Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. I. J. Paderewskiego w Stalowej Woli

20.03.1937r. rozpoczęto budowę Zakładów Południowych w Ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego, a wraz z nimi miasta Stalowa Wola. 4.12.1937r. na osiedlu przyzakładowym oddano do użytku pierwszy blok mieszkalny. W 1938r. Dyrekcja Huty zleciła rekrutację muzyków do Zakładowej Orkiestry Dętej. Pierwszym kapelmistrzem został Julian Schuller, a od 1939r. Marcin Koptyra. 14.06.1939 podczas otwarcia Zakładów Południowych orkiestra wystąpiła po raz pierwszy w obecności Prezydenta RP Ignacego Mościckiego, Wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego i Biskupa Przemyskiego Franciszka Barda.

         Edukacja muzyczna dzieci i młodzieży w Stalowej Woli rozpoczęła się w sposób zorganizowany na lekcjach muzyki w nowo otwartej (17.09.1938r.) siemioklasowej Szkole Powszechnej oraz Państwowym Liceum i Gimnazjum gdzie prof. Julian Krokosz utworzył Chór mieszany, z którym pracował do 8.09.1939r. Akompaniatorką chóru była Janina Wraga. Niedługo przed wybuchem II wojny światowej (w czerwcu 1939r.) Chór zaśpiewał w Programie muzycznym Polskiego Radia we Lwowie. Na początku 1939r. zaplanowano budowę w Stalowej Woli Domu Ludowego z dużą salą teatralno – kinową, koncertową, odczytowo – balową oraz biblioteką. Realizację projektu uniemożliwił wybuch wojny. W latach okupacji, jesienią 1939r. z inicjatywy Aleksandra Wierzchowskiego i Mariana Bereżki powstał Chór Męski pod dyr. Mariana Bieniasa, absolwenta Konserwatorium Muzycznego w Krakowie. Chór działał do końca wojny.

         1.08.1944r. Stalowa Wola została wyzwolona spod okupacji hitlerowskiej i w tym samym roku powstało w mieście Towarzystwo Muzyczno – Śpiewacze „Ogniwo”, którym kierował Marian Bienias. Wówczas chór męski przekształcił się w duży chór mieszany im. Stanisława Moniuszki, przy którym w 1945r. powstała Orkiestra Smyczkowa. W 1946r. na nowo została zorganizowana przedwojenna Zakładowa Orkiestra Dęta dzięki staraniom Józefa Sławka i Henryka Ryńskiego.

         Po II wojnie światowej edukacja muzyczna dzieci i młodzieży rozpoczęła się na lekcjach muzyki w Szkole Podstawowej  oraz Gimnazjum i Liceum. W roku szkolnym 1945/1946 Marian Bienias założył chór szkolny. Od tego czasu w ciągu trzech lat do r.1949 powstały chóry: męski, żeński, mieszany i dziecięcy – przygotowujące śpiewaków do Chóru mieszanego im. Stanisława Moniuszki. Od 1949r. w Elektrowni rozpoczął działalność Chór mieszany pod dyr. Stanisława Zielińskiego. W latach powojennych reprezentacyjnym zespołem Stalowej Woli był Chór mieszany im. Stanisława Moniuszki, który należał do najlepszych chórów w Polsce.

         Miejscem, w którym istniejące wówczas w mieście zespoły występowały było kino STAL Władysława Kubikowskiego. W latach  1945 – 1951 występowały tam:

- Amatorski Teatr Dramatyczny Józefa Stanisława Szporny

- Zespół Dramatyczny Państwowego Liceum i Gimnazjum pod kierunkiem prof.Józefa Grobelnego

-  dziecięce zespoły teatralne prowadzone przez Izabelę Jenczową.

- stalowowolskie dziecięce i młodzieżowe zespoły mandolinistów  Bogusława Kwiatkowskiego

- zapraszani przez Towarzystwo Śpiewacze „Ogniwo” artyści z zewnątrz np. Teatr objazdowy Wojska Polskiego z Warszawy czy chór Jurand.

