Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Krakowie

Szczepienie przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV, Human Papillomavirus) ma na celu zapobieganie zakażeniom, które mogą prowadzić do rozwoju nowotworów złośliwych – w szczególności raka szyjki macicy, odbytu, prącia, sromu, gardła oraz powstawania brodawek narządów płciowych.

W Polsce dostępne są dwie szczepionki:

• Cervarix – szczepionka dwuwalentna, chroniąca przed typami HPV 16 i 18.
• Gardasil 9 – szczepionka dziewięciowalentna, chroniąca przed typami HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58.

Obie szczepionki zawierają oczyszczone cząstki wirusopodobne , niezdolne do wywołania choroby, ale bardzo skuteczne w pobudzaniu odpowiedzi immunologicznej.

Szczepienia przeciw HPV mają charakter szczepień zalecanych, dla których od 1 czerwca 2023 r. zakup szczepionek został objęty finansowaniem Ministra Zdrowia i obejmuje dziewczęta i chłopców po ukończeniu 9.r. ż. do ukończenia 14. r.ż.

W 2025 roku z programu mogą skorzystać dzieci urodzone w latach 2011–2016.

• Od 1 września 2024 r. szczepienia są realizowane w dwóch formach:
  • w przychodniach POZ,
  • w szkołach, w ramach współpracy z poradniami podstawowej opieki zdrowotnej.

Każda przychodnia POZ ma obowiązek zapewnić bezpłatne szczepienia przeciw HPV dzieciom objętym programem.

Od 15 maja 2025 r. dziecko, które rozpoczęło szczepienie przed ukończeniem 14 lat, może przyjąć drugą dawkę po ukończeniu tego wieku – pod warunkiem zachowania odstępu 6–12 miesięcy między dawkami.

Dotyczy to m.in. dzieci urodzonych w 2010 roku – cykl szczepienia należy rozpocząć przed ukończeniem 14 lat, ale można go zakończyć już po tej dacie, zachowując dwudawkowy schemat.

Dzieci, które rozpoczęły szczepienie przeciw HPV poza programem (np. prywatnie), mogą otrzymać kolejną dawkę bezpłatnie, jeśli spełniają kryteria wiekowe programu.

W programie szczepień bezpłatna jest szczepionka Cervarix (2-walentna) – dla wszystkich dzieci i młodzieży od ukończenia 9. roku życia do ukończenia 18. roku życia.

• 100% refundacji (bezpłatnie, uprawnienie DZ): dzieci od ukończenia 9. r.ż. do 18. r.ż.,
• 50% refundacji: osoby po ukończeniu 18. r.ż. – profilaktyka raka szyjki macicy i zmian przednowotworowych związanych z HPV 16 i 18,

Dla dzieci i młodzieży, które ze względu na wiek nie są objęte programem bezpłatnych szczepień, a także dla osób dorosłych, szczepienie przeciw HPV preparatem Gardasil 9 jest odpłatne.

 

Schemat szczepienia:

Osoby w wieku 9–14 lat (włącznie):

• 2 dawki w odstępie 6–12 miesięcy (standardowo 0 – 6 mies.).
• Jeżeli odstęp między dawkami jest krótszy niż 5 miesięcy – należy podać trzecią dawkę.

Osoby ≥15 lat oraz osoby z obniżoną odpornością:

• 3 dawki w schemacie 0 – 2 – 6 miesięcy (dla Gardasil 9 dopuszczalne 0 – 1 – 6 mies.).
• Szczepionkę podaje się domięśniowo w mięsień naramienny.
• Cały cykl należy przeprowadzić tym samym preparatem.

 

Gdzie można się zaszczepić.

1. Przychodnia POZ

• Zgłoś dziecko lub siebie do szczepienia.
• Lekarz kwalifikuje do szczepienia następnie zostaje podany preparat.
• Dla dzieci objętych programem – szczepienie bezpłatne (preparat + podanie).
• Dorośli – szczepienie odpłatne (recepta, zakup szczepionki, wykonanie w POZ).
• Wpis do e-Karty Szczepień (IKP) po każdej dawce.

2. Szkoła (od 1 września 2024 r.)

• Koordynator w szkole ustala terminy z POZ.
• Rodzic/opiekun składa Deklarację i Zgodę na szczepienie przed każdą dawką.
•  Szczepienie wykonywane jest na terenie szkoły lub w placówce POZ po kwalifikacji lekarza.
• Obecność rodzica nie jest wymagana; opiekę podczas szczepienia sprawuje nauczyciel.
• Po szczepieniu POZ przekazuje termin drugiej dawki.

3. Prywatna przychodnia lub punkt szczepień

• Rejestracja i kwalifikacja lekarska.
• Możliwość zakupu szczepionki na miejscu lub na receptę.
• Pacjent płaci za kwalifikację, preparat i podanie.

4. Apteka (dla dorosłych)

• Farmaceuta kwalifikuje do szczepienia i wystawia receptę.
• Pacjent kupuje szczepionkę i przyjmuje ją w aptece.
• Podanie szczepionki jest bezpłatne (finansowane przez NFZ); pacjent płaci tylko za preparat.
• Dane o szczepieniu widoczne są w Internetowym Koncie Pacjenta (IKP).

 

Jak zapisać dziecko na szczepienie przeciw HPV?

• Skontaktuj się z dowolną przychodnią POZ – zapisy są możliwe bez skierowania.
• Sprawdź, czy szkoła dziecka uczestniczy w programie – w razie wątpliwości zapytaj wychowawcę lub pielęgniarkę szkolną.
• W przypadku dzieci starszych i dorosłych – kwalifikacja do szczepienia może odbyć się u lekarza POZ lub ginekologa, prywatnie bądź w ramach NFZ.

Szczepienie przeciw HPV to skuteczna i bezpieczna forma profilaktyki nowotworów wywołanych przez wirusa brodawczaka ludzkiego. Program bezpłatnych szczepień obejmuje dziewczęta i chłopców w wieku 9–14 lat, a osoby starsze mogą skorzystać z refundacji lub szczepień odpłatnych. Zaszczepienie dziecka to inwestycja w jego zdrowie i ochrona przed nowotworami w wieku dorosłym.

 

Źródła:

Programu Szczepień Ochronnych (PSO 2025),

Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH–PIB,

https://hpv.pl/

Charakterystyki Produktów Leczniczych Gardasil 9 (MSD) i Cervarix (GSK),

oraz aktualnych komunikatów Ministerstwa Zdrowia.