Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Białymstoku

Gatunki należące do inwazyjnych gatunków obcych (tzw. IGO) coraz częściej możemy spotkać w środowisku naturalnym. Ekspansja IGO stanowi jedno z ważniejszych zagrożeń dla rodzimej bioróżnorodności. Na zachodzie kraju populacja szopa pracza Procyon lotor szacowana jest na tysiące osobników. Znacznie większa populacja szopa znajduje się na terytorium Niemiec. Szop plądruje stanowiska gatunków rodzimych, zwłaszcza ptaków siewkowych, na których ochronę przeznacza się miliony euro.

W województwie podlaskim pojedyncze osobniki tego gatunku stwierdzono już w Puszczy Białowieskiej oraz Wigierskim Parku Narodowym. Na Podlasiu mamy więc do czynienia z początkowym etapem ekspansji, kiedy można jej relatywnie łatwo zapobiec, a przynajmniej spowolnić proces. Dlatego cieszy nas, że zagrożenie zostało dostrzeżone, zwłaszcza przez ornitologów oraz członków Polskiego Związku Łowieckiego, oraz sygnalizowana jest gotowość do współpracy w zakresie hamowania ekspansji szopa.

Stanowiska szopa pracza, tak jak stanowiska innych gatunków IGO, zaobserwowane w środowisku należy zgłaszać właściwej terytorialnie gminie, która zobowiązana jest do podjęcia czynności administracyjnych. Następnie gmina informuje RDOŚ o nowym stanowisku IGO. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku wprowadza informację do Rejestru Inwazyjnych Gatunków Obcych. Rejestr ten jest dostępny na stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.

Nie zawsze instytucje, jakimi są regionalne dyrekcje ochrony środowiska, posiadają kompetencje do podjęcia czynności związanych z działaniami ochronnymi w stosunku do IGO. Na przykładzie szopa pracza, zgodnie z art. 21 ustawy o gatunkach obcych, wskazane jest, że na obszarze rezerwatu przyrody, z wyłączeniem lasów stanowiących rezerwat przyrody, odpowiedzialny jest właściwy regionalny dyrektor ochrony środowiska.

Należy jednak zaznaczyć, iż zgodnie z art. 21 ust. 2 pkt 1 ustawy o gatunkach obcych, w lasach stanowiących rezerwat przyrody działanie takie przeprowadza właściwy dyrektor regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Jeżeli sytuacja odnosi się do gruntów prywatnych, działania zaradcze powinny zostać podjęte przez właściciela lub zarządcę nieruchomości.

Do działań zaradczych w stosunku do szopa pracza można zaliczyć odłów w pułapki żywołowne i przekazanie np. do azylu dla zwierząt bądź – w przypadku niemożliwości znalezienia azylu – uśpienie farmakologiczne.

Zatem należy pamiętać, że nie w każdym przypadku podjęcia działań zaradczych w stosunku do IGO odpowiedzialnym jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku.

Pełną listę inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski, wraz z podziałem na podlegające szybkiej eliminacji lub rozprzestrzenionych na szeroką skalę, można znaleźć w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz. U. poz. 2649).

W ostatnim czasie RDOŚ w Białymstoku zmienił zarządzenie dotyczące zadań ochronnych dla Rezerwatu Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej, w których uwzględnił możliwość eliminacji szopa pracza.