Zakwity sinic - zagrożenia sanitarne i sposoby ochrony
07.07.2025
W okresie letnim coraz częściej obserwujemy zjawisko zakwitów sinic (cyjanobakterii) w jeziorach, stawach czy zbiornikach wodnych. Choć mogą wyglądać niepozornie - jak zielonkawa zawiesina lub kożuch na powierzchni wody - niosą ze sobą poważne zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt.
Co to są sinice?
Sinice (cyjanobakterie) to mikroskopijne organizmy, które naturalnie występują w środowisku wodnym. W sprzyjających warunkach namnażają się masowo, tworząc tzw. zakwity. Niektóre gatunki sinic produkują cyjanotoksyny – groźne dla ludzi i zwierząt substancje, które mogą działać:
- hepatotoksycznie (na wątrobę),
- neurotoksycznie (na układ nerwowy),
- dermatotoksycznie (na skórę i błony śluzowe).
Zagrożenia sanitarne przy kontakcie z zakwitem sinic
Bezpośredni kontakt ze skażoną wodą:
- Podrażnienia skóry: wysypki, świąd, zaczerwienienia.
- Zapalenie spojówek, pieczenie oczu.
- Problemy oddechowe: kaszel, duszność, zaostrzenie astmy po wdychaniu aerozolu wodnego (np. podczas kąpieli czy sportów wodnych).
- Objawy neurologiczne: bóle głowy, dezorientacja – w przypadku działania neurotoksyn.
Połknięcie skażonej wody:
- Nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka.
- Gorączka, osłabienie.
- W ciężkich przypadkach – uszkodzenia wątroby, nerek i układu nerwowego.
Szczególna ostrożność:
Dzieci, kobiety w ciąży, osoby starsze oraz osoby z obniżoną odpornością są szczególnie narażone na skutki kontaktu z sinicami.
Warunki sprzyjające zakwitom sinic
Zakwity sinic pojawiają się najczęściej latem i wczesną jesienią. Rozwojowi sinic sprzyjają:
- Wysoka temperatura wody – powyżej 20°C.
- Nadmiar substancji odżywczych (eutrofizacja) – szczególnie azotu i fosforu pochodzących z nawozów, ścieków i spływów powierzchniowych.
- Stojąca lub wolno płynąca woda – np. w jeziorach i zatokach, gdzie brakuje ruchu wody.
- Brak konkurencji biologicznej – ubogie ekosystemy sprzyjają dominacji sinic.
Jak się chronić?
Dla osób prywatnych:
- Unikaj kąpieli w wodzie o podejrzanym wyglądzie (zielona, mlecznoniebieska, z kożuchem).
- Nie pij i nie używaj takiej wody do mycia, podlewania ani przyrządzania jedzenia.
- Nie pozwalaj dzieciom ani zwierzętom na kontakt z wodą z zakwitem.
Po kontakcie z podejrzaną wodą:
- dokładnie umyj skórę i oczy czystą wodą,
- wypierz odzież i ręczniki.
Jak rozpoznać zakwit sinic?
Zakwity często wyglądają jak:
- zielony lub niebieskozielony kożuch na wodzie,
- mętna woda, czasem z nieprzyjemnym zapachem,
- pienista zawiesina unosząca się przy brzegu.
Uwaga: Nawet gdy sinice znikną z powierzchni, ich toksyny mogą pozostać w wodzie przez kilka dni – nie należy jej wtedy używać.
Co zrobić w przypadku podejrzenia zakwitu?
- Zgłoś sytuację do lokalnej stacji sanitarno-epidemiologicznej (sanepidu) lub zarządcy kąpieliska.
- Śledź aktualne komunikaty o stanie wody na kąpieliskach – dostępne np. na stronie https://sk.gis.gov.pl
Podsumowanie
Zakwity sinic to nie tylko problem estetyczny – to realne zagrożenie sanitarne. Odpowiedzialne korzystanie z wód, ograniczanie zanieczyszczeń oraz przestrzeganie zasad bezpieczeństwa to najlepszy sposób ochrony zdrowia własnego i naszych bliskich.