           

Podczas kontroli kompleksowych pracownicy PSSE sprawdzają m. in.  wentylację w szkole, otwieranie okien, temperaturę pomieszczeń, oświetlenie naturalne, ochronę przed nadmiernym nasłonecznieniem, pomiary natężenia oświetlenia sztucznego, rozkłady zajęć lekcyjnych, dostosowanie stołów i krzeseł do zasad ergonomii.

 

1. Wentylacja to proces usuwania z pomieszczeń zanieczyszczonego powietrza i dostarczania
w jego miejsce powietrza świeżego. Wentylacja pomieszczeń może być grawitacyjna, dzięki różnicy temperatury - a więc i gęstości powietrza wewnątrz i na zewnątrz budynku oraz dzięki działaniu wiatru - powietrze dostaje się do budynku przez nieszczelności w oknach i drzwiach lub przez nawiewniki, wydostaje się przez kratki wentylacyjne i kanały wentylacyjne.

Użytkownicy budynków, w których powietrze jest niewłaściwej jakości narzekają na bóle głowy, podrażnienia oczu, nosa , gardła, suchy kaszel, przesuszenie skóry, zawroty głowy,

trudności z koncentracją, zmęczenie. Ważne jest właściwe wentylowanie pomieszczeń, dzięki czemu uczniowie i nauczyciele mogą oddychać świeżym powietrzem.

Państwowa Inspekcja Sanitarna stwierdza pojawienie się nowego niekorzystnego zjawiska - montowania w pomieszczeniach, w których nie zastosowano wentylacji nawiewnej - okien o bardzo dużej szczelności, co zagraża niedostateczną wymianą powietrza i powoduje nadmierne zwiększenie wilgotności powietrza; para wodna wykraplająca się na wewnętrznej powierzchni szyb i chłodnych powierzchniach ścian stwarza warunki sprzyjające do rozwoju grzybów i pleśni.

 

2. Temperatura

Zastosowana w budynku instalacja (urządzenia) do ogrzewania powinna w sezonie grzewczym zapewnić następującą temperaturę:

— pomieszczenia do nauki – min. +18 ° C,

— szatnie, korytarze, klatki schodowe, sale gimnastyczne - +16° C,

— rozbieralnie, natryskownie - +24° C.

W pomieszczeniach przeznaczonych na zbiorowy pobyt dzieci oraz osób niepełnosprawnych na grzejnikach centralnego ogrzewania należy umieszczać osłony ochraniające od bezpośredniego kontaktu z elementem grzejnym - § 302 ust. 3.

3. Oświetlenie

Stwarzanie dobrych warunków do pracy wzrokowej związane jest z zapewnieniem odpowiedniego poziomu natężenia, oświetlenia, zachowania należytego kontrastu, a w tym kontrastu barwy/jaskrawości obserwowanego przedmiotu z tłem oraz niedopuszczanie do występowania olśnienia. Przy niewłaściwym oświetleniu widzi się gorzej i szybciej dochodzi do zmęczenia, mogą występować bóle oczu i głowy. Natężenie oświetlenia określane jest w luksach (luks jest miarą ilości światła padającego na l m2). Dzięki kontrastowi możliwe jest uwidocznienie szczegółów przedmiotu lub jego ogólnego zarysu, ale kontrast za duży, stworzony na przykład przez białą ścianę jako tło do czarnej tablicy - jest dla oczu niekorzystny. Olśnieniem nazywamy stan charakteryzujący się odczuciem niewygody przy patrzeniu lub/i obniżonej zdolności rozpoznawania przedmiotów. Krańcowym stopniem olśnienia jest olśnienie oślepiające. Przyczyną olśnienia jest oddziaływanie światła o zbyt dużym natężenia lub o zbyt dużych kontrastach.

