Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie

Pojęcie „pojazd zabytkowy” wprowadzone zostało w Ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r.  Prawo o ruchu drogowym – art. 2 pkt. 39 oraz art. 79 ust. 4 - w kontekście możliwości uzyskiwania tablic rejestracyjnych i wprowadzenia statusu „pojazdu zabytkowego”.
O pisemne potwierdzenie włączenia do ewidencji lub wpisania do rejestru zabytków celem przedstawienia w wydziale komunikacji - aby uzyskać tzw. żółte tablice rejestracyjne- może wnioskować do LWKZ właściciel pojazdu o wartościach zabytkowych.
Warunkiem włączenia karty do wojewódzkiej ewidencji zabytków i uzyskania pisemnego potwierdzenia tego faktu jest złożenie w kancelarii WUOZ w Lublinie lub delegatur w Białej Podlaskiej, Chełmie i Zamościu (decyduje miejsce przechowywania pojazdu) następujących dokumentów :

1. wniosek o włączenie karty ewidencyjnej do wojewódzkiej ewidencji zabytków wraz z klauzulą RODO i oświadczeniem o własności /druki na stronie internetowej wkz.lublin.pl w zakładce pojazdy/
2. karty ewidencyjne ruchomego zabytku techniki w 3 egz. opracowanych zgodnie z wzorem (wzór na stronie www.nid.pl.)  -  nie jest możliwe kserowanie, wydruk foto.

Karta może być opracowana przez rzeczoznawcę samochodowego z listy Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, eksperta z listy ekspertów dziedziny motoryzacji i oceny pojazdów zabytkowych rekomendowanej przez Zespół Porozumiewawczy Ekspertów 
ds. Pojazdów Zabytkowych Krajowego Porozumienia Stowarzyszeń Rzeczoznawców Samochodowych lub właściciela pojazdu, o ile posiada on wystarczającą wiedzę w tym zakresie i możliwości techniczne, zgodnie z instrukcją opracowywania kart ewidencyjnych zabytków techniki zamieszczoną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa (www.nid.pl).
W karcie ewidencyjnej muszą znaleźć się następujące dane:

1. wiek pojazdu (rok produkcji),
2. czas rozpoczęcia i zakończenia produkcji danego typu i modelu,
3. ilość wyprodukowanych egzemplarzy danego typu i modelu
4. numer porządkowy pojazdu, numer silnika pojazdu (lub informacja z jakiego powodu nie podaje się numeru silnika - silniki nie były numerowane, brak dostępu do numeru silnika itp.),
5. szczegółowo opisana kompletność części pojazdu,
6. stopień autentyczności, oryginalności pojazdu, min. 75% zachowanych oryginalnych części, w tym główne podzespoły, (do WEZ nie włącza się pojazdów z założoną wtórnie instalacją gazową),
7. historia obiektu winna uwzględniać fakty bezpośrednio z nim związane: należy podać dane dotyczące projektantów, konstruktorów, wytwórcy, właścicieli i użytkowników oraz wymienić funkcje, jakie obiekt pełnił w przeszłości, zmiany miejsca pracy i przechowywania (rubryka 15 karty ewidencyjnej),
8. opis i charakterystyka techniczna: należy podać parametry i cechy techniczne obiektu, czytelny opis konstrukcji i budowy, napędu i sterowania, materiał i technikę wykonania, wskazując cechy świadczące o tym, że pojazd jest świadectwem minionej epoki lub wydarzenia. Jeżeli występują rozwiązania nowatorskie, oryginalne, współcześnie nie stosowane, należy je podać u dołu rubryki (rubryka 16 karty ewidencyjnej),
9. remonty, zmiany konstrukcyjne, modernizacje: należy wymienić wykonane prace konserwatorskie, określić sposób i zakres wykonania prac (np. które części wymieniono, czy pozyskano je z innych egzemplarzy tego samego typu i modelu, czy odtworzono własnoręcznie, czy zastąpiono oryginalne części nowo wyprodukowanymi z podaniem producenta). Podać krótki opis prac konserwatorskich, ich wykonawcę i czas trwania (rubryka 19 karty ewidencyjnej),
10. stan zachowania i potrzeby konserwatorskie: należy opisać stan techniczny całości i poszczególnych elementów obiektu z uwzględnieniem wszystkich rodzajów zniszczeń i zmian, odbiegających od stanu pierwotnego . Zwrócić uwagę na zachowane elementy pierwotne (rubryka 20 karty ewidencyjnej), 
11. fotografie: zdjęcia dokumentalne (ostre, wykonane na wprost pojazdu, a nie z ukosa): widoku obu boków, przodu i tyłu pojazdu, widok na silnik z góry, aby wszystkie części i całość przestrzeni pod maską były widoczne, widok na bagażnik, widok na wnętrze pojazdu, widok na deskę rozdzielczą pokazujący wskaźniki, zdjęcia znaków firmowych.

