Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w m. st. Warszawie

Z dniem 26 lipca 2024 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Zdrowia (Dz.U. 2024 poz. 1126) dotyczące substancji chemicznych, ich mieszanin oraz czynników i procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy. Celem rozporządzenia jest zwiększenie ochrony zdrowia pracowników, poprawa warunków pracy oraz minimalizacja ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na niebezpieczne czynniki.

Czym są substancje reprotoksyczne?

Są to substancje, procesy lub czynniki, które mogą negatywnie wpływać na:

• płodność (u kobiet i mężczyzn),
• rozwój zarodka lub płodu,
• zdrowie dzieci karmionych piersią.

Ich działanie może obejmować m.in. poronienia, wady wrodzone, zaburzenia hormonalne czy obniżenie jakości nasienia.

Nowe obowiązki pracodawców

W świetle nowych przepisów substancje reprotoksyczne – czyli te, które negatywnie wpływają na funkcje rozrodcze człowieka – są traktowane na równi z czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi. Oznacza to wprowadzenie konkretnych obowiązków dla pracodawców:

1. Zastępowanie substancji niebezpiecznych

Pracodawcy są zobowiązani do zastępowania substancji reprotoksycznych mniej szkodliwymi alternatywami, o ile jest to technicznie możliwe. Gdy zastąpienie nie jest wykonalne, należy wdrożyć środki ograniczające narażenie, takie jak:

• zamknięte systemy pracy,
• odpowiednia wentylacja,
• środki ochrony indywidualnej.

2. Ewidencja prac i pracowników

Każde stanowisko, na którym występuje narażenie na substancje reprotoksyczne, musi zostać ujęte w rejestrze prac, a pracownicy wykonujący te zadania – w ewidencji osobowej.

3. Monitorowanie i dokumentacja ekspozycji

Pracodawcy mają obowiązek:

• monitorować stężenie substancji w powietrzu,
• dokumentować wyniki pomiarów,
• podejmować działania korygujące przy przekroczeniu dopuszczalnych norm.

4. Coroczne raportowanie

Do 15 stycznia każdego roku należy składać sprawozdanie do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, uwzględniające m.in. wykaz substancji oraz metody ochrony stosowane w poprzednim roku.

Czym są substancje reprotoksyczne?

Są to substancje, procesy lub czynniki, które mogą negatywnie wpływać na:

• płodność (u kobiet i mężczyzn),
• rozwój zarodka lub płodu,
• zdrowie dzieci karmionych piersią.

Ich działanie może obejmować m.in. poronienia, wady wrodzone, zaburzenia hormonalne czy obniżenie jakości nasienia.

Klasyfikacja substancji reprotoksycznych:

• Repr. 1A/1B – znane lub domniemane działanie szkodliwe na rozrodczość u ludzi,
• Repr. 2 – podejrzewane działanie szkodliwe na rozrodczość.

Substancje oznacza się m.in. kodami ostrzegawczymi:
H360, H361, H362, wskazującymi na toksyczność wobec płodu, płodności lub podczas karmienia piersią.

Substancje reprotoksyczne mogą być obecne w wielu sektorach gospodarki, m.in.:

• przemyśle chemicznym (rozpuszczalniki, pestycydy),
• farmaceutycznym (leki cytostatyczne),
• budownictwie (kleje, cementy),
• branży drukarskiej i lakierniczej,
• ochronie zdrowia (laboratoria, szpitale).

Środki ochrony pracowników

Aby skutecznie ograniczyć ryzyko, niezbędne jest stosowanie:

• ochrony zbiorowej: wentylacja, osłony, izolacje,
• ochrony indywidualnej: maski, rękawice, odzież ochronna,
• profilaktyki zdrowotnej: regularnych badań lekarskich.

Centralny Rejestr Ekspozycji

Instytut Medycyny Pracy w Łodzi prowadzi Centralny Rejestr, który gromadzi dane o narażeniu pracowników z całego kraju. Informacje te trafiają do inspektorów sanitarnych i inspekcji pracy, wspierając nadzór nad przestrzeganiem przepisów.

Podsumowanie

Wprowadzenie nowych regulacji prawnych stanowi ważny krok w kierunku lepszej ochrony zdrowia pracowników. Rozszerzenie katalogu czynników szkodliwych o substancje reprotoksyczne oraz ujednolicenie obowiązków pracodawców pozwala skuteczniej zapobiegać negatywnym skutkom zdrowotnym związanym z ekspozycją zawodową. Nowe przepisy harmonizują również polskie prawo z unijnymi standardami bezpieczeństwa pracy.