 

Oświetlenie naturalne

Wzrok człowieka jest przystosowany do światła naturalnego, dlatego też należy dbać, aby do klasy dochodziło tego światła jak najwięcej. Pomieszczenia przeznaczone do zbiorowego przebywania dzieci (z wyjątkiem pracowni chemicznej, fizycznej, plastycznej) powinny mieć zapewniony czas nasłonecznienia co najmniej 3 godziny w dniach równonocy (21marca i 21 września) w godzinach 8.00 - 16.00. W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien (liczonej w świetle ościeżnic) do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8 (zaleca się aby
w pomieszczeniach do nauki zachować stosunek 1:5), w innych pomieszczeniach co najmniej 1:12.

Działaniem sprzyjającym dostawaniu się światła dziennego będzie: utrzymywanie czystości szyb, nie zasłanianie szyb roślinami, zrezygnowanie z firanek. Okna należy jednak wyposażyć
w żaluzje lub zasłony, by była możliwość ochrony przed bezpośrednio wpadającym światłem słonecznym (z powodu zagrożenia powstawania zbyt dużego, niepożądanego dla oczu kontrastu
i nadmiernego ciepła).

 

Oświetlenie sztuczne

Zgodnie z § 59 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. - oświetlenie światłem sztucznym pomieszczenia przeznaczonego na pobyt ludzi powinno odpowiadać potrzebom użytkowym i spełniać wymagania normy dotyczącej oświetlenia wnętrz światłem elektrycznym. Również rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach - w § 7 i 9 określa, że w pomieszczeniach szkoły i placówki zapewnia się właściwe oświetlenie. Zgodnie z normą PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach – najmniejsze dopuszczalne średnie natężenie oświetlenia wynosi:

- w izbach lekcyjnych, salach przedmiotowych - 300 lx,

- na tablicy – 500 lx,

- w salach gimnastycznych, w salach zajęć ruchowych, na basenie - 300 lx,

- w pracowniach artystycznych - 500 lx.

Zaprojektowanie poprawnego oświetlenia elektrycznego w szkołach należy powierzać specjalistom-oświetleniowcom. Przy przekazywaniu pomieszczeń do użytku powinny zostać wykonane pomiary oświetlenia sprawdzające zgodność stanu rzeczywistego z projektem. Urządzenia oświetleniowe muszą podczas eksploatacji być właściwe utrzymywane i konserwowane. Instalacje
i urządzenia elektryczne powinny być tak wykonane, aby nie narażały na porażenia prądem elektrycznym, przepięcia atmosferyczne, występowanie nieodpowiednich obszarów pól elektromagnetycznych oraz nie powodowały innych szkodliwych skutków (§ 10 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

 

4. Stanowisko pracy ucznia

Stanowisko nauki należy dostosować do warunków antropometrycznych uczniów - wymiarów ciała, a wyposażenie powinno posiadać odpowiednie certyfikaty i atesty - § 9 ust. 2 i 3. Uczeń spędza w szkole większość czasu siedząc. Ma to istotny wpływ na jego postawę i zdrowie (prawidłowe kształtowanie się kręgosłupa, prawidłowe funkcjonowanie narządów wewnętrznych). Meble – stoły
i krzesła konstruowane są z myślą o wyeliminowaniu negatywnych skutków tej wymuszonej pozycji, a z powodu dużej rozpiętości wysokości ciała użytkowników produkowane są one w kilku rozmiarach. Aktualnie obowiązuje Norma Europejska: PN-EN 1729-1:2007. Meble. Krzesła i stoły dla instytucji edukacyjnych. Część 1: Wymiary funkcjonalne oraz PN-EN 1729-2:2007. Meble. Krzesła i stoły dla instytucji edukacyjnych. Część 2: Wymagania bezpieczeństwa i metody badań. Niniejsza Norma Europejska oparta jest na zasadzie, że stoły i krzesła przewidziane do użytku w instytucjach edukacyjnych o ogólnym charakterze edukacyjnym zaleca się zaprojektować w sposób promujący zachowanie prawidłowej postury. Dotyczy ona mebli o stałej wysokości, jak również mebli regulowanych.