Tak szczegółowe i opisowe opracowanie karty pozwala na przyjęcie przez LWKZ jedynie dokumentacji w formie karty i daje możliwości odstąpienia od dostarczenia opinii, w której zawarte będą dowody na to, że pojazd jest świadectwem minionej epoki w motoryzacji.

Opracowane na podstawie propozycji wytycznych zawartych w piśmie Departamentu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, znak: DOZ-KiNK.6521.30.2023.AS. z 23 maja 2024 r.
Podczas kwalifikowania kart pojazdów zabytkowych do włączenia do wojewódzkiej ewidencji zabytków LWKZ bierze pod uwagę: 

1. prawidłowo opracowaną dokumentację, prezentującą odpowiedni poziom merytoryczny (opracowaną zgodnie z instrukcją NID i niniejszymi zasadami). W przypadkach budzących wątpliwości LWKZ może dokonać oględzin pojazdu, będącego przedmiotem dokumentacji.
2. minimalne kryterium wiekowe: 43 lata dla pojazdów zabytkowych wyprodukowanych poza Polską. Data 1982 r. jest początkiem epoki elektroniki w rozwoju motoryzacji.
3. minimalne kryterium wiekowe: 30 lat dla pojazdów zabytkowych wyprodukowanych w Polsce. Kryterium dotyczy zabytkowych samochodów osobowych, dostawczych, autobusów polskiej konstrukcji i produkcji,  wyprodukowanych w oparciu o polską myśl techniczną w fabrykach: Fabryka Samochodów Osobowych, Fabryka Samochodów Małolitrażowych, Fabryka Samochodów Ciężarowych oraz polskich pojazdów jednośladowych (motocykli i motorowerów).
4. miejsce przechowywania pojazdu zabytkowego powiązane z miejscem pobytu użytkownika pojazdu na terenie województwa lubelskiego.

Przedstawiona dokumentacja – karta ewidencyjna ruchomego zabytku techniki i ewentualnie opinia opracowana przez rzeczoznawcę samochodowego winna uzasadniać, że opisywany pojazd jest zabytkiem, czyli zgodnie z art. 3 ustawy o ochronie zabytków (t.j. Dz.U. 2024 poz. 1292 ze zm.), jest świadectwem minionej epoki. 
Uwaga! Użycie zwrotu np. „rozwiązania techniczne i historia polskiej motoryzacji w pełni kwalifikują ten pojazd jako zabytkowy, stanowiący świadectwo minionej epoki” nie zastępuje wnikliwego uzasadnienia merytorycznego. Zachowanie obiektu z pespektywy interesu społecznego musi być uzasadnione ze względu na wartość historyczną, artystyczną 
lub naukową. 
Na podstawie wnikliwej oceny wskazanych powyżej dokumentów oraz uwarunkowań, LWKZ dokonuje rozstrzygnięcia czy włączyć kartę ewidencyjną do wojewódzkiej ewidencji zabytków czy też odmówić włączenia. Odmowa włączenia nie blokuje możliwości rejestracji pojazdu wyrejestrowanego, gdyż według prawa o ruchu drogowym:
Art. 79 ust. 4. Pojazd wyrejestrowany nie podlega powtórnej rejestracji, z wyjątkiem pojazdu:

1. odzyskanego po kradzieży;
2. zabytkowego;
3. mającego co najmniej 25 lat uznanego przez rzeczoznawcę samochodowego za unikatowy lub mający szczególne znaczenie dla udokumentowania historii motoryzacji;
4. ciągnika i przyczepy rolniczej;
5. wywiezionego z kraju lub zbytego za granicą, o którym mowa w ust. 1 pkt 3.