Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna we Wrocławiu

W mechanizmie powstawania odmrożenia dochodzi do spowolnienia, a następnie zatrzymania przepływu krwi w naczyniach krwionośnych zaopatrujących skórę, tkankę podskórną i mięśnie w krew. Na skutek tego procesu następuje odwodnienie komórek, nieprawidłowe stężenie elektrolitów w ich wnętrzu i denaturacja kompleksów białkowo-lipidowych. W efekcie końcowym dochodzi do przejściowego uszkodzenia lub całkowitego obumarcia narażonych na działanie niskich temperatur części ciała.

Co sprzyja powstawaniu odmrożeń?

Oczywiście podstawową przyczyną powstawania odmrożeń jest niska temperatura, ale istotne są również inne czynniki, takie jak:

• wilgoć (np. przemoknięte rękawiczki, buty),
• silny wiatr,
• ubranie wywołujące słabsze krążenie krwi,
• odwodnienie,
• głód,
• zmęczenie,
• schorzenia przewlekle: choroby układu krążenia, cukrzyca,
• podeszły wiek,
• spożywanie alkoholu (wbrew powszechnej opinii alkohol nie rozgrzewa).

Jakie są objawy odmrożenia?

Najbardziej na odmrożenia narażone są obwodowe części kończyn (ręce i stopy), małżowiny uszne, policzki i nos. Objawy zależą od stopnia uszkodzenia. Do typowych objawów odmrożenia należy piekący ból i zaczerwienienie, a następnie zblednięcie odmrożonych tkanek.

Odmrożenia stopnie i klasyfikacja

Odmrożenia I stopnia
W jego przebiegu dochodzi do przejściowego zaburzenia krążenia w drobnych naczyniach krwionośnych. Dotyczy głównie zewnętrznych warstw skóry i charakteryzuje się bladą bądź sinoczerwoną barwą skóry w miejscu dotkniętym odmrożeniem. Występować może także miejscowy ból, obrzęk i swędzenie oraz częściowa utrata czucia.

Odmrożenia II stopnia
W jego przebiegu pojawiają się na skórze pęcherze wypełnione surowiczym płynem (czasami z domieszką krwi). Zwykle takie objawy uwidoczniają się po kilku godzinach od faktycznego odmrożenia. Czucie bólu jest zniesione.

Odmrożenia III stopnia
W tym rodzaju odmrożeń pojawia się martwica powierzchownych warstw skóry, która przybiera siną barwę. Czucie bólu jest zniesione.

Odmrożenie IV stopnia
Najpoważniejszy rodzaj odmrożenia, w którym dochodzi do powstania głębokiej martwicy np. ścięgna, kości. Odmrożenia IV stopnia dotyczą całych części ciała, np. palca. W tym przypadku może dojść do samoistnej amputacji odmrożonych części. Czucie bólu jest zniesione.

Uwaga: Każdy rodzaj odmrożenia powinien być skonsultowany z lekarzem!

Odmrożenia – pierwsza pomoc i leczenie

Pomoc przedmedyczna powinna polegać na ochronie przed dalszym wyziębieniem. W przypadku podejrzenia wystąpienia odmrożenia należy jak najszybciej wrócić do ciepłego (ale nie gorącego) pomieszczenia. Następnie pozbywamy się mokrych/wilgotnych ubrań/butów. Zdejmujemy też biżuterię (pierścionki, kolczyki, zegarek). Odmrożone miejsca należy delikatnie ogrzać np. przykładając ogrzany ręcznik lub mocząc w letniej wodzie (początkowo temperatura powinna być w granicach 30°C i powoli wzrastać do 36°C). W przypadku odmrożenia policzków i nosa, na odmrożone części ciała należy założyć czyste opatrunki z gazy. W celu rozgrzania całego organizmu, należy pić ciepłe, ale nie gorące, napoje oraz spożywać zupy.

Pamiętaj: każde podejrzenie odmrożenia należy skonsultować z lekarzem. Przy poważniejszych odmrożeniach konieczne może być podanie surowicy przeciwtężcowej.

Jeśli widzisz osobę, u której podejrzewasz odmrożenie, natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe, szczególnie jeśli poszkodowany jest nieprzytomny lub czuje się źle. W szpitalu pacjent zostanie zbadany przez lekarza, który zakwalifikuje jego odmrożenia do odpowiedniego stopnia, i w zależności od stanu pacjenta, zostanie mu udzielona właściwa pomoc.

Czego nie robić w przypadku odmrożenia?

Istnieje wiele szkodliwych mitów związanych z pomocą w przypadku odmrożenia. Oto czego nie powinno się robić:

• Nigdy nie podawaj/nie pij alkoholu w celu rozgrzania!
• Odmrożeń nie należy nacierać śniegiem ani polewać zimną wodą.
• Nie należy rozmasowywać czy pocierać odmrożeń, gdyż może to uszkodzić tkanką skórną.
• Działaj stopniowo: nie rozgrzewaj się pijąc wrzątek, nie bierz gorącej kąpieli.
• W przypadku pojawienia się pęcherzy pod żadnym pozorem nie należy ich przekłuwać – zwiększa to ryzyko zakażenia.

Jak unikać odmrożeń?

Choć nie mamy wpływu na mrozy panujące na zewnątrz, to możemy przeciwdziałać odmrożeniom, przestrzegając kilku zasad:

• W okresie jesienno-zimowym nie spożywaj alkoholu na świeżym powietrzu.
• Ubieraj się właściwie. Babciny sposób na tzw. „cebulkę” to sprawdzona metoda na ochronę przed niskimi temperaturami. Noś ciepłą czapkę, grube rękawice i wysokie skarpetki.
• Sprawdzaj prognozę pogody, aby wiedzieć, jak ubrać się danego dnia.
• Jeśli stoisz na mrozie w jednym miejscu np. czekając na autobus, staraj się poruszać rękami i nogami (to poprawi ich ukrwienie).
• Zadbaj o odpowiednie nawilżenie i ochronę skóry, stosując tłuste kremy.