Meble szkolne dobierane są na podstawie dwóch kryteriów:

- wysokości podkolanowej;

- wysokości ciała ucznia.

Norma wprowadza dodatkowy, największy – siódmy - standard dla stołów i krzeseł. Do dyspozycji uczniów proponuje się osiem rozmiarów (od 0 do 7) stołów i krzeseł, dobieranych według wysokości ciała. Wybrany stół i krzesełko powinny mieć ten sam numer. Krzesła i stoły powinny być wyraźnie oznakowane (czytelnie i trwale) przez zamieszczenie rozmiaru, koloru lub obydwu oznaczeń. Jest to warunek sprawnego zestawienia stołów i krzeseł w komplet o tym samym numerze i doboru do wzrostu użytkowników. Użytkownik mebla powinien wiedzieć, jaki rozmiar ma wybrać

i rozumieć dlaczego (patrz tabela 1 i tabela 2). W każdym przypadku należy stosować zasadę ustawiania trzech kolejnych wielkości mebli w jednej sali, w ilościach dobranych do grup wzrostowych uczącej się w niej młodzieży. Uczeń powinien znać numer wielkości swojego  stanowiska pracy, np. wpisany w dzienniku przy nazwisku i zajmować odpowiednie do swojego wzrostu miejsce.

 

Tabela 1. Dobór rozmiarów mebli i kodu koloru do wzrostu dzieci (wg PN-EN 1729 - 1:2007)

Numer rozmiaru	0	1	2	3	4	5	6	7
Kod koloru	biały	pomarań­czowy	fioletowy	żółty	czerwony	zielony	niebieski	brązowy
Wzrost (bez butów)	800­- 950	930­-1160	1080­- 1210	1190­1420	1330- ­1590	1460­1765	1590- ­1880	1740­- 2070
Wysokość podkolanowa	200­-250	250-280	280-315	315­-355	355-405	405­435	435-485

Program jest kierowany do dzieci w wieku przedszkolnym
(5 – 6 letnich), z udziałem rodziców/opiekunów.
W wychowaniu zdrowotnym dziecka program ten jest pierwszym etapem nabywania przez dziecko w trakcie edukacji szkolnej wiedzy na temat szkodliwości biernego i czynnego palenia tytoniu. Zakłada on ochronę dzieci przed szkodliwym wpływem dymu tytoniowego, poznanie sposobów radzenia sobie w tych sytuacjach, w których dziecko narażone jest na szkodliwe działanie tytoniu dorosłych osób palących.
Głównymi celami programu są:
- wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy,
- zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie
w sytuacjach, gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub gdy dorośli palą przy nich tytoń.
W placówkach oświatowych koordynator programu jest jeden, natomiast program realizują wychowawcy klas/grup.
Autorzy programu zalecają przeprowadzenie zajęć w formie warsztatowej.
Tytuły zajęć warsztatowych:
                                I.              Wycieczka.
                               II.             Co i dlaczego dymi.
                             III.             Jak się czuję, kiedy dymi papieros?
                             IV.            Co się dzieje, gdy ludzie palą papierosy?
                              V.            Jak unikać dymu papierosowego?
(Scenariusze zajęć warstatowych znajdują się w poradniku dla koordynatora programu.)
Zajęcia koncentrują się na odbiorze wrażeń poprzez oddziaływanie na wiele zmysłów dzieci oraz są dostosowane do rozwoju poznawczego, aktywności, doświadczeń i potrzeb dziecka.
Realizację programu ułatwiają pomoce dydaktyczne tj:
·  poradnik dla koordynatora programu, który zawiera opracowane poszczególne zajęcia warsztatowe oraz załączniki do wykorzystania podczas przeprowadzanych warsztatów,
·   piosenka o Dinku,
·   kolorowanka,
·   plakat.
Program jest realizowany od 2008 roku i cieszy się ciągle dużym zainteresowaniem realizatorów i odbiorców.

