Festiwal pamięci o Jerzym Iwanowie-Szajnowiczu w Salonikach
29.10.2025
Po raz drugi z rzędu w Salonikach miał miejsce cykl wydarzeń kulturalnych, sportowych i informacyjnych pod wspólną nazwą „Iwanofia”, w hołdzie polsko-greckiemu bohaterowi II wojny światowej Jerzemu Iwanowowi-Szajnowiczowi, z inicjatywy lokalnej społeczności i przy wsparciu ze strony Ambasady RP w Atenach.
Kulminacją festiwalu „Iwanofia” była inscenizacja pt. „Jerzy Iwanow-Szajnowicz. Sportowiec – Dywersant – Bohater” zaprezentowana 12 października w parku im. Iwanowa przy Alei Lagada w Salonikach przez grupę teatralną „Jitterbugs SKG”, w reżyserii Iliasa Kalpakasa. Kolejnym punktem programu była dyskusja publiczna na temat realiów społecznych i kulturowych w przedwojennej Polsce i Grecji, co miało wpływ na ukształtowanie się osobowości bohatera.
Podczas tegorocznej inscenizacji obecni byli i zabrali głos przedstawiciele władz z burmistrzem Salonik Steliosem Angeloudisem oraz wiceministrem rozwoju i posłem Nowej Demokracji z okręgu Salonik Stavrosem Kalafatisem. Burmistrz podziękował Ambasadzie za wsparcie i zapowiedział, że festiwal „Iwanofia” będzie wpisany do kalendarza miasta, jako wydarzenie coroczne.
Jerzy Iwanow-Szajnowicz (1911 – 1943) był polskim i greckim sportowcem, który w latach młodości mieszkał w Salonikach, a w czasie II wojny światowej działał jako agent brytyjskich i polskich służb specjalnych i stał się bohaterem greckiego ruchu oporu. Prowadził działalność szpiegowską i sabotażową. Przekazywał dowództwu angielskiemu informacje o niemieckich instalacjach wojskowych w Grecji, ruchach wojsk niemieckich i włoskich, konwojach płynących do Afryki Północnej. Grupa Iwanowa zniszczyła lub uszkodziła około 400 samolotów niemieckich i włoskich w zakładach Malziniotti w Nowym Faleronie (dzielnica Aten), głównie uszkadzając ich silniki. Wykorzystując umiejętności pływackie, wspierany przez greckich konspiratorów, Iwanow osobiście minował i niszczył niemieckie okręty podwodne i transportowe w porcie. Trzykrotnie został ujęty przez Gestapo, ale dwukrotnie zdołał zbiec. Zadenuncjowany przez dawnego przyjaciela został aresztowany po raz trzeci. Niemiecki sąd skazał go na potrójną karę śmierci. 4 stycznia 1943 r., w dzielnicy Kessariani – słynnym miejscu straceń greckich członków podziemia – został rozstrzelany wraz z czterema członkami swojej grupy sabotażowej. Dziś spoczywa on na III cmentarzu w ateńskiej dzielnicy Nikea. Według źródeł greckich przed śmiercią wołał jeszcze "Niech żyje Grecja, niech żyje Polska". Iwanow-Szajnowicz został odznaczony pośmiertnie Orderem Virtuti Militari, brytyjskim odznaczeniem War Medal 1939–1945 oraz greckim Krzyżem Walecznych. Jego imię nosi Szkoła Polska w Salonikach.
