Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Rzeszowie

Rezerwat przyrody „Lisia Góra” położony jest na terenie miasta Rzeszowa w pobliżu terenów rekreacyjnych nad Wisłokiem. Stanowi enklawę zieleni i namiastkę dzikości. Jego walory przyrodnicze i lokalizacja sprawiają, że jest on jedną z ważniejszych atrakcji turystycznych Rzeszowa oraz miejscem spacerów mieszkańców. Z tego względu jego ochrona jest trudna. Dokumentem, który ma usprawnić to zadania jest plan ochrony.

Prace nad planem rozpoczęły się jeszcze w 2017 r. i zakończyły w bieżącym roku. Tak długi okres czasu jest wynikiem wielu perypetii związanych z dotychczasowym – jak się okazało błędnym – postrzeganiem tego rezerwatu.

Rezerwat ten określany jest niekiedy mianem małej puszczy białowieskiej z uwagi na duże skupisko sędziwych dębów. Uważano też, że stanowi pozostałość Puszczy Sandomierskiej. Takie spojrzenie sprawiło, że pierwotna koncepcja planu ochrony odnosiła się do aktualnego stanu i ten właśnie stan miała chronić.

Ostateczna koncepcja, którą zawiera plan ochrony jest wręcz rewolucyjna!

Opiera się ona na wieloletnich badaniach naukowych realizowanych przez pracowników i studentów Uniwersytetu Rzeszowskiego, na podstawie których diametralnie zmienia się obraz „Lisiej Góry”.

Ale o tym za chwilę.

Skąd taka radykalna zmiana wizji? Jej genezą jest szereg uwag złożonych do pierwotnej dokumentacji do planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Lisia Góra” w ramach udziału społecznego oraz tych, zgłaszanych przez członków Regionalnej Rady Ochrony Przyrody – organu doradczego Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Najistotniejszy zarzut dotyczył błędnie zdiagnozowanych zagrożeń, nieadekwatnych do genezy i stanu przedmiotu ochrony – starodrzewu dębowego.

Z tego względu zleciliśmy opracowanie ekspertyzy dendrologicznej starodrzewu dębowego w rezerwacie przyrody „Lisia Góra”. Zadania podjął się Pan prof. dr hab. Andrzej Bobiec ze swoim zespołem. Wykonana ekspertyza dostarczyła wielu istotnych informacji – wręcz sensacyjnych. Dokument ten znajduje się pod tekstem.

Najistotniejsze tezy z ekspertyzy:

• • rezerwat przyrody „Lisia Góra” nie stanowi pozostałości dawnego lasu naturalnego, tj Puszczy Sandomierskiej;
  • na obszarze rezerwatu występują trzy, wyraźnie odrębne, drzewostany dębowe. Początkiem najstarszego z nich - drzewostanu na stromej skarpy lessowej - było prawdopodobnie kilka dębów o charakterze drzew pastwiskowych, tj. wielopiennych, szerokich i nisko ugałęzionych;
  • austriackie i austrowęgierskie mapy wojskowe z końca XVIII w. i połowy XIX w. jednoznacznie dowodzą „nieleśnej” genezy obecnego starodrzewu. Na skarpie zaznaczone jest tam pastwisko z pojedynczymi drzewami lub krzewami, na wierzchowinie zaś pola uprawne;
  • zdecydowana większość drzew obecnego starodrzewu pojawiła się na „Lisiej Górze” między 1860 a 1880 r., w wyniku – prawdopodobnie – dość nagłej zmiany sposobu wykorzystania/użytkowania gruntu. Jednowiekowy charakter młodszego drzewostanu dębowego może wskazywać na jego sztuczne pochodzenie. Mógł powstać w wyniku realizacji koncepcji parku podmiejskiego, a później również jako efekt celowego “zalesiania” obszaru “Lisiej Góry”, traktowanego już jako rezerwat leśny;
  • podstawą koncepcji ochrony starodrzewu dębowego powinno być uwzględnienie fizjograficznego i eko-historycznego zróżnicowania obszaru rezerwatu.

Dane te wskazywałyby na konieczność podjęcia wielu, niekiedy drastycznych działań z zakresu ochrony czynnej, które mogłyby wywołać szok wśród mieszkańców przyzwyczajonych dla aktualnego krajobrazu „Lisiej Góry”.

Finalna idea ochrony "Lisiej Góry" łączy dwie wizje na ten obiekt.

Z tego względu teren rezerwatu przyrody został podzielony na 4 strefy (mapa prezentująca podział znajduje się pod tekstem). Działania skierowane na zachowanie przedmiotu ochrony, tj. sędziwych dębów, uwzględniające wyniki badań naukowców z Uniwersytetu Rzeszowskiego, realizowane będą w strefie I, II i fakultatywnie w strefie III. Najintensywniejsze zabiegi polegające na całkowitym, stopniowym odsłanianiu dębów (w kierunku świetlistej dąbrowy), przewidziano w strefie I. Mniej intensywne, koncentrujące się wyłącznie na miejscowym usuwaniu podszytu wokół najcenniejszych okazów dębów, zaplanowano w strefie II, fakultatywnie w strefie III.

Strefa IV pozostaje bez zabiegów.

Podjęto również szereg działań skierowanych na ograniczanie antropopresji oraz zapewnienia bezpieczeństwa ludziom odwiedzającym rezerwat.

 

Plan ochrony dla rezerwatu przyrody „Lisia Góra”