Pasożyt ten żyje wyłącznie na owłosionej skórze głowy człowieka i żywi się jego krwią. Wielkość dorosłego owada nie przekracza 2-3mm. Larwy wszy (gnidy) mają kolor białawo-brązowy, a rozmiarem przypominają główkę szpilki. Samica składa zwykle od 6 do 8 jaj dziennie przez kolejne 20 dni. Dzięki substancji klejącej mocno przyczepiają się do skóry głowy. W ciągu 10 dni z jajeczek wylęga się larwa, która następnie przekształca się w dorosłego osobnika. Pasożyt żywi się wyłącznie krwią człowieka. W miejscu ukąszenia powstaje niewielkie zgrubienie, które swędzi i piecze. Wesz głowowa potrafi jedynie pełzać, dlatego też zarazić się nią można tylko przez bezpośredni kontakt z osobą chorą. Z tego też powodu, największe zagrożenie zakażeniem występuje wśród dzieci i młodzieży, które w przeciwieństwie do osób dorosłych nie zachowują wystarczającego dystansu - przytulają się głowami w trakcie zabawy, śpią obok siebie w czasie poobiedniej przerwy, pożyczają sobie nawzajem szczotki czy gumki do włosów.

Gdzie występuje wszawica?

Powszechne przekonanie, że występowanie wszy związane jest z brudem, ubóstwem oraz brakiem przestrzegania podstawowych zasad higieny, spowodowało, że temat wszawicy jest w naszym kraju tematem tabu. A fakty są takie, że wszawica od zawsze, występuje na całym świecie. Problem dotyczy wszystkich kontynentów, stref klimatycznych i populacji. Wszawica głowowa częściej dotyczy dzieci niż osób dorosłych. Rozprzestrzenianiu się zakażenia sprzyjają duże skupiska ludzkie, a możliwości jej przenoszenia są bardzo różnorodne. Wszawicą można zarazić się w przedszkolach, szkołach, na koloniach i obozach organizowanych dla dzieci i młodzieży, przez pożyczanie czapek, szalików czy wspólne korzystanie z grzebieni. Miejscem gdzie wszawica występuje najczęściej są szkoły i przedszkola. Z powodu braku edukacji rodziców jak również kadry pedagogicznej najbardziej cierpią dzieci. Te, u których stwierdzono chorobę są wykluczane z grupy i wyśmiewane przez rówieśników.

Jak zapobiegać wszawicy?

• Podstawowa odpowiedzialność za wykrycie wszawicy, leczenie i zapobieganie jej spoczywa na rodzicach, ponieważ w większości przedszkoli i szkół nie sprawdza sie włosów dzieci.
• Bez regularnej kontroli rodzice dowiadują się o istnieniu wszawicy średnio kilka tygodni od jej wystąpienia.  Dzieje się tak dlatego, że wszy trudno zauwazyć. Są one niewielkich rozmiarów (2-3 mm), szybko się poruszają i maja zdolność dostosowania swojego zabarwienia do koloru włosów. Gnidy są jeszcze mniejsze (1 mm) i zazwyczaj mocno przytwierdzone do nasady włosów.
• Należy regularnie sprawdzać głowę swojego dziecka! Niech stanie się to częścią higieny osobistej. Najważniejsze, aby nie było to stresujące ani dla rodziców ani dla dzieci. Profilaktyczna kontrola włosów dzieci jest bardzo ważna  zwłaszcza, jeżeli w szkole lub przedszkolu panuje wszawica. Istnieje wtedy duże prawdopodobieństwo zarażenia!
• Jeżeli znalezione zostaną  żywe wszy u jednego z domowników, sprawdzić trzeba głowy pozostałych członków rodziny. Dzięki temu nie dojdzie do rozprzestrzeniania sie wszawicy.
• Jeśli w trakcie sprawdzania głowy zostanie znaleziona żywa wesz i od razu zastosowane leczenie dziecko może nadal chodzić do przedszkola czy szkoły. Należy  jednak uprzedzić aby unikało bezpośredniego kantaktu głowy z głowami innych dzieci.
• Aby uniknąć rozprzedstrzeniania się wszawicy w przedszkolu czy szkole warto uprzedzić wychowawcę o wystapieniu infekcji.
• W walce z wszawicą zastosuj produkty o udokumentowanej skuteczności i bezpieczeństwie.

