Portugalia
Współpraca polityczna
Za datę ustanowienia dwustronnych stosunków dyplomatycznych przyjmuje dzień 13 maja 1922 roku, tj. dzień złożenia listów uwierzytelniających przez posła Ksawerego Orłowskiego na ręce prezydenta Portugalii António José de Almeida. Od tego czasu oba kraje utrzymywały stosunki dyplomatyczne na szczeblu poselstw. Poza poselstwem i konsulatem honorowym w Lizbonie funkcjonowały także konsulaty i wicekonsulaty honorowe w Porto, na Maderze i Wyspach Azorskich oraz w portugalskich posiadłościach kolonialnych w Angoli i Mozambiku.
W latach 1922-1945 polskim poselstwem kierowali:
6. Tadeusz Romer – poseł (od 4.05.1935 r.)
8. Józef Potocki – chargé d’affaires a.i. (od 1.09.1943 r.)
W tych latach Portugalię w Polsce reprezentowali:
1. Vasco Francisco Caetano de Quevedo – poseł (od 4.07.1923 r.)
2. Thomás Ribeiro de Mello – poseł (od 17.10.1930 r.)
3. César de Sousa Mendes do Amaral e Abranches – poseł (od 5.09.1933 r.)
4. António Augusto Braga Leite de Faria – poseł (od lutego 1945 r.)
Po zakończeniu II wojny światowej Portugalia nie wycofała uznania dla emigracyjnego rządu RP w Londynie, w dalszym ciągu funkcjonowało polskie przedwojenne poselstwo. Pomimo braku stosunków dyplomatycznych z PRL starano się rozwijać współpracę gospodarczą w oparciu o układ międzybankowy z 1967 roku. Jednakże ze względu na niskie obroty we wzajemnym handlu współpraca ta nie miała większego znaczenia.
Władze PRL krytycznie odnosiły się do reżymu António Salazara w Portugalii i nie przewidywały możliwości nawiązania stosunków dyplomatycznych z Lizboną. Podobnie sytuacja wyglądała w Portugalii, a tamtejsi politycy równie krytycznie odnosili się do rządów komunistycznych w Warszawie. Jednakże rewolucja goździków i zmiana sytuacji politycznej w Portugalii sprawiły, że nawiązanie wzajemnych relacji dyplomatycznych stało się realne.
W rezultacie 11 lipca 1974 r. w drodze wymiany not Polska Rzeczpospolita Ludowa i Republika Portugalska nawiązały stosunki dyplomatyczne na szczeblu ambasad. Ambasador PRL Wojciech Chabasiński 2 grudnia 1974 r. złożył listy uwierzytelniające na ręce prezydenta Francisco da Costa Gomesa. Z kolei złożenie listów przez ambasadora António Coelho Bartolo przewodniczącemu Rady Państwa Henrykowi Jabłońskiemu miało miejsce 14 stycznia 1975 r.
Po 1974 r. Ambasadą RP w Lizbonie kierowali:
1. Wojciech Chabasiński - ambasador (od 2.12.1974 r.)
2. Eugeniusz Szleper - ambasador (od 30.11.1979 r.)
3. Bogusław Zakrzewski - ambasador (od 6.09.1983 r.)
4. Zygmunt Pietrusiński - ambasador (od 6.02.1987 r.)
5. Edward Sabik - ambasador (od 26.09.1989 r.)
6. Jerzy Marendziak - ambasador (od 29.05.1991 r.)
7. Janusz Rymwid-Mickiewicz - ambasador (od 31.07.1992 r.)
8. Roman Czyżycki - ambasador (od 04.07.1996 r.)
9. Adam Halamski - ambasador (od 14.10.1999 r.)
10. Janusz Rydzkowski - ambasador (od 11.02.2004 r.)
Po 1974 r. Portugalię w Polsce reprezentowali:
- António Augusto Coelho Bartolo (od 14.01.1975 r.)
- Luís Nuno da Veiga de Meneses Cordeiro – chargé d’affaires a.i. (od 11.10.1976 r.)António Pinto de Mesquita de Melo Mexia e Vasconcelos (od 18.06.1977 r.)
- Manuel Sá Nogueira (od 10.09.1979 r.)
- Luís Nuno da Veiga de Meneses Cordeiro (od 12.09.1984 r.)
- Rui Fernando de Meira Ferreira (od 29.11.1989 r.)
- Manuel António Pacheco Jorge Barreiros (od 25.04.1995 r.)
- Luís Miguel Leonardo da Silva – chargé d’affaires a.i. (od4.12.1998 r.)
- Álvaro Gil Gonçalves Pereira (od 17.05.1999 r.)
- Maria Margarida de Araújo de Figueiredo (od 9.01.2003 r.)
- José Duarte Sequeira e Serpa (od 11.12.2006 r.)
- Maria Amélia Maio de Paiva (od 2013 r.)
- João Manuel da Cruz da Silva Leitão (od 2016 r.)
- Luís Manuel Ribeiro Cabaço (od 2019 r.)
