Etiopia
- Krótki opis gospodarki i jej struktury
Etiopia jest trzecią największą gospodarką w Afryce Subsaharyjskiej, jej PKB w 2023 r. oszacowano na 163 mld USD. Wzrost gospodarczy w latach 2020-23 osiągał średnio 6,5% rocznie, tymczasem w latach 2000-2017 – około 9% rocznie. Władze Etiopii dążą do osiągnięcia statusu tzw. lower middle income country w 2025 r.
Kierunek reform gospodarczych został nakreślony z tzw. „Homegrown Economic Reform Program – HGER”, który został ogłoszony w marcu 2024 r. W skład HGER wchodzą cztery filary:
- Zapewnienie efektywnej polityki fiskalnej oraz polityki monetarnej w celu zagwarantowania odpowiedniego poziomu wskaźników makroekonomicznych,
- Wsparcie dla handlu i inwestycji: promocja eksportu, reforma systemu celnego, usprawnienie logistyki, zachęty dla inwestorów zagranicznych, wsparcie dla MSMEs,
- Przeprowadzenie reform w sektorze rolniczym, produkcyjnym, wydobywczym, budowlanym, turystycznym i cyfrowym,
- Sektor publiczny: reformy w ramach administracji państwowej, poprawa jakości usług publicznych, cyfryzacja usług publicznych.
Do najważniejszych wyzwań Etiopii należą uzależnienie od importu wielu produktów, wysoka inflacja (28,7% w 2023 r. w por. z 6,8% w sąsiedniej Kenii), nadal niewielkie rezerwy walutowe (pomimo otwarcia rynku walutowego pod koniec lipca 2024 r.), a do niedawna jeszcze – sztucznie utrzymywany przez rząd poziom kursu walutowego.
Wiele sektorów etiopskiej gospodarki jest zdominowanych przez przedsiębiorstwa państwowe – aktywa wielu z nich są zarządzane przez Ethiopian Investment Holding, będący państwowym funduszem majątkowym. W ostatnich latach coraz więcej firm podlega jednak prywatyzacji, co jest ważnym elementem rządowej strategii gospodarczej. W sposób szczególny rozpoznawane są linie lotnicze Ethiopian Airlines, będące największą linią lotniczą w Afryce (i jednocześnie przedsiębiorstwem państwowym generującym największe zyski). Obecnie trwają prace nad uruchomieniem giełdy papierów wartościowych, według zapowiedzi – jej uruchomienie powinno nastąpić jeszcze w roku finansowym 2024/25.
Potencjał gospodarczy Etiopii jest osłabiany przez liczne konflikty zbrojne o charakterze lokalnym, które toczą się równolegle w różnych częściach kraju i często pozostają ze sobą powiązane. Innym istotnym elementem są wieloletnie susze, które dotykają przede wszystkim południe oraz wschód kraju.
Dużym problemem pozostaje zadłużenie zagraniczne Etiopii. Etiopia zgłaszała zainteresowanie wykorzystaniem mechanizmu tzw. G20 Common Framework.
- Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB,
Sektor przemysłowy (ok. 28% PKB) jest zdominowany przez podsektor tekstylny (generującego ok. 95% wartości eksportu generowanego przez parki przemysłowe) oraz podsektor budowlany (w ostatnich latach generujący ok. 11% wzrostu rocznie). W 2024 r. w Etiopii funkcjonowało 18 parków przemysłowych, które przyciągnęły 740 mln USD od 60 zagranicznych inwestorów; znalazło w nich zatrudnienie 100 tys. osób.
Sektor rolniczy (ok. 32% PKB) charakteryzuje się niską produktywnością i w wielu miejscach brakiem nowoczesnych rozwiązań technologicznych oraz brakiem odpowiedniej infrastruktury, która pozwala na sprawny obrót wytworzonym towarem. W rolnictwie znajduje zatrudnienie około 80% siły roboczej Etiopii. W ostatnich latach odnotowuje się średni roczny wzrost sektora w wysokości powyżej 6%. Dużym problemem jest niedobór nawozów oraz wadliwy system ich dystrybucji – muszą one być sprowadzane z zagranicy, do tej pory nie powstała zapowiadana od lat fabryka nawozów.
W sektorze usług (ok. 40% PKB) największy wzrost odnotowano w zakresie transportu oraz telekomunikacji. Ważnym elementem było umożliwienie przez rząd Etiopii działania kenijskiego operatora Safaricom od października 2022 r.; deklarowane jest dalsze otwieranie rynku. Trwają prace nad otwarciem sektora bankowego dla inwestorów zagranicznych.
- Polityka kursowa,
W grudniu 2024 r. 1 USD osiągał wartość 125-130 ETB, przy czym jeszcze w lipcu było to ok. 57 ETB za 1 USD. Kurs ten był sztucznie utrzymywany przez rząd, ze względu na dramatyczny niedobór walut obcych pojawił się czarny rynek, gdzie kurs wymiany był ok. dwukrotnie wyższy. Uwolnienie rynku walutowego (i w praktyce szybka dewaluacja ETB względem USD) oraz podjęcie działań zmierzających ku zakończeniu istnienia czarnego rynku stanowiły jeden z kluczowych warunków dla uruchomienia pomocy makroekonomicznej przez MFW.