Jak rozpoznać wszy u dzieci?

• Najbardziej charakterystycznym objawem wszawicy jest świąd. Gdy nasze dziecko nieustannie drapie się po głowie, należy niezwłocznie skontrolować skórę głowy i włosy dziecka.
• Gnidy (jaja wszy) występują zwykle u nasady włosów, mają biały kolor i przypominają łupież (w przeciwieństwie do łupieżu nie da się ich łatwo usunąć). Wszy występują najczęściej za uszami i z tyłu głowy tuż nad karkiem.
• Dorosłe osobniki widoczne są gołym okiem. Ponieważ odnóży nie widać, wyglądają jak „ziarenka sezamu".
• Jeżeli stwierdzimy lub tylko podejrzewamy u dziecka wszawicę, powinniśmy niezwłocznie przejrzeć głowy pozostałych domowników i skontaktować się z farmaceutą lub lekarzem.

Jak leczyć?

Wszawicę można wyleczyć. W tym celu należy:

• Ściśle trzymać się zaleceń lekarza/ farmaceuty,
• Sprawdzić czy zakupiony specyfik jest bezpieczny dla dzieci
• Zapytać farmaceutę, czy produkt nie powoduje alergii i nie drażni skóry głowy
• Zastosować odpowiedni preparat, który pomoże skutecznie a zarazem bezpiecznie wyeliminować chorobę,
• Pamiętać, że każde leczenie trzeba powtórzyć po 7-8 dniach, aby mieć pewność, że nie nastąpi nawrót wszawicy.

Dodatkowo warto wiedzieć, że:

• Wesz głowowa nie potrafi przeżyć bez swojego żywiciela - człowieka, dlatego też odkażanie domu lub mieszkania nie jest konieczne,
• Wesz głowowa nie bytuje na zwierzętach domowych (pies, kot), dlatego nie musisz przeglądać sierści zwierząt w obawie, że mogą być przyczyną zakażenia,
• Wszy nie skaczą i nie pływają i dlatego do zakażenia może dojść jedynie przez bezpośredni kontakt głowy z głową,
• Problem dotyczy w równym stopniu chłopców i dziewczynek. Wiadomo, jednak, że dzieci z dłuższymi włosami łatwiej mogą zostać zainfekowane,
• Należy sprawdzać głowę dziecka raz na 2 tygodnie oraz po każdym powrocie dziecka z wakacji lub wycieczek szkolnych.

 

W związku z niepokojącymi informacjami napływającymi do Biura Rzecznika Praw Dziecka o braku możliwości zapewniania uczniom na terenie woj. podlaskiego warunków do pozostawiania części podręczników i przyborów szkolnych w szkole Państwowa Inspekcja Sanitarna podjęła akcję promocyjną mającą na celu uświadomienie uczniom, rodzicom i pracownikom placówek oświatowych konieczność zapobiegania wadom postawy u dzieci i młodzieży szkolnej.

 

 

Częstotliwość występowania wad postawy u dzieci w Polsce kształtuje się w granicach 35 – 95 %. Wady postawy występują powszechnie już u dzieci 4 – 5 letnich. Konsekwencje nabytych schorzeń narządu ruchu w dzieciństwie mogą pojawić się w dorosłym wieku w postaci ograniczenia lub całkowitej  niepełnosprawności.

