Dzierżawa gruntów ZWRSP i czynsz dzierżawny
Według stanu na 30 września 2025 r. liczba umów dzierżawy gruntów z Zasobu WRSP wynosiła 71 552 na powierzchnię 1 066 969 ha. Jest to o 829umów więcej i o 8 932 ha więcej niż rok wcześniej, to jest według stanu na koniec III kwartału 2024 r.
Rys. 1. Powierzchnia gruntów Zasobu WRSP pozostająca w dzierżawie wg stanu na 30 września 2025 r., wg województw (w ha)
Średnia wysokość czynszu dzierżawnego dla gruntów wydzierżawionych przez KOWR w I-III kwartałach 2025 r. wyniosła 13,0 dt/ha. W wyliczeniach średniej wysokości czynszu wyeliminowano wartości czynszów dla gruntów zabudowanych oraz gruntów o specyficznym charakterze (np. ze złożami kopalin, pod wodami), a także gruntów nierolnych. Z wyliczeń wyłączono również umowy dzierżawy o ponadprzeciętnych wartościach czynszu oferowanych incydentalnie przez niektórych dzierżawców. Uwzględniając powyższe założenia metodyczne stosowane do wyliczenia wartości czynszu, średnia wysokość czynszu dzierżawnego dla gruntów wydzierżawionych przez KOWR w trzech kwartałach 2025 r. została określona na podstawie zawartych w tym okresie 2 902 umów dzierżawy, na podstawie których wydzierżawiono 46 511 ha gruntów.
Rys. 2 Średnia wysokość czynszu dzierżawnego uzyskanego w I-III kwartałach 2025 r. (w dt pszenicy/ha) w poszczególnych województwach – średnio 13,0 dt pszenicy/ha
Najwyższe czynsze w 2025 r. uzyskano w województwie łódzkim - 36,8 dt/ha, następnie w kujawsko-pomorskim - 23,7 dt/ha, pomorskim – 19,3 dt/ha, podkarpackim – 18,3 dt/ha i w wielkopolskim - 17,8 dt/ha.
W porównaniu do trzech kwartałów - I, II, III - 2024 roku, w pierwszych trzech kwartałach 2025 roku nastąpił wzrost średniej wielkości czynszu o 0,8 dt pszenicy / ha, przy wydzierżawieniu o 12 833 ha większej powierzchni gruntów i zawarciu o 145 mniejszej liczby umów.
Najwyższy średni czynsz występuje w grupie obszarowej 100,00 - 299,99 - 21,8 dt/ha (17 umów dzierżawy) następnie w grupie obszarowej 1,01-9,99 - 14,4 dt/ha (1 041 umów dzierżawy) i w grupie obszarowej 10,00 - 99,99 - 14,1 dt/ha (1 349 umów dzierżawy).
Zgodnie z art. 39a ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa czynsz dzierżawny ustala się w umowie jako sumę pieniężną albo jako równowartość pieniężną odpowiedniej ilości pszenicy. Formą najczęściej stosowaną przez KOWR w umowach z dzierżawcami jest równowartość pieniężna decytony (100 kg) pszenicy za hektar. Czynsz płatny jest dwa razy w roku w ratach półrocznych, tj. za I półrocze czynsz płatny jest w terminie 30 września lub 31 października lub 15 listopada, natomiast za II półrocze płatny jest w terminie 28 lutego lub 31 marca następnego roku. Wartość czynsz za dane półrocze wynika z przemnożenia połowy ilości decyton czynszu należnego za dany rok kalendarzowy przez cenę pszenicy publikowaną przez GUS.
Od dnia 1 stycznia 2024 r. (zgodnie z brzmieniem art. 39a ust. 4 ww. ustawy) należność z tytułu czynszu określonego w umowie jako równowartość pieniężna odpowiedniej ilości pszenicy ustala się na podstawie średniej krajowej ceny skupu pszenicy za jedenaście kwartałów poprzedzających półrocze roku kalendarzowego, w którym przypada termin płatności czynszu. Zgodnie z art. 39a ust. 7 ww. ustawy, średnią krajową cenę skupu pszenicy, o której mowa w ust. 4, ustala się na podstawie obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie 20 dni po upływie każdego półrocza kalendarzowego.