- Surowce i technologie krytyczne,
W Etiopii znajdują się znaczące zasoby złota - wydobycie tego surowca ma największe znaczenie gospodarcze. Ponadto występują złoża soli, kaolinu, tantalu, żelaza, opalu oraz węgla (nieliczne). Sektor wydobywczy generuje ok. 1% PKB.
- Stan infrastruktury,
Infrastruktura nie jest rozwinięta w sposób wystarczający. Wiele głównych dróg pozostaje w złym stanie technicznym, istnieje obecnie jeden tylko kilkudziesięciokilometrowy odcinek autostrady. Ze względu na niską jakość dróg oraz sytuację bezpieczeństwa zaleca się korzystanie z połączeń lotniczych (których sieć jest dobra) podczas przemieszczania się pomiędzy miastami. Problemem są częste braki paliwa oraz długie kolejki przed stacjami benzynowymi. Rząd Etiopii promuje obecnie samochody elektryczne (zakaz importu innych samochodów), jednakże problemem pozostaje brak stacji ładowania takich pojazdów. Istnieje jedna linia kolejowa, łącząca Addis Abebę z Dżibuti, wykorzystywana jest obecnie jedynie do transportów towarowych. Dość dobrze rozwinięta jest sieć krajowych połączeń lotniczych, jednak należy liczyć się z możliwością zamykania lotnisk w przypadku eskalacji lokalnych konfliktów.
- Kalendarz dni wolnych od pracy.
W 2025 r. dniami wolnymi od pracy są: 7.01. (Etiopskie Święta Bożego Narodzenia), 19.01. (Timket), 2.03. (Rocznica Zwycięstwa pod Adwą), 30 lub 31.03. (Eid al-Fitr), 18.04. (Etiopski Wielki Piątek), 20.04. (Faska – Etiopska Wielkanoc), 1.05. (Międzynarodowe Święto Pracy), 5.05. (Święto Patriotów), 6 lub 7.06. (Eid al-Adha), 5.09. (Urodziny Proroka), 11.09. (Etiopski Nowy Rok), 27.09. (Meskel).
- Podstawowe dane makroekonomiczne (tabela za rok poprzedni i prognozy na rok bieżący i następny)
|
Podstawowe dane makroekonomiczne |
|||
|
|
2023 |
2024 (prognoza) |
2025 (prognoza) |
|
PKB nominalne (USD ceny bieżące) |
159,75 mld |
145,03 mld |
120,91 mld |
|
PKB (PPP) |
399,99 mld |
434,44 mld |
471,11 mld |
|
Stopa wzrostu PKB (realna) |
7,2% |
6,1% |
6,5% |
|
PKB per capita (nominalne) |
1,51 tys. |
1,35 tys. |
1,1 tys. |
|
PKB per capita (PPP) |
3,78 tys. |
4,05 tys. |
4,32 tys. |
|
Stopa inflacji (CPI) |
30,2% |
23,9% |
23,3% |
|
b.d. |
b.d. |
b.d. |
|
|
Rating kredytowy Fitch / Moody's / S&P |
|
Fitch: RD Moody’s: B1 S&P: CCC+ |
|
|
|
2,211 mld USD |
|
|
|
Dług publiczny (% PKB) |
|
b.d. |
|
- Dane demograficzne
|
Dane demograficzne (aktualne) |
|
|
107 mln (IMF), 119 mln (CIA World Factbook), 127 mln (WB) |
|
|
Siła robocza (w tys./mln, dane krajowe) |
b.d. |
|
Rozmiar klasy średniej (w tys./mln) |
b.d. |
|
Poziom ubóstwa (% populacji żyjącej poniżej progu ubóstwa) |
b.d. |
|
35.0 |
|
|
0.492 |
|
- Handel zagraniczny i inwestycje
- Najważniejsi partnerzy handlowi,
Eksport: Arabia Saudyjska (298 mln), USA (276 mln), Holandia (219 mln), ZEA (164 mln), Somalia (142 mln), Indie (139 mln), Niemcy (135 mln), Chiny (132 mln), Korea (116 mln), Japonia (104 mln)
Import: Chiny (5,572 mld), Indie (1,638 mld), Kuwejt (1,327 mld), Arabia Saudyjska (1,129 mld), USA (1,089 mld), Maroko (677 mln), Turcja (620 mln), ZEA (472 mln), Egipt (455 mln), Japonia (382 mln)
(dane w USD za 2023 r. na podstawie comtradeplus.un.org)
Eksport: kawa, nasiona i owoce oleiste, warzywa świeże lub schłodzone, kwiaty cięte, warzywa strączkowe
Import: ropa naftowa, pszenica, olej palmowy, ryż, cukier
- Główni inwestorzy,
Według danych UNCTAD, w 2023 r. Etiopia przyciągnęła inwestycje zagraniczne o wartości 3,3 mld USD (tymczasem wartość FDI w Kenii wyniosła 1,5 mld USD). Za około połowę wartości FDI odpowiadają inwestorzy z ChRL. Warto także odnotować inwestycję emirackiego przedsiębiorstwa Masdar w projekt elektrowni wiatrowej o wartości 600 mln USD. Istotne znaczenie odgrywają inwestorzy z Arabii Saudyjskiej oraz Turcji.