Na formowanie postawy ujemnie wpływają: zbyt mała aktywność ruchowa, nieprawidłowe odżywianie oraz czynniki chorobowe i środowiskowe, w tym nadmierne obciążenie noszonymi przez uczniów tornistrami/plecakami.

          Zapraszamy do zapoznania się z materiałami.

Palenie tytoniu jest przyczyną wielu schorzeń oraz przedwczesnej śmierci.
W Europie, na liście 10 najczęstszych przyczyn chorób, palenie tytoniu znajduje się na drugim miejscu i jest odpowiedzialne za 12,3% chorób

[1]. Najczęściej są to choroby układu oddechowego, ponieważ jest on szczególnie narażony na natychmiastowe skutki palenia. Dzieje się tak dlatego, że 7 tys. związków chemicznych zawartych w dymie tytoniowym (z których 250 jest szkodliwych, a 70 rakotwórczych[2]) z każdym wdechem palacza dostaje się do płuc. Rozgrzane cząsteczki stopniowo uszkadzają nabłonek oskrzeli. Początkowo upośledzona zostaje czynność rzęsek, których zadaniem jest usuwanie z oskrzeli zanieczyszczeń dostających się wraz z wdychanym powietrzem. Zmniejszenie sprawności rzęsek utrudnia oczyszczanie oskrzeli, powoduje zaleganie śluzu i sprzyja zakażeniom. Stałe działanie drażniące zawartych w dymie substancji powoduje przerost gruczołów śluzowych błony śluzowej oskrzeli, co zwiększa wydzielanie śluzu. Zmiany te prowadzą do klinicznych objawów przewlekłego zapalenia oskrzeli (kaszlu i odksztuszania plwociny). Dym działa szkodliwie również na pozostałe odcinki dróg oddechowych powodując ich obrzęki i utrudnienie przepływu powietrza[3].

Palenie tytoniu stanowi główną przyczynę zachorowań na nowotwory, wśród których najczęstszym jest rak płuca (82% przypadków raka płuca jest wynikiem ekspozycji na dym tytoniowy). Rak płuca zajmuje pierwsze miejsce pod względem zachorowalności i umieralności na nowotwory złośliwe na świecie (odpowiada za ok. 20% wszystkich zgonów z powodu nowotworów). W Polsce jest to najczęściej występujący nowotwór u mężczyzn i 2-gi pod względem zachorowalności u kobiet. Charakteryzuje się wysoką śmiertelnością (stosunek liczby zachorowań do liczby zgonów wynosi 0,89)[4], ponieważ rozwija się niepostrzeżenie i najczęściej jest wykrywany w późnym stadium rozwoju choroby.

Ryzyko wystąpienia raka zależy od długości okresu uzależnienia i liczby papierosów wypalanych dziennie. U palących mężczyzn jest 23 razy większe niż u niepalących, natomiast u palących kobiet 13 razy większe. Ryzyko wystąpienia raka płuca wzrasta także u osób narażonych na bierne wdychanie dymu tytoniowego.

Najlepszym sposobem zapobiegania rozwojowi choroby jest pozbycie się nałogu. Po ok. 10 latach od całkowitego zaprzestania palenia ryzyko wystąpienia raka płuca zmniejszy się o połowę, natomiast po 15 latach ryzyko to będzie takie samo, jak u osoby nigdy nie palącej.

