Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w m. st. Warszawie

Odra jest ostrą wirusową chorobą zakaźną. Wywołuje ją wirus odry należący do rodzaju Morbillivirus z rodziny Paramyxoviridae. Występuje wyłącznie u ludzi. Najczęściej występuje w wieku dziecięcym, ale chorują również dorośli.

 Wirus szerzy się drogą kropelkową przez bezpośredni kontakt z wydzieliną jamy nosowo-gardłowej rozprzestrzenianymi poprzez kichanie lub kaszel. Wykazuje on bardzo dużą zaraźliwość, ponieważ po kontakcie z chorym zakazi się 90 % nieuodpornionych osób (które nie zetknęły się wcześniej z wirusem lub nie były szczepione).

Objawy

Objawy odry są dość charakterystyczne i występują w kilku etapach:

• Okres inkubacji (wylęgania się wirusa po zakażeniu) trwający około 10-12 dni.
• Okres zwiastunów 2-4 dni przed pojawieniem się wysypki, pierwsze objawy infekcji :

1. Wysoka gorączka
2. Katar powiedział:
3. Kaszel
4. Zapalenie spojówek
5. Plamki Koplika – charakterystyczne dla odry – pojawiające się na błonie śluzowej policzków białe liczne grudki, które bledną wraz z pojawieniem się wysypki,

• Okres wysypkowy – grudkowo-plamista nieswędząca wysypka, początkowo różowa, która później zlewa się w większe plamy. W pierwszej kolejności pojawia się na twarzy i za uszami, stopniowo obejmuje tułów i kończyny. 
• Etap zdrowienia – u większości pacjentów choroba kończy się wraz z ustąpieniem wysypki,  w miejscach zmian skórnych powstają brązowe przebarwienia z łuszczącą się skórą. Odporność po przechorowaniu trwa całe życie

Objawy u osób dorosłych przechodzących odrę są bardziej nasilone.

Powikłania

Powikłania występują nawet u 30% chorych. U dzieci najczęściej pojawia się biegunka, zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, krtani i tchawicy oraz powikłania neurologiczne, do których należy ostre zapalenie mózgu, które pozostawia trwałe następstwa. Powikłania po odrze mogą pojawić się po kilku latach po przechorowaniu odry. Po 7-10 latach może rozwinąć się podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE), nieodwracalne i prowadzące do śmierci. Najczęściej rozwija się u dzieci, u których do zakażenia doszło poniżej 2 roku życia.

 U dorosłych najczęstszym powikłaniem jest zapalenie płuc o ciężkim przebiegu, zapalenie mięśnia sercowego oraz zapalenie wątroby. Zapalenie płuc stanowi najczęstszą przyczynę zgonu u dorosłych w przebiegu odry. Do najgroźniejszych powikłań należą również powikłania neurologiczne  - zapalenie mózgu i/lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które pozostawiają trwałe następstwa. Mogą skończyć się zgonem. Ryzyko powikłań neurologicznych wzrasta z wiekiem, już powyżej 10 roku życia jest 2-3 krotnie większe.

Szczepienia

Profilaktyką odry są szczepienia ochronne. Dla uzyskania odporności populacyjnej powinny objąć ponad 95% ludności. Szczepienie jest jedynym skutecznym środkiem zapobiegającym zachorowaniu na odrę. Efektywność szczepień jest bardzo wysoka.

Po podaniu pierwszej dawki szczepionki odporność uzyskuje ok. 95–98% osób zaszczepionych. Natomiast podanie drugiej dawki szczepionki pozwala osiągnąć odporność u niemalże 100% osób zaszczepionych.

Do obowiązkowego programu szczepień, szczepienia przeciw odrze dla dzieci w wieku 13-15 miesięcy wprowadzono w 1975 r. Schemat dwudawkowy w Polsce wprowadzono 1991 roku. Obecnie kalendarz szczepień pierwszą dawkę przewiduje w 13-14 miesiącu życia, drugą w 6 roku życia. Wszystkie szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce zarejestrowane w Polsce dopuszczone są do stosowania również u dorosłych. Szczepienie dorosłego przeciw odrze obejmuje podanie dwóch dawek skojarzonej szczepionki w odstępie minimum 4 tygodni. Szczepienia dla dzieci i młodzieży do 19 roku życia są bezpłatne. Szczepienie dla osób dorosłych jest szczepieniem zalecanym (płatnym). Szczególnie zalecane dla urodzonych przed 1976, które wcześniej nie chorowały na odrę oraz osobom, które w przeszłości otrzymały niepełny schemat szczepienia ( I dawkę ).

Kontakt z osobą chorą na odrę - szczepienie poekspozycyjne.

Osoby, które miały bezpośredni kontakt z chorym na odrę w ciągu 72 godzin powinny przyjąć szczepienie poekspozycyjne. Zalecenie dotyczy osób nieszczepionych lub szczepionych jedną dawką. Szczepienie poekspozycyjne jest bezpłatne.

Jak postępować?

! Jeżeli u siebie lub u twoich bliskich podejrzewasz odrę, skontaktuj się telefonicznie z lekarzem.

! Jeżeli miałeś kontakt z osobą chorą na odrę, a nie chorowałeś na odrę w przeszłości, ani nie byłeś szczepiony, niezwłocznie umów wizytę lekarską

! jesteś chory na odrę, zostań w domu. 

Liczba przypadkow odry w Warszawie i w  Polsce

 

	Rok	2019	2020	2021	2022	2023	2024
Warszawa	Liczba przypadków	290	5	1	4	7	77
	Zapadalność na 100 000	15,57	0,27	0,05	0,21	0,38	4,13
Polska	Liczba przypadków	1502	29	13	27	35	279
	Zapadalność na 100 000	3,91	0,08	0,03	0,07	0,09	0,74

Więcej informacji na:

1. https://www.gov.pl/web/gis/odra
2. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/odra/
3. https://szczepienia.pzh.gov.pl/dla-lekarzy/odra-oslabia-uklad-immunologiczny/