Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Wąbrzeźnie

Kleszcze przenoszą różne drobnoustroje wywołujące choroby, w tym wirusy, takie jak wirus KZM, a także bakterie wywołujące boreliozę. Współczesne zdobycze medycyny są tylko częściowo skuteczne przeciwko obu tym chorobom. W przypadku KZM leczenie nie ma żadnego zastosowania po wystąpieniu choroby, ale dostępne są skuteczne szczepionki, aby temu zapobiec. W przypadku boreliozy jest dokładnie odwrotnie: Chorobę można skutecznie leczyć antybiotykami, ale obecnie nie istnieje zatwierdzona szczepionka umożliwiająca zapobieżenie zachorowaniu.

Jeśli chcesz się zabezpieczyć, powinieneś unikać pokłucia przez kleszcza tam, gdzie to możliwe. Dzięki naszym pomocnym wskazówkom, dowiesz się jak.

Wskazówki, które pozwolą uniknąć pokłucia przez kleszcze:

WSKAZÓWKA 1

Unikaj przebywania w wysokiej trawie lub zaroślach, jak tylko się da. Kleszcze czują się szczególnie dobrze w leśnym listowiu, ponieważ temperatury są tam umiarkowane nawet w zimie, a wilgotność jest wysoka. Długie źdźbła trawy na niekoszonych łąkach, przy ścieżkach i na brzegach rzek oraz lasy, są chętnie wykorzystywane przez kleszcze do poszukiwania potencjalnego żywiciela.

WSKAZÓWKA 2

Noś ubrania z długimi rękawami i nogawkami, „zamykając” wszelkie miejsca, w które mogą wejść kleszcze. Możesz na przykład włożyć nogawki do skarpetek. Kleszcze wspinają się nie wyżej niż na wysokość 1,5 metra, więc wolą przylgnąć do nogawek spodni. Kalosze są również dobrym zabezpieczeniem.

WSKAZÓWKA 3

Kleszcze łatwiej zauważyć na jasnych ubraniach. Jeśli zauważysz je wcześniej, możesz zdążyć je usunąć przed pokłuciem.

WSKAZÓWKA 4

Nakładaj na skórę środek odstraszający insekty. Nie tylko utrzymuje uciążliwe komary z daleka, ale w pewnym stopniu również odstrasz

WSKAZÓWKA 5

Obejrzyj całe ciało w poszukiwaniu kleszczy po pobycie na łonie natury. Kleszcze są wyjątkowo małe i spędzają czas na przemieszczaniu się po ciele i ubraniu, zanim znajdą odpowiednie miejsce do ukłucia i zaczną ssać krew. Wolą ciepłe i cienkie miejsca na skórze. Z tego powodu należy zwrócić szczególną uwagę na zagłębienie pod kolanem, wokół brzucha i piersi, a także w pachwinie. U dzieci należy dokładnie sprawdzić głowę, linię włosów i szyję.

WSKAZÓWKA 6

Dodatkowo, oprócz odpowiedniego ubioru, stosowania środków odstraszających i dokładnego oglądania ciała po spacerach – warto pomyśleć o szczepieniu przeciw KZM, które jest zalecane osobom mieszkającym lub podróżującym do miejsc o podwyższonym ryzyku występowania wirusa KZM oraz do osób spędzających czas wolny poza miastem. Ryzyko zachorowania wynika z przebywania w danym regionie, gdzie w środowisku żyją kleszcze zakażone wirusem kleszczowego zapalenia mózgu.

Mimo wszelkich środków ostrożności, nigdy nie jesteśmy w 100% pewni, że unikniemy pokłucia przez kleszcze. Oprócz wyżej wymienionych środków, szczepienia to kolejna możliwa metoda zapobiegania ciężkiej chorobie, jaką jest kleszczowe zapalenie mózgu.

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest chorobą powodowaną przez wirus KZM objawiającą się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem mózgu lub jednym i drugim. Może być śmiertelne. Nawet szybkie usunięcie kleszcza nie zapewnia ochrony, ponieważ wirus KZM, w odróżnieniu od bakterii wywołujących boreliozę, znajduje się w ślinie kleszcza i od momentu pokłucia potrzebuje niedużo czasu, aby wniknąć do organizmu człowieka. Na wirusa nie działają także antybiotyki i jak dotąd medycyna nie zna leku, który skutecznie może zniszczyć wirusa namnażającego się w naszym organizmie.