          Palenie tytoniu jest także głównym czynnikiem ryzyka rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Ok. 90% przypadków tego schorzenia  to skutek wieloletniego aktywnego lub biernego palenia. Szacuje się, że w Polsce na POChP może chorować ok. 2 mln ludzi. Każdego roku przybywa 50 000 nowych chorych. Ocenia się, że choruje na nią co 10-osoba powyżej 40 roku życia[5]. Najważniejszą cechą choroby jest zwężenie oskrzeli, które upośledza przepływ powietrza przez drogi oddechowe, powodując niedotlenienie organizmu i wywierając wpływ na funkcjonowanie innych organów. Zmniejszenie powierzchni oddechowej następuje w wyniku reakcji zapalnych i uszkodzenia tkanek na skutek oddziaływania szkodliwych składników wdychanego powietrza- głównie dymu tytoniowego. Do najważniejszych objawów POChP należą: kaszel i duszności, które nasilają się wraz z wiekiem i postępem choroby. Początkowo odczuwane są  głównie podczas wysiłku, a w miarę rozwoju choroby, także w spoczynku, obniżając jakość życia i ograniczając możliwość wykonywania podstawowych czynności życiowych.

W końcu choroba może doprowadzić do niewydolności oddechowej i śmierci. Ryzyko wystąpienia POChP jest szczególnie wysokie wśród osób, które rozpoczęły palenie w młodym wieku lub w dzieciństwie były narażone na bierne palenie, gdyż dym tytoniowy spowalnia rozwój płuc.

Badania wykazały, że istnieje silny związek pomiędzy paleniem papierosów a rozwojem gruźlicy. Jako, że do zakażenia prątkiem gruźlicy dochodzi drogą inhalacyjną, uszkodzenia płuc na skutek działania dymu tytoniowego mogą być dodatkowym czynnikiem zwiększającym ryzyko przeniesienia choroby. Palacze tytoniu w porównaniu do osób niepalących są dwa razy bardziej narażeni na zakażenie prątkami Kocha. Inhalacja dymu tytoniowego zarówno w sposób aktywny, jak i bierny, zwiększa ryzyko nawrotu gruźlicy oraz utrudnia proces leczenia chorych.

Badania epidemiologiczne wskazują także na częstsze występowanie astmy oskrzelowej szczególnie wśród kobiet palących papierosy w porównaniu z niepalącymi. Częstość występowania astmy jest 2 do 3 razy większa u palących niż u niepalących[6].

 

Osoby niepalące, które są narażone na dym tytoniowy jako bierni palacze, są tak samo, a nawet bardziej narażone na szkodliwe działanie jego składników. Dym unoszący się z żarzącej się końcówki papierosa jest czterokrotnie bardziej toksyczny niż ten, którym zaciąga się palacz. W zadymionym pomieszczeniu osoba niepaląca wdycha trzy razy więcej tlenku węgla, ponad 10 razy więcej nitrozamin, 15 razy więcej benzenu i nawet do 70-u razy więcej amoniaku niż podczas aktywnego palenia papierosów.

Bierne palenie podnosi ryzyko zachorowania na raka płuca o jedną czwartą, zwiększa także zagrożenie rakiem krtani. Szkodliwe jest nawet przebywanie w pomieszczeniach przesyconych zapachem dymu tytoniowego. Gazowe pozostałości po wypalonych papierosach osadzają się na powierzchni mebli, tkanin, stają się składnikiem kurzu. O ich obecności świadczy nieprzyjemny zapach utrzymujący się w zamkniętych pomieszczeniach przez wiele miesięcy, a nawet lat. Substancje zawarte w osadzie z dymu tytoniowego są nadal aktywne chemicznie
i szkodzą zdrowiu. Bierna ekspozycja na dym tytoniowy w okresie płodowym powoduje słabszy rozwój płuc i ich zmniejszoną funkcjonalność. Po urodzeniu u dzieci występuje większa skłonność do zakażeń dróg oddechowych oraz reakcji alergicznych ze strony układu oddechowego, zwłaszcza w 1. roku życia. Niemowlęta  wdychające  dym  z  papierosów  wypalanych  przez  ich  rodziców  dwa  razy częściej  zapadają  na  poważne  choroby  układu  oddechowego  (zapalenia  płuc,  oskrzeli, górnych dróg oddechowych). W istotny sposób zwiększa się u nich ryzyko wystąpienia astmy oskrzelowej. Szacuje się, że na świecie 165 tys. dzieci umiera przed 5. rokiem życia z powodu infekcji dolnych dróg oddechowych spowodowanych biernym paleniem. Częste infekcje dolnych dróg oddechowych wywołane „paleniem z drugiej ręki” w dzieciństwie znacznie zwiększają ryzyko rozwoju POChP w wieku dorosłym.