W latach powojennych poza kinem Stal rolę domu kultury w mieście pełniła też świetlica Hotelu nr 3 (obecny budynek Policji) gdzie od 1946r. spotykali się min.amatorzy założonego i prowadzonego przez Marię Manowską Zespołu Tańca Ludowego, działał zespół jazzowy, orkiestra Dęta, chór męski i mieszany, spotykali się amatorzy plastycy. W październiku 1947r. w świetlicy zorganizowano bezpłatne kursy muzyczne dla dzieci pracowników Huty. Zajęcia prowadzili: Marian Bienias, Wanda Serbańska, Anna Szumielewicz, Wojciech Dudek. Władze planowały w 1948r. otworzyć Szkołę Muzyczną. Na realizacje zamierzenia zabrakło środków jednak Kursy stworzyły warunki do utworzenia Ogniska Muzycznego, które dało początek późniejszej Szkole Muzycznej.

         W latach  1951- 1964 w Stalowej Woli działało Państwowe Ognisko Muzyczne. Pierwszym dyrektorem został Feliks Barański, następnie Marian Bienias, a od 1953r. Jan Jarzyna, absolwent Wyższej Szkoły Muzycznej im. F.Chopina w Warszawie na wydziale organowo – orkiestrowym. Był także wykształconym śpiewakiem operowym. Dyrektor Jan Jarzyna zorganizował w Stalowowolskim Państwowym Ognisku Muzycznym sekcje: fortepianu, skrzypiec, akordeonu i teorii. Gry na fortepianie uczyła Antonina Groza, która kształciła się przed wojną w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Petersburgu , a także ukończyła instytut im. Gnesinych w Moskwie. Drugą nauczycielką fortepianu w POM wówczas była Janina Wywiałowa – Woronicka (m.in. Akompaniatorka w Filharmonii Krakowskiej), w sekcji skrzypiec zajęcia prowadził Ignacy Orest Polański, absolwent Konserwatorium Wiedeńskiego w klasie skrzypiec i teorii (w Ognisku był ponadto nauczycielem teorii, rytmiki i tańca) oraz Józef Opoczyński wychowanek Instytutu Muzycznego w Krakowie. Gry na Akordeonie uczył Edward Markocki, wówczas uczeń Średniej Szkoły Muzycznej w Rzeszowie. Kwalifikacje nauczycieli POM stwarzały warunki do utworzenia Szkoły Muzycznej Igo stopnia. Nastąpiło to jednak dopiero w 1966r.

         W marcu 1951r. rozpoczęto w Stalowej Woli budowę Zakładowego Domu Kultury. Działalność kulturalno – oświatowa w tej przyzakładowej placówce rozpoczęła się w listopadzie 1952r. występem Orkiestry Włościańskiej Namysłowskiego oraz chóru mieszanego im. Stanisława Moniuszki pod dyr. Mariana Bieniasa. Pierwszym Dyrektorem Zakładowego Domu Kultury przy ul 1-go Sierpnia został Aleksander Wierzchowski. W budynku tym swoją siedzibę znalazło również Państwowe Ognisko Muzyczne. W 1953r. do Ogniska uczęszczało systematycznie 48 uczniów, rok później było ich już 99-ciu. W sekcji skrzypiec i teorii rozpoczął pracę Józef Aktyl – absolwent Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie, który objął również opiekę nad objazdowym Zespołem Smyczkowym POM. W Ognisku istniał jeszcze jeden Zespół Smyczkowy prowadzony przez Edmunda Wrońskiego oraz Zespół Akordeonowy i chór. W r. Szk.1954/55 liczba uczniów POM wynosiła 144 osoby. Wprowadzono sekcję instrumentów dętych kierowana przez Józefa Sławka. Zatrudnieni byli nowi pedagodzy: Józef Skrzypek – skrzypce i Stanisław Bieniek – akordeon. Nastąpiła przeprowadzka do lokalu przy ul.1-go maja. W sali Zakładowego Domu Kultury organizowano Audycje Muzyczne w wykonaniu uczniów i nauczycieli Ogniska. Po odejściu Jana Jarzyny w r.szk.1955/56 Dyrektorem został mianowany Józef Aktyl. W listopadzie 1956r. pedagodzy POM wraz z rodzicami podjęli decyzję o ubieganiu się o nadanie placówce praw Szkoły Muzycznej I st. Zdecydowano także o pozostawieniu Ogniska przy Szkole Muzycznej celem kształcenia młodzieży do pracy w zespołach amatorskich.

