Radon

Radon jest gazem szlachetnym, nie posiada smaku, zapachu, barwy, powszechnie występuje naturalnie w środowisku: w podłożu gruntowym, wodzie i powietrzu. Głównym źródłem radonu (222Rn) w atmosferze, budynkach i innych pomieszczeniach zamkniętych jest powietrze glebowe (około 80%). Źródłem radonu w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi są: materiały budowlane pochodzenia mineralnego, radon przenikający z gruntu, woda wodociągowa, gaz ziemny. Radon naturalnie uwalniany z podłoża, dostaje się do budynku wraz z powietrzem zasysanym z gruntu: przez szczeliny w fundamentach, spękania w murach budynku i podłodze, studzienki kanalizacyjne, nieszczelności wokół rur wodno-kanalizacyjnych, przewodów elektrycznych, złącza konstrukcyjne. Radon jest gazem promieniotwórczym. Powstaje w wyniku promieniotwórczego rozpadu radu, który z kolei tworzy się w wyniku rozpadu uranu. W otwartej przestrzeni jego stężenie jest bardzo małe natomiast w zamkniętych, źle wietrzonych pomieszczeniach, do których przedostaje się z podłoża gruntowego, jego poziom rośnie, co może prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych. Sam radon, jako gaz szlachetny, nie stanowi dużego zagrożenia, gdyż nie wchodzi w reakcje z innymi cząsteczkami. Jest on jednak pierwiastkiem krótkożyciowym i rozpada się na szereg innych pierwiastków. Człowiek oddychając, wprowadza do płuc 222Rn i jego produkty rozpadu. Produkty rozpadu 222Rn to ciała stałe, które osadzają się w drogach oddechowych. Najbardziej obciążające organizm są cztery krótkożyciowe pochodne radonu: polon (214 Po i 218 Po), bizmut (214 Bi) i ołów ( 214 Pb) - również radioaktywne.

W 1988 roku Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) uznała 222Rn za czynnik kancerogenny. Radon jest drugą, po paleniu tytoniu, przyczyną zachorowań na raka płuc. Palenie tytoniu i ekspozycja na radon powoduje, że ryzyko zachorowania na raka płuc osób palących i eksponowanych na radon jest 10 – 20 razy większe, niż dla niepalących.

Stężenie promieniotwórcze radonu (stężenie radonu) 222Rn w powietrzu mierzy się w Bq/m³
Krajowe regulacje prawne dotyczące promieniowania jonizującego zawarte są głównie w Ustawie z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1941). Wg art. 23b, poziom odniesienia dla średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w powietrzu w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi oraz miejsc pracy wewnątrz pomieszczeń w wysokości 300 Bq/m3. Powyższa regulacja wdraża w tym zakresie przepisy dyrektywy Rady 2013/59/Euratom .

Wg Art. 23b. w/w Ustawy: Ustala się poziom odniesienia dla średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w powietrzu w:

1) miejscach pracy wewnątrz pomieszczeń oraz

2) pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi

– w wysokości 300 Bq/m3 (bekereli na metr sześcienny).

Do miejsc pracy narażonych na występowanie podwyższonego stężenia radonu, poza miejscami pracy wskazanymi w art. 23 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe należy zaliczyć np.: podziemne trasy turystyczne; jaskinie i inne naturalne pustki w górotworze; sanatoria wykorzystujące radon w celach leczniczych; ośrodki spa oferujące różne formy subterranoterapii, tj. zabiegi wykonywane pod powierzchnią ziemi, Na przykład. w nieczynnych wyrobiskach górniczych; miejsca wydobywania ropy naftowej lub gazu ziemnego; miejsca wydobywania rud metali; stacje uzdatniania wody wykorzystywanej na pływalniach, jeżeli woda doprowadzana na pływalnię nie jest wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi; podziemne parkingi, magazyny i stacje metra oraz tunele (drogowe i kolejowe), jeśli są miejscem pracy oraz budynki użyteczności publicznej (np. szkoły, żłobki, szpitale, domy pomocy społecznej, internaty, domy studenckie) na terenach wskazanych w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw zdrowia wydanym na podstawie art. 23c ust. 7 ustawy z dnia 29 listopada 2000 Prawo atomów. Tereny te są wskazane w załączniku do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 czerwca 2020r. w sprawie terenów, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków może przekraczać poziom odniesienia (Dz. U. poz. 1139).

Tereny wg załącznika do w/w Rozporządzenia:

1. W województwie dolnośląskim: powiat dzierżoniowski; powiat jeleniogórski; miasto na prawach powiatu Jelenia Góra; powiat kamiennogórski; powiat kłodzki; powiat lubański; powiat lwówecki; powiat polkowicki; powiat trzebnicki; powiat wałbrzyski; miasto na prawach powiatu Wałbrzych; powiat ząbkowicki; powiat zgorzelecki; powiat złotoryjski.

2. W województwie lubelskim – powiat tomaszowski.

3. W województwie opolskim: powiat nyski; Powiat Prudnicki

4. W województwie podkarpackim: powiat bieszczadzki; powiat jasielski; powiat krośnieński;

powiat leski; powiat mielecki; Powiat Sanocki.

5. W województwie śląskim – powiat cieszyński.

6. W województwie świętokrzyskim: powiat kielecki; powiat opatowski; Powiat skarżyski.

Szczegółowe informacje na temat Radonu są dostępne : https://www.gov.pl/web/gis/radon2