 

 

E-PAPIEROSY

 

 

 

Podobnie jak palenie tytoniu, używanie papierosów elektronicznych ma także destrukcyjny wpływ na funkcjonowanie układu oddechowego. Jak pokazują badania, ekspozycja na opary z e-papierosów pobudza stany zapalne w płucach i oskrzelach i negatywnie wpływa na mechaniczną czynność płuc. Dodatek substancji zapachowych nasila te szkodliwe efekty. W aerozolu generowanym z płynów o takich zapachach jak toffi, mleczny czy czekoladowy wykryto diacetyl i acetylopropionyl. Związki te powodują pogorszenie wydolności układu oddechowego, a także mogą się przyczyniać do rozwoju zarostowego zapalenia oskrzelików. Choroba ta, znana również jako "płuco pracownika fabryki popcornu" jest wyniszczającą, ciężką chorobą płuc, wywoływaną przez wdychanie sztucznego maślanego aromatu smakowego z diacetylem, który był przed laty dodawany do popcornu. Inne badanie potwierdziło, że diacetyl zawarty jest aż w 75%, spośród przebadanych dotychczas smakowych płynów nikotynowych

 

[7].

 Liquidy e-papierosów zawierają  także glikol propylenowy  i  glicerynę. Obydwa te produkty są uznawane za nieszkodliwie przy podaniu doustnym i powszechnie wykorzystywane w medycynie oraz kosmetyce. Stają się jednak toksyczne, kiedy są wdychane po podgrzaniu. Zwiększają ryzyko podrażnienia płuc i rozwoju stanów zapalnych oraz hamują rozwój komórek. Podgrzewanie związków organicznych zawartych w liquidach powoduje również powstawanie wolnych rodników, które odpowiedzialne są za uszkodzenia zdrowych komórek. Badania przeprowadzone na nastolatkach z astmą wykazały także, że wdychanie aerozolu z e-papierosów niesie ze sobą o blisko 30% wyższe ryzyko wystąpienia ataku astmy[8].

Szczepienia będą realizowane przez podmioty POZ na terenie szkół, które wyrażą chęć do udziału w Programie i odbywać się będą po uprzedniej zgodzie opiekuna prawnego dziecka.

W ramach Programu do wyboru są dwa rodzaje dostępnych szczepionek: Gardasil9 oraz Cervarix.

 

Podstawowe założenia:

1. do udziału w programie może zgłosić się każda szkoła podstawowa, do której uczęszczają dzieci po ukończeniu 9 roku życia do ukończenia 14 roku życia,
2. szczepienia będą realizowane przez podmioty POZ na terenie szkół, w miejscu dostosowanym do wykonania szczepienia, np. gabinecie profilaktyki zdrowotnej,
3. szczepienia będą wykonywane przez personel POZ (lekarz i pielęgniarka), z którym szkoła nawiąże współpracę,
4. koordynacją szczepień w szkole zajmuje się dyrektor szkoły lub osoba wskazana do tego celu przez dyrektora szkoły (koordynator szkolny),
5. dane koordynatora szkolnego powinny zostać przekazane do właściwego kuratora oświaty o do właściwej miejscowo powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej,
6. Ministerstwo Zdrowia rekomenduje organizację szczepień co najmniej w dwóch terminach w półroczu, tj. czerech terminach w roku szkolnym w jednej szkole (szczepienie pierwszą jak i drugą dawką szczepionki).

Termin realizacji: wrzesień 2024 r. – czerwiec 2025 r.