         W 1958r.powstał Komitet Budowy Szkoły Muzycznej w Stalowej Woli. Uroczystego otwarcia budynku szkoły dokonano 18 stycznia 1964r, początkowo jako budynek do dyspozycji POM, a we wrześniu 1966r. powstała Państwowa Szkoła Muzyczna I-go st. Początkowo był to budynek jednopiętrowy, w którym mieściło się 14 sal do nauki indywidualnej, dwie sale do lekcji zbiorowych oraz sala koncertowa na 220 miejsc. Kadra pedagogiczna POM liczyła wówczas dziewięciu nauczycieli. Trzech z nich posiadało wyższe wykształcenie: Henryk Łabęda (dyrektor Ogniska od r.1964), Józef Aktyl i Antonina Groza. Niektórzy nauczyciele byli w trakcie studiów i mieli uzyskać dyplomy w najbliższych latach.

         W 1965r. Dyrekcja POM nawiązując do cyklu Audycji Muzycznych z lat 50-tych organizowała Poranki Artystyczne, w których programy przygotowywali nie tylko uczniowie i nauczyciele POM, ale także licznie działające wówczas w szkołach ogólnokształcących zespoły artystyczne: chóry, taneczne zespoły folklorystyczne z własną kapelą, fletowy zespół muzyki dawnej, czy zespół mandolinistów. Stalowa Wola lat sześćdziesiątych była miastem muzykujących dzieci i młodzieży.      

Zarządzeniem nr 105 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 12.08.1966 przekształcono Państwowe Ognisko Muzyczne w Państwową Szkołę Muzyczną I st. W miejsce POM utworzono Społeczne Ognisko Muzyczne. We wrześniu 1966r. rozpoczął się pierwszy rok działalności PSM I st. w Stalowej Woli. Uczniowie podjęli naukę w I i II kl. działu dziecięcego i I i II kl. działu młodzieżowego w sekcji: fortepiany, skrzypiec i akordeonu. W szkole istniał zespół smyczkowy, akordeonowy i chór mieszany. Pierwszym dyrektorem PSM został Henryk Łabęda, z inicjatywy którego do Stalowej Woli zaczęli przybywać z koncertami najwybitniejsi polscy muzycy: artyści Opery Łódzkiej (1965), pianistka Krystyna Matheis- Domaszowska (1966, 1967), Warszawski Kwintet Akordeonowy (1968), śpiewaczka Helena Łazarska (1970), pianista Adam Harasiewicz (1973), który zagrał swój recital na fortepianie koncertowym Petrof, niedawno zakupionym przez szkołę. Kilkakrotnie w szkole występował znakomity śpiewak Bernard Ładysz. Większe zespoły tj. Filharmonia Rzeszowska, zespoły operetkowe, operowe, zespół MAZOWSZE, ŚLĄSK czy Centralny Zespół Wojska Polskiego  prezentowały się na scenie Zakładowego Domu Kultury.

         W latach 1970 -1972 Dyrekcja PSM I st. dla rosnącej liczby szkół Stalowowolskich zorganizowała cykl Audycji Muzycznych we współpracy z Filharmonią Rzeszowską. Do południa były to koncerty dla szkół ogólnokształcących, a po południu koncerty powtarzano dla uczniów Państwowej Szkoły Muzycznej i Społecznego Ogniska Muzycznego oraz pozostałych mieszkańców Stalowej Woli. Od lutego 1970 do grudnia 1972 odbyło się 12 Audycji prezentujących muzykę min. Fryderyka Chopina, Ludviga van Beethovena, Wolfganga Amadeusza Mozarta, Muzyka impresjonistów, Folklor w muzyce XIX i XX w., twórczość Stanisława Moniuszki, Jana Sebastiana Bacha, Pieśni romantyczne, Muzyka rosyjska, Muzyka dawna i współczesna i inne.  Prelegentem Audycji Muzycznych Filharmonii Rzeszowskiej był najczęściej Klemens Gudel.

         W 1975 r. Dyrektor Henryk Łabęda doprowadził do utworzenia Państwowej Szkoły Muzycznej II st., w rezultacie do powstania Państwowej Szkoły Muzycznej I i II st. Potarał się również o zwiększenie ilości pomieszczeń w budynku poprzez nadbudowę drugiego piętra.