Kleszczowe zapalenie mózgu najczęściej ma dwufazowy przebieg:

I faza objawia się gorączką, bólem mięśni oraz innymi objawami przypominającymi grypę. Jednak najczęściej zachorowania na KZM przypadają na miesiące letnie (lipiec, sierpień) oraz wczesną jesień (wrzesień, październik). Jeśli doznajemy takich objawów poza sezonem grypowym, a kilkanaście dni wcześniej mieliśmy kontakt z kleszczem, objawy te mogą odpowiadać KZM.

II faza określana jest mianem neurologicznej, ponieważ dochodzi do zajęcia struktur w centralnym układzie nerwowym – najczęściej opon mózgowo-rdzeniowych, a w cięższych przypadkach mózgu oraz rdzenia kręgowego. Pojawia się gorączka (często wysoka), silny ból głowy oraz objawy związane z zajęciem powyższych struktur – sztywność karku, napady padaczkowe, porażenia, zaburzenia równowagi i świadomości. Wszyscy pacjenci w tej fazie wymagają pobytu w szpitalu. W najcięższych przypadkach dochodzi do zaburzeń oddychania, co wymagać może wspomagania oddechu za pomocą respiratora.

U około 1/3 zakażonych wirusem dojdzie do rozwoju drugiej, neurologicznej fazy choroby. Kolejna 1/3 pacjentów będzie miała wyłącznie objawy grypopodobne. Pozostali pacjenci przejdą zakażenie bezobjawowo. To, dlaczego niektórzy cierpią i nawet umierają z powodu infekcji, podczas gdy inni nie chorują wcale lub mają tylko skąpe objawy, ciągle pozostaje do odkrycia. Pewnym jest natomiast, że wiek zakażonej osoby jest ważnym czynnikiem ryzyka. Im starszy pacjent, tym poważniejszy jest przebieg zakażenia wirusem KZM. Płeć również zdaje się mieć znaczenie, ponieważ KZM dwukrotnie częściej dotyka mężczyzn niż kobiety. Proporcja ta zaznaczona jest jeszcze wyraźniej w kwestii ciężkich przypadków KZM, które występują trzykrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Istotne jest jednak to, że, jak pokazują obserwacje lekarzy z różnych krajów Europy (w tym Polski), to, jak ciężko przebiega choroba nie ma związku z wystąpieniem powikłań – dotyczy to zarówno dorosłych, jak i dzieci.

Leczenie przyczynowe kleszczowego zapalenia mózgu nie jest obecnie możliwe. Nie ma znanych leków, które zwalczałyby wirusa, kiedy już dojdzie do zakażenia. Leczenie KZM jest ograniczone do łagodzenia jego objawów, czyli uśmierzania bólu i obniżania gorączki.

Jedynym pewnym zabezpieczeniem przeciw KZM, na którym można polegać, jest szczepienie. Aby uniknąć pokłucia, możemy się chronić poprzez zakładanie odpowiednich ubrań, używanie środków odstraszających oraz unikanie miejsc, gdzie mogą być kleszcze. Osoby mieszkające na terenach, na których występuje KZM, oraz osoby podróżujące czasowo w takie regiony, a mogące być narażone na pokłucia kleszczy, powinny rozważyć szczepienie. Zgodnie z nowymi rekomendacjami Głównego Inspektoratu Sanitarnego na 2021 r., szczepienie zalecane jest także wszystkim osobom spędzającym wolny czas na świeżym powietrzu, w tym rodzinom z małymi dziećmi.

Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu zaleca się osobom przebywającym na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby, w szczególności: 

• zatrudnionym przy eksploatacji lasu; 
• stacjonującemu wojsku; 
• funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej; 
• rolnikom; 
• młodzieży odbywającej praktyki, turystom oraz uczestnikom obozów i kolonii. 

W Programie Szczepień Ochronnych na 2021r. podkreślono też, że sczepienie przeciw KZM zalecane jest osobom szczególnie często podejmującym aktywność fizyczną poza pomieszczeniami i na świeżym powietrzu, w tym: 
 

• Biegaczom; 
• Grzybiarzom; 
• Właścicielom psów;  
• Myśliwym; 
• Rodzinom z małymi dziećmi 

Jednak należy pamiętać, że na pokłucie przez kleszcza jesteśmy narażeni przy najprostszych czynnościach, wykonywanych na łonie natury (prace w ogrodzie, spacer po lesie, jogging w parku czy zabawa w piaskownicy na placu zabaw).  

Przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu mogą się szczepić wszyscy dorośli oraz dzieci, które ukończyły 1 rok życia. 

Źródło: www kleszcze.info.pl