- Mário Rui dos Santos Miranda Duarte (od 2025 r.)
Współpraca ekonomiczna
W 2024 r. według danych GUS wartość wymiany handlowej pomiędzy Polską a Portugalią wyniosła 3,18 mld EUR. Eksport polskich towarów do Portugalii osiągnął kwotę 1,90 mld EUR, natomiast import towarów z Portugalii wyniósł 1,28 mld EUR. Saldo bilansu handlowego było dodatnie dla Polski i ukształtowało się na poziomie 670 mln EUR. Od kilku lat polsko-portugalska wymiana handlowa charakteryzuje się dwucyfrową dynamiką wzrostu. W latach 2015-2023 wartość polskiego eksportu do Portugalii wzrosła o ponad 250%, a saldo obrotów towarowych o ponad 370%. Największymi grupami towarów w eksporcie z Polski do Portugalii są: maszyny i urządzenia, pojazdy i statki powietrzne, produkty przemysłu chemicznego, artykuły spożywcze, metale nieszlachetne i artykuły z metali nieszlachetnych. Najważniejszymi towarami importowanymi z Portugalii są: pojazdy i statki, maszyny i urządzenia mechaniczne, materiały i artykuły włókiennicze, artykuły spożywcze i produkty pochodzenia roślinnego.
Według danych portugalskiego Krajowego Instytutu Statystycznego, w 2024 r. udział importu z Polski w łącznym imporcie Portugalii wyniósł 1,9%, a wartość eksportu do Polski stanowiła 1,4% całkowitej kwoty portugalskiego eksportu. Polska była 9 największym dostawcą towarów do Portugalii i 10. największym odbiorcą portugalskich towarów.
Zgodnie z danymi GUS wartość usług dostarczonych przez Polskę do Portugalii wyniosła w 2023 r. 212 786 tys. euro. Polska nabyła w Portugalii usługi o wartości 294 699 tys. euro. Negatywne saldo dla Polski wyniosło 81 913 tys. euro.
Od wielu lat Polska jest atrakcyjnym rynkiem dla portugalskich inwestorów. Według danych NBP, skumulowana wartość portugalskich inwestycji w Polsce pod koniec 2023 r. wyniosła 2,67 mld EUR, a napływ bezpośrednich portugalskich inwestycji zagranicznych do Polski w tym samym okresie wyniósł 352 mln EUR. Wiodącymi portugalskimi inwestorami w Polsce są: Jerónimo Martins (sieć sklepów Biedronka, Hebe; handel detaliczny), Eurocash (handel i dystrybucja), Mota-Engil (branża budowlana), Grupo Martifer (branża budowlana), Simoldes, Microplasticos, BA Glass, CARFI, RTE, Colep (branża przemysłowa), Colquímica (branża chemiczna), EDP Renováveis, Greenvolt, CJR Wind (sektor odnawialnych źródeł energii), SIBS, Bank Millennium (sektor finansowo-bankowy), Parfois (branża odzieżowa).
Rosną również polskie inwestycje w Portugalii. Wśród nich należy wyróżnić: Asseco (sektor IT), Polski Bank Komórek Macierzystych (branża medyczna), Selena (branża chemiczna), R.Power (sektor odnawialnych źródeł energii), Payten, XTB (sektor finansowo-bankowy), ITDS (branża usług dla biznesu), OCTF/4F (branża odzieżowa), Inglot (branża kosmetyczna), InPost (dystrybucja przesyłek), Kotniz (branża jachtowa), Zahir Kebab (branża restauracyjna).
W 2024 r. liczba polskich turystów w Portugalii wyniosła ok. 400 tys. W tym okresie Polskę odwiedziło ok. 40 tys. Portugalczyków.
Współpraca kulturalna
Podstawę współpracy kulturalnej stanowi Umowa o współpracy kulturalnej i naukowej między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Portugalskiej, podpisana w Warszawie 30 września 1975 r. Dokumentem wykonawczym do Umowy są Protokoły z posiedzeń Polsko-Portugalskiej Komisji Mieszanej, na których opracowywane są programy współpracy w dziedzinie kultury, edukacji i nauki na kolejne lata. 12 maja 2022 r. w Lizbonie został podpisany Program Współpracy w Dziedzinie Języka, Oświaty, Szkolnictwa Wyższego, Kultury, Sportu, Młodzieży i Środków Masowego Przekazu na lata 2022-2025.
Założenia programu obejmują m.in. wdrażanie inicjatyw mających na celu zacieśnienie współpracy we wszystkich obszarach kultury i ułatwienie rozwoju kontaktów między twórcami i artystami z obu krajów, wspieranie organizacji wydarzeń kulturalnych w odpowiednich instytucjach kultury a także promocję współpracy między instytucjami kultury i stowarzyszeniami artystów w celu realizacji projektów prezentujących sztukę współczesną obu krajów.