Etiopia jest uznawana przez zagranicznych inwestorów za trudny kierunek działania, głównie ze względu na skomplikowane i często zmieniające się przepisy podatkowe, celne oraz migracyjne.
W marcu 2024 r. Etiopska Komisja Inwestycyjna opublikowała dokument pt. Directive in March 2024 allowing foreign investors to participate in the export, import, wholesale, and retail trade sectors, opisujący mechanizmy prowadzenia działalności inwestycyjnej w sektorach dotąd zarezerwowanych dla obywateli Etiopii (m. in. sektor kawy).
- Główne kierunki inwestycji zagranicznych.
- Udział w inicjatywach i organizacjach wielostronnych o charakterze gospodarczym (opisowo)
29 lipca 2024 r. podpisane zostało porozumienie pomiędzy Etiopią a MFW dot. wsparcia makroekonomicznego. Tzw. Staff Level Agreement został osiągnięty po trwających 1,5 roku negocjacjach, umożliwi on finansowanie makroekonomiczne w wysokości 10,5 mld USD (po 3,5 mln ze źródeł MFW – jako tzw. Extended Credit Facility, Banku Światowego oraz partnerów rozwojowych).
Etiopia nie jest członkiem WTO, jednakże od 2003 r. trwają negocjacje akcesyjne, w praktyce były one zawieszone przez wiele lat. W ostatnim czasie jednak rozmowy zostały przyspieszone (w praktyce jednym z wymogów WTO było otwarcie niektórych sektorów – przede wszystkim bankowego).
Przynajmniej w warstwie narracyjnej Etiopia opowiada się za szybką implementacją AfCFTA – Afrykańskiej Kontynentalnej Strefy Wolnego Handlu. W listopadzie 2023 r. w jej ramach Etiopia zgłosiła listę towarów, dla których stosowane będą zmniejszone stawki celne. Etiopia.
Etiopia jest członkiem Afrykańskiego Banku Rozwoju oraz pozaregionalnym członkiem Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych.
- Pozycja kraju w rankingach (w tabelce)
|
Pozycja kraju w rankingach |
||
|
|
pkt |
pozycja |
|
Corruption Perception Index (Transparency International) |
37 |
98 |
|
Global Innovation Index (World Intellectual Property Organization) |
12.3 |
130 |
|
Economic Freedom Index (Heritage Foundation) |
49,6 |
149 |
- Relacje dwustronne
- Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne (tabela za ostatnie 3 lata),
Zob. https://dbw.stat.gov.pl/baza-danych
- Relacje z UE,
Etiopia jest istotnym partnerem UE z punktu widzenia prowadzenia projektów w ramach Global Gateway. Etiopia korzysta z ułatwień handlowych w ramach tzw. „everything but arms”. Według danych z 2023 r., kraje UE odpowiadają za ponad 25% łącznego eksportu etiopskich towarów. Szczególnie ważnymi rynkami eksportowymi są Niemcy i Holandia. Według danych z 2021 r., wartość inwestycji z krajów europejskich osiągnęła rekordowo niską wartość – 23 mln euro (w związku z zakończeniem konfliktu na północy kraju obecnie należy oczekiwać, że wartość ta jest wyższa). Za 56% wartości inwestycji odpowiadała Holandia (przede wszystkim produkcja kwiatów ciętych).
- Baza traktatowa (między krajem opisywanym a Polską i UE).
Podstawę prawną dwustronnych stosunków gospodarczych Polski i Etiopii stanowią m.in.:
1) Konwencja między RP a Federalną Demokratyczną Republiką Etiopii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisana 13 lipca 2015 r.;
2) Umowa między Rządem PRL a Rządem Cesarstwa Etiopii o współpracy naukowo-technicznej, obowiązująca od 1 grudnia 1965 r.;
4) Umowa między Rządem PRL a Tymczasowym Wojskowym Rządem Socjalistycznej Etiopii o komunikacji lotniczej między oraz poza ich odnośne terytoria, podpisana 29 lipca 1977 r., obowiązująca od 23 sierpnia 1978 r.;
5) Umowa między Rządem RP a Rządem Federalnej Demokratycznej Rep. Etiopii o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej, obowiązująca od 8 kwietnia 2014 r. oraz druga umowa z 20 marca 2015 r.
Data aktualizacji: 8 października 2024 r.