Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Aleksandrowie Kujawskim

Światowy Dzień FAS (Fetal Alcohol Syndrome) obchodzony jest 9 września, by zwrócić uwagę na poważne konsekwencje picia alkoholu w czasie ciąży. Data nie jest przypadkowa – symbolizuje 9 miesięcy ciąży, które powinny być całkowicie wolne od alkoholu.

W Polsce szacuje się, że około 900 dzieci rocznie rodzi się z pełnoobjawowym FAS (Płodowym Zespołem Alkoholowym), a nawet 1% noworodków doświadcza skutków ekspozycji na alkohol w ciąży (FASD – Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych).

Jak alkohol wpływa na rozwój płodu?

Alkohol etylowy jest substancją toksyczną i teratogenną, co oznacza, że uszkadza rozwijające się tkanki i narządy dziecka, zwłaszcza w kluczowych fazach rozwoju prenatalnego.

Już w ciągu 30–40 minut od spożycia alkoholu przez kobietę ciężarną, etanol przenika przez łożysko do krwiobiegu płodu. Wątroba dziecka jest niedojrzała i nie potrafi skutecznie metabolizować alkoholu, co prowadzi do jego długotrwałej obecności w organizmie rozwijającego się dziecka. Alkohol zaburza procesy podziału i różnicowania komórek, szczególnie w obrębie układu nerwowego, mózgu, serca oraz twarzoczaszki.

Co istotne, największe ryzyko występuje w pierwszych tygodniach ciąży, kiedy wiele kobiet nie wie jeszcze, że jest w ciąży, a w organizmie zachodzą kluczowe procesy rozwojowe.

Objawy FAS

Objawy fizyczne:

• charakterystyczne dysmorfie twarzy (spłaszczona, szeroka twarz, szeroka nasada nosa ze zwiększoną odległością między oczami, krótki nos, krótkie szpary powiekowe, spłaszczona rynienka podnosowa, cienka górna warga, nisko osadzone uszy, zniekształcone małżowiny uszne, mała żuchwa, opadające powieki),
• wady serca, nerek, układu kostnego i wzroku,
• niska masa urodzeniowa i wolniejszy wzrost w okresie dzieciństwa,
• opóźniony rozwój motoryczny, zaburzenia napięcia mięśniowego.

Objawy psychiczne i neurobehawioralne:

• opóźnienie rozwoju intelektualnego (IQ często poniżej normy),
• zaburzenia funkcji poznawczych, problemy z pamięcią, koncentracją i myśleniem przyczynowo-skutkowym,
• trudności w nauce,
• problemy z radzeniem sobie w życiu codziennym,
• nadpobudliwość psychoruchowa, impulsywność, problemy z kontrolą emocji,
• trudności w budowaniu relacji społecznych, większe ryzyko uzależnień w dorosłości.

Skutki FAS w dorosłym życiu

FAS jest nieuleczalny – zmiany powstałe w wyniku działania alkoholu w okresie prenatalnym są trwałe. Osoby z FAS często:

• wymagają stałej opieki lub wsparcia społecznego,
• mają trudności w ukończeniu szkoły i znalezieniu zatrudnienia,
• częściej popadają w konflikty z prawem,
• są narażone na depresję, uzależnienia, problemy psychiczne i społeczne.

Według danych Instytutu Matki i Dziecka, w Polsce nawet połowa kobiet przyznaje się do spożywania alkoholu w ciąży, a ok. 11% pije regularnie i w większych ilościach. Skala problemu jest więc znaczna, a koszty społeczne – ogromne.

Czy FAS można wyleczyć?

NIE. Leczenie FAS polega jedynie na:

• wczesnej diagnozie i wsparciu rozwoju dziecka (terapia logopedyczna, psychologiczna, pedagogiczna),