Styczność z kulturą polską w Portugalii jest możliwa m.in. dzięki wydarzeniom organizowanym przez Ambasadę RP w Lizbonie, a także poprzez udział polskich artystów w licznych festiwalach i przeglądach sztuki współczesnej organizowanych w Portugalii takich jak festiwale filmowe (np. IndieLisboa, DocLisboa, MONSTRA – Festival de Animação de Lisboa, BEAST International Film Festival, FEST – New Directors New Films Festival, EUROPA 61, Estoril Film Festival, PortoPostDoc), wydarzenia promujące muzykę, sztuki wizualne i taniec (np. Quinzena de Dança de Almada, Ci.Clo Bienale Fotografii, Terras sem Sombra, BOCA – Bienale Sztuki Współczesnej, FESTIM – Festival Intermunicipal de Músicas do Mundo, Parallel Review Lisboa, InShadow Festival, CUMPLICIDADES - Festival Internacional de Dança Contemporânea de Lisboa) i wiele innych.
Muzykę klasyczną polskich kompozytorów i w wykonaniu polskich twórców można usłyszeć w salach takich jak Centro Cultural de Belém, Fundação Gulbenkian czy Teatro Nacional de São Carlos. Tylko w ostatnich latach Ambasada RP w Lizbonie gościła w Portugalii znakomitych polskich artystów jak np. Anna Maria Jopek, Leszek Możdżer, Artur Dutkiewicz, Kuba Stankiewicz, Rebel Babel Film Orchestra, Pink Freud, Ramona Rey, Maja Kleszcz, L.U.C., Karol Przybyłowicz, Capella Cracoviensis czy Chór Polskiego Radia.
W 2017 roku Ambasada RP w Lizbonie przystąpiła do portugalskiego klastra EUNIC zrzeszającego instytuty kultury i ambasady państw UE.
Linki:
Oficjalna strona poświęcona polskiej kulturze: Culture.pl
Współpraca naukowa
Podstawę współpracy naukowej początkowo stanowiła Umowa o współpracy kulturalnej i naukowej między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Portugalskiej, podpisana w Warszawie 30 września 1975 r.
W dniu 17 czerwca 2005 r. Minister Nauki i Informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej oraz Minister Nauki, Technologii i Szkolnictwa Wyższego Republiki Portugalskiej podpisali w Lizbonie Umowę między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Portugalską o współpracy naukowej i technicznej, mającą na celu wspieranie i zachęcanie do współpracy w dziedzinie nauki i techniki na zasadach wzajemnych korzyści, obejmującą obszary współpracy takie jak realizacja wspólnych przedsięwzięć badawczych, rozwojowych i projektowych wraz z wymianą naukowców, badaczy i ekspertów technicznych czy wymianę informacji oraz dokumentacji w dziedzinie nauki i techniki.
15 października 2013 r. podczas I Międzynarodowego Forum Akademickiego w Opolu, Przewodniczący Konferencji Rektorów Polskich Uczelni Technicznych (KRPUT) profesor Tadeusz Więckowski oraz profesor Joaquim Mourato, przewodniczący Rady Koordynującej Uczelni Technicznych w Portugalii (CCISP) podpisali deklarację o współpracy, dzięki której CCISP została partnerem KRPUT. Porozumienie zostało podpisane z myślą o zacieśnieniu polsko-portugalskiej współpracy akademickiej: zwiększeniu wymiany studentów oraz pracowników naukowych i dydaktycznych, większej liczbie wspólnych projektów naukowo-badawczych, wspólnych programach studiów, organizacji konferencji, seminariów i szkoleń, wymianie doświadczeń związanych ze specyfiką rynków akademickich oraz wyznaczeniu perspektyw i nowych trendów działań w obszarze edukacji technicznej w Polsce i Portugalii.
12 października 2015 r. w Łodzi zostały zawarte umowy o podwójnym dyplomowaniu pomiędzy Instituto Superior Técnico a Politechniką Warszawską, Wojskową Akademią Techniczną, Akademią Górniczo-Hutniczą i Politechniką Łódzką.
Od 1979 r. prowadzony jest na Uniwersytecie Lizbońskim lektorat języka polskiego, będący jednym z najstarszych lektoratów języka słowiańskiego w Portugalii. Na darmowe zajęcia odbywające się w ramach Centrum Studiów Słowiańskich Wydziału Humanistycznego (Centro dos Estudos Eslavos da Faculdade de Letras da UL) może zapisać się każdy zainteresowany polskim językiem i kulturą.
Uznawalność kształcenia
Uznawalnością zagranicznych dyplomów w Portugalii zajmuje się Centro ENIC/NARIC podlegające Dyrekcji Generalnej Szkolnictwa Wyższego (Direção-Geral do Ensino Superior).
Obywatele Polski i Portugalii jako obywatele Unii Europejskiej mogą studiować we wszystkich państwach członkowskich na zasadach obowiązujących obywateli tych krajów.
Linki
Centro ERIC/NARIC
NAWA Uznawanie polskich dyplomów za granicą
Ready Study Go! Poland