Działalność Państwowej Szkoły Muzycznej popularyzująca muzykę na najwyższym poziomie wykonawczym pomogła wychować młodego słuchacza o wyrobionym guście muzycznym i przygotować do odbioru niezwykłego w skali kraju zjawiska jakim był Festiwal Młodzi Muzycy Młodemu Miastu, który odbywał się w Stalowej Woli w latach 1975 – 1980, a poprzedzony został cyklem koncertów „Z muzyką o muzyce”, tym razem przygotowanym i poprowadzonym przez środowisko muzyczne Krakowskiej Akademii Muzycznej. Inicjatorką tej akcji była mgr Anna Kochan, kierownik Wydziału Kultury Urzędu Miasta i Powiatu Stalowej Woli. Organizacji cyklu koncertów ”Z muzyką o muzyce” dopomogli Annie Kochan jej siostra Halina Kochan (studentka wydz. Instrumentalnego w klasie fortepianu PWSM w Krokowie) oraz brat Andrzej Kochan współpracujący z polską sekcją „Juenesses Musicales”. W latach 1973-1975 w PSM I i II st. w Stalowej Woli odbyły się 22 koncerty z udziałem wybitnych muzyków środowiska Krakowskiego i Śląskiego. Wystąpili min.: Ewa Bukojemska, Jadwiga Romańska, Kaja Danczowska, Trio Krakowskie, Kwartet Śląski, Adam Wodnicki, Wiesław Kwaśny, Tadeusz Kerner, Irina Sijałowa, Krystian Zimmerman. W 1973r. w PSM i SOM uczyło się już ok. 300 dzieci i młodzieży. Cykl „Z muzyką o muzyce” miał istotne znaczenie edukacyjne i kulturotwórcze. Po pewnym czasie wytworzyła się stała grupa słuchaczy, która regularnie uczestniczyła w tych muzycznych spotkaniach. Prelegentami podczas koncertów byli: Jacek Berwaldt, Krzysztof Droba, Jerzy Noworol, Adam Radzikowski, Zofia Zagajewska – Szlezer.

         W lutym 1975r. postanowiono wymyślić formułę zdarzenia artystycznego podsumowującego cykl ”Z muzyką o muzyce”. Niedawny prelegent i przyjaciel rodziny Kochanów , młody teoretyk muzyki, pracownik naukowy Akademii Muzycznej w Krakowie Krzysztof Droba podjął się opracowania tego pomysłu od strony programowej. Grupą najbardziej zainteresowaną cyklem „Z muzyką o muzyce” była młodzież zjawiająca się licznie na koncertach dlatego to nowe zdarzenie muzyczne w mieście miało być przede wszystkim forum młodych. Stalowa Wola była miastem młodym. Organizatorzy stwierdzili, że właśnie tu powinno się znaleźć „środowisko naturalne” manifestowania młodości. Sądzono iż w Stalowej Woli fałszywą nutą zabrzmiałby festiwal w rodzaju łańcuckiego festiwalu muzyki kameralnej czy wrocławskiego festiwalu muzyki oratoryjno – kantatowej. Oblicze Stalowej Woli zdominowane jest współczesnością i postanowiono festiwal poświęcić muzyce współczesnej. Zadanie trudne, ale okazało się strzałem w dziesiątkę. Program festiwalu opierał się na tradycji nowej muzyki i na aktualnej myśli muzycznej młodych artystów. Zadbano o to by festiwal miał odpowiednią rangę kulturotwórczą w skali krajowej. Festiwal opierał się na zamówieniach i prawykonaniach młodych kompozytorów polskich. Dla Stalowej Woli komponowali młodzi polscy kompozytorzy, ich dzieła wykonywali młodzi muzycy , na widowni zasiadali w ogromnym procencie młodzi słuchacze. Zrodził się Festiwal Młodzi Muzycy Młodemu Miastu. Festiwal od początku miał ambicje by niczego nie naśladować, nie chciał bazować na uznanych nazwiskach twórców i wykonawców, chciał sam „ wyrabiać” nazwiska i narzucać je innym festiwalom. W latach 1975 – 1980 odbyło się 6 edycji festiwalu. Obserwatorami i komentatorami wszystkich zdarzeń festiwalowych (koncertów, happeningów muzycznych, spektakli teatralnych) byli kompetentni świadkowie w osobach teoretyków muzyki, krytyków muzycznych, kompozytorów przybywających coraz licznej z całej Polski i zza granicy. Zauważyli, że właśnie tu, w Stalowej Woli, stworzono wyjątkowe środowisko dla powstania licznych nowych , oryginalnych dzieł młodych polskich kompozytorów. Stworzono także warunki dla nowego słuchacza: słuchacza – uczestnika, który nie będzie jedynie poznawać muzyki słuchając jej, ale także współtworząc. Każdy festiwal przebiegał w kilku nurtach:

- prezentacje prawykonań utworów napisanych dla Stalowej Woli,

- wykonania dzieł przez młodych muzyków,

- akcja edukacyjna dla młodzieży stalowowolskich szkół (współtworzenie oraz komponowanie własnych miniatur muzycznych np.na bazie muzyki elektronicznej lub tworzenia i nagrywania własnych dźwięków, tworzenie zdarzeń teatralno – muzycznych z udziałem stalowowolskiej młodzieży)

- nurt teoretyczny – obecność na festiwalu najwybitniejszych teoretyków i krytyków muzycznych (min. Andrzej Chłopecki, Bochdan Pociej, prof. Mieczysław Tomaszewski, prof. Władysław Stróżewski, prof. Danuta Gwizdalanka, Stanisłąw Kosz), dyskusje z twórcami i wykonawcami po każdym dniu festiwalowym. Informacje na temat wydarzeń podczas kolejnych festiwali, omówienia nowych utworów młodych kompozytorów polskich ukazywały się w ogólnopolskiej i międzynarodowej prasie muzycznej. Powstało określenie POKOLENIE STALOWOWOLSKIE, odnoszące się do grupy kompozytorów, którzy debiutowali na naszym Festiwalu MMMM (Eugeniusz Knapik, Andrzej Krzanowski, Aleksander Lasoń). Określenie to odtąd funkcjonuje w historii muzyki polskiej i przynosi chlubę naszemu miastu.

Ostatni Festiwal Młodzi Muzycy Młodemu Miastu odbył się w Stalowej Woli w 1980r.

          W latach 1981 – 1990 stanowisko Dyrektora Państwowej Szkoły Muzycznej I i II st. w Stalowej Woli piastował Błażej Rosołowski, jednocześnie szef Orkiestry Kameralnej Tarnobrzeskiego Towarzystwa Muzycznego, która miała swoją siedzibę w Szkole Muzycznej w Stalowej Woli. Jej dyrygentami byli także Andrzej Kucybała i Andrzej Strusiński.  Orkiestra prowadziła szeroką działalność koncertową, zapraszając do współpracy wybitnych instrumentalistów. Dyrektor Błażej Rosołowski był wspaniałym pianistą, aranżerem, nauczycielem przedmiotów teoretycznych, prowadził także zajęcia z dyrygowania. 
W roku 1990 nastąpiło nadanie Szkole imienia Ignacego Jana Paderewskiego.

Od roku 1990, do sierpnia 2014r, funkcję Dyrektora Państwowej Szkoły Muzycznej I i II st. w Stalowej Woli pełniła Magdalena Pamuła, zaś stanowisko Wicedyrektora piastowali: Janusz Hadała, Andrzej Pyrz oraz Elżbieta Nowak-Szpunar. Dyrektor Magdalena Pamuła była inicjatorka wielu wydarzeń muzycznych w Szkole min. Ogólnopolskiego i Międzynarodowego Festiwalu im. Janiny Garści.

Od września 2014 r. do sierpnia 2024r., funkcję dyrektora pełnił Maciej Witek (wicedyrektorki: Krystyna Węglarz, Bożena Wójtowicz). Od września 2024r. do sierpnia 2025r. dyrektorem była Elżbieta Nowak – Szpunar. Od września 2025r. dyrektorem szkoły jest Janusz Turek, Wicedyrektorami: Monika Kuca i Krzysztof Garbacz.

Współpracujemy z wieloma placówkami kulturalnymi, organizujemy liczne koncerty z udziałem uczniów naszej Szkoły oraz muzyków profesjonalnych. Szkoła ma również kontakty z uczelniami muzycznymi w Polsce (Akademia Muzyczna w Krakowie, Akademia Muzyczna w Warszawie, Akademia Muzyczna w Łodzi) oraz z Konserwatorium Muzycznym w Odessie, Orkiestrą „Wirtuozi Lwowa” oraz z Centrum Paderewskiego (Tarnów – Kąśna Dolna). Jesteśmy organizatorami seminariów, warsztatów, festiwali i konkursów o zasięgu regionalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym. Dużą popularnością cieszy się Ogólnopolski Festiwal Akordeonowych Zespołów Kameralnych oraz Międzynarodowy Konkurs im. Janiny Garści.