Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku

Do podstawowych zadań Wód Polskich należy utrzymanie i eksploatacja obiektów hydrotechnicznych. Kanał Elbląski jest jedynym na świecie, zachowanym i wciąż funkcjonującym obiektem tego rodzaju.

Unikalny w skali światowej system wodny rozwiązał problem prawie 100 metrowej różnicy wysokości terenu na 8,5 kilometrowym odcinku pomiędzy jeziorem Druzno a jeziorem Piniewo, wpływając na rozwój ekonomiczno-gospodarczy regionu. Projekt budowy pochylni narodził się w ok. 1854 roku po podróży G.J. Steenke do Stanów Zjednoczonych, podczas której zapoznał się z technicznymi aspektami Kanału Morrisa. Steenke, rozwijając idee techniczne pochylni z tamtejszego kanału, zaproponował budowę pochylni typu suchego. Jednostka pływająca, umieszczona na specjalnym wózku, pokonuje różnicę poziomów po torowisku. System kanału obejmuje 5 pochylni: Całuny, Jelenie Oleśnica, Kąty, Buczyniec oraz cztery śluzy: Miłomłyn, Zielona, Mała Ruś i Ostróda. Łączna długość tego szlaku wodnego to ok 115,5 km.

Każda pochylnia składa się z dwóch równoległych do siebie torów, które łączą stanowisko górne z dolnym. Po każdym torze przeciągany jest stalową liną wózek, na którym umieszczane są jednostki pływające. Dla poruszania wózków wykorzystano różnice poziomów pomiędzy dwoma stanowiskami – siłą napędową jest koło wodne (bądź turbina w przypadku pochylni Całuny).  W pełni nowatorska idea pochylni i znakomita myśl techniczna już w chwili uruchomienia Kanału cieszyła się dużym uznaniem. Współcześnie uważa się, że możliwości, jakie dał Kanał Elbląski zdecydowanie ożywiły region i wpłynęły na rozwój gospodarczy okolic m.in. Ostródy, Miłomłyna czy Iławy.

Unikatowa i zabytkowa infrastruktura Kanału Elbląskiego doczekała się miejsca, gdzie podziwiać można ówczesną myśl techniczną i kunszt jej wykonania. W 1991 roku, regionalista i muzealnik Roman Klim, jako przedstawiciel Muzeum Wisły w Tczewie, zainicjował utworzenie Muzeum Kanału Elbląskiego. Dzięki jego kilkuletnim usilnym staraniom, z rozproszonych zasobów dokumentów archiwalnych i modeli odlewniczych powstała w 1998 r., w Buczyńcu, Izba Historii Kanału Elbląskiego. Znajduje się przy pochylni Buczyniec, w budynku stylizowanym na popularne na Żuławach domy podcieniowe. Jej obecne wygląd i forma to efekt przeprowadzonej pod nadzorem Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w latach 2012 - 2015 rewitalizacji Kanału Elbląskiego. Jednym z jej celów było zaprezentowanie historii i teraźniejszości Kanału w nowoczesnych standardach. 

Wystawa stała w Izbie Historii Kanału znajduje się na dwóch piętrach i podzielona jest na trzy strefy: historyczną, techniczną oraz krajoznawczą. W sali multimedialnej zwiedzający mają możliwość obejrzenia interesującego filmu o Kanale Elbląskim. Zwiedzający mogą zapoznać się z wieloma informacjami i ciekawostkami, które przybliżają kunszt wykonania Kanału oraz historie ludzi, którzy byli z nim związani. Dzięki nowoczesnym rozwiązaniom architektonicznym obiekt jest przyjazny dla osób z niepełnosprawnością ruchową. Na dzieci czeka przygotowana specjalnie dla nich przestrzeń.

Kanał Elbląski do dziś utrzymywany jest w oryginalnym kształcie, w 2015 roku przeszedł rewitalizację i teraz, jako Pomnik Historii, pełni przede wszystkim funkcję turystyczną. Funkcjonujące cały czas urządzenia pochylni i inne urządzenia hydrotechniczne, towarzysząca im architektura i sposób przepraw po Kanale, tworzą jedyny tego rodzaju czynny zabytek na świecie.