Patron szkoły

Józef Szermentowski to wybitny XIX-wieczny pejzażysta, reprezentujący polski realizm. Studiował razem z najznakomitszymi warszawskimi realistami, m.in. z Wojciechem Gersonem, związany był też z grupą francuskich Barbizończyków. Jako jeden z najwybitniejszych artystów Kielecczyzny został wybrany patronem Zespołu Państwowych Szkół Plastycznych w Kielcach.

BIOGRAFIA

Józef Szermentowski urodził się 16 lutego 1833 r. w Bodzentynie niedaleko Kielc, w ubogiej rodzinie drobnomieszczańskiej jako syn Stanisława Szermętowskiego i Heleny z Matyskiewiczów. Dzięki opiece naczelnika powiatu, znanego kolekcjonera sztuki Tomasza Zielińskiego, Szermentowski ukończył szkołę w Kielcach, a następnie uczył się rysunku u starszego kolegi Franciszka Kostrzewskiego. W 1852 r. artysta rozpoczął studia w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie w tym czasie rozwijały się nowe idee malarstwa pejzażowego pod wpływem nauczycieli: Jana Feliksa Piwarskiego i Chrystiana Breslauera. Szermentowski, związany z grupą Marcina Olszyńskiego, brał udział w licznych wycieczkach krajobrazowych, w czasie których mógł poznać piękno polskiego pejzażu, historię i zabytki odwiedzanych miejsc. W 1860 r. Szermentowski uzyskał 5-letnie stypendium rządowe i wyjechał na studia do Paryża. Zawarł tam znajomość z grupą francuskich malarzy, tzw. barbizończyków, malujących plenery w okolicach Fontainebleau,. Pracując z nimi zyskał sobie miano polskiego barbizończyka. W 1868 r. podczas wizyty w rodzinnym kraju, Szermentowski ożenił się z Wandą Szawłowską. Odbył wówczas wycieczkę w Tatry i Pieniny, gdzie powstały studia pejzażu górskiego. Pod koniec 1868 r. artysta wrócił do Paryża. Zmarł 6 września 1876 r. po długiej chorobie gruźliczej. Pochowany został na cmentarzu w Montmorency pod Paryżem. Prace Szermentowskiego za jego życia były eksponowane na wystawach w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych (od 1857 r.), w warszawskiej Zachęcie (od 1861 r.), w Paryżu, Wiedniu i Londynie, gdzie w 1871 r. na międzynarodowej wystawie artysta otrzymał srebrny medal za obraz „Kościół wiejski w niedzielę po mszy”. W rok po śmierci artysty w 1877 r. zorganizowano wystawę jego prac w Warszawie w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych. Obecnie największy zbiór prac (ok. 34 obrazów olejnych i akwarel) znajduje się w posiadaniu Muzeum Narodowego w Kielcach (MNKi). Jego obrazy można też oglądać w Muzeum Narodowym w Warszawie (MNW), Muzeum Narodowym w Krakowie (MNK) i Muzeum Narodowym we Wrocławiu (MNWr).

TWÓRCZOŚĆ

W okresie studiów w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych Szermentowski malował polskie pejzaże, często z motywem zabytków architektury. Prace te wyróżnia realistyczne oddanie całości, wyraźny rysunek w partiach architektury, próba uchwycenia atmosfery polskiego pejzażu. Z tego okresu pochodzą m.in. takie prace jak:

„Dziedziniec zamku w Szydłowcu”, 1852, akwarela, MNKi
„Ratusz w Sandomierzu”, 1855, olej na płótnie, MNKi
„Widok Sandomierza od strony Wisły”, 1850, olej na płótnie, 57 x 81,5, MNKi
„Chęciny”, 1857, olej na płótnie, 56,6 x 81,5, MNKi
„Widok wsi kieleckiej”, 1855, olej na tekturze, 21,2 x 25,5, MNKi
„Chrzest na wsi”, 1856, olej na płótnie, MNKi
„Klasztor na Świętym Krzyżu”, 1859, olej na płótnie, MNKi

Po wyjeździe z kraju i nawiązaniu kontaktu z grupą barbizończyków artysta pogłębił studia nad perspektywą powietrzną i walorową, skupiał się nad zagadnieniem światłocienia i koloru w pejzażu. Mimo przebywania na francuskiej wsi malował pejzaże z rodzinnych stron, utrwalone w pamięci, bądź przywoływane otrzymywanymi z kraju fotografiami. Charakterystyczne elementy, pojawiające się w obrazach, to centralnie zakomponowane pojedyncze drzewo lub grupa drzew na rozleglej łące, często z motywem uschłych gałęzi, wiejskie kapliczki i kościółki. Także na obczyźnie artysta podejmował tematykę rodzajową, wpisującą się w nurt realizmu krytycznego, pokazując trudne życie polskich chłopów. Pod wpływem barbizończyków powstają też „czyste” pejzaże, potraktowane bardziej swobodnie i szkicowo, niezwykle nastrojowe.

Ten okres reprezen

„Odpoczynek oracza”, 1861, olej na płótnie, 71 x 100, MNW
„Pogrzeb chłopski”, 1862, olej na płótnie, 79,5 x 106, MNW
„Jezioro w lesie”, ok. 1870, olej na płótnie, 33 x 39, MNKi
„Krajobraz wiejski w niedzielę po mszy”, 1870, olej na płótnie, wł. prywatna, obraz nagrodzony na wystawie w Londynie
„Droga do wsi”, 1872, olej na płótnie, 59 x 80,5, MNKi
„Widok Kępy Puławskiej’, 1872, olej na płótnie, MNKi
„Krajobraz nadrzeczny”, 1873, olej na płótnie, 53 x 72, MNKi
„W parku”, 1873, olej na płótnie, 55 x 46, MNWr
„Poddaństwo”, 1873, olej na płótnie, 65,5 x 92, MNW
„Krajobraz wiejski z kościółkiem”, 1874, olej na płótnie, 46 x 55,5, MNKi
„Biednemu wiatr w oczy”, 1875, olej na płótnie, 64,4 x 91,5, MNW
„Bydło schodzące do wodopoju”, 1876, olej na płótnie, 81 x 140, MNK

W czasie wizyty w kraju powstają pejzaże górskie Tatr i Pienin, np. „Widok Pienin”, 1868, olej na płótnie, MNK, „Widok górski”, MNKi. W ostatnich latach życia artysta, nękany ciężką chorobą, trudnościami finansowymi i tęsknotą za krajem, tworzył również obrazy o charakterze religijno-symbolicznym np. „Gwiazda zaranna” z 1874 r.

BIBLIOGRAFIA

Jakimowicz I., Józef Szermentowski, „Malarze polscy” z. 13, Wrocław 1950.
Micke–Broniarek E., Malarstwo polskie. Realizm, naturalizm, Warszawa 2005.
Jeżewska E., http://mnki.pl
Myślińska A., Józef Szermentowski - Franciszek Kostrzewski. Uczeń i pierwszy mistrz, Muzeum Narodowe w Kielcach, Kielce 2017

CMENTARZ W MONTMORENCY - miejsce wiecznego spoczynku Józefa Szermentowskiego.

Józef Szermentowski pochowany został wśród grobów wybitnych Polaków. Na cmentarzu w Montmorency pochowano między innymi Cypriana Kamila Norwida i Olgę Boznańską.
Nagrobek Szermentowskich wykonany z wapienia pińczowskiego był już dwukrotnie restaurowany przez uczniów i nauczycieli – w roku 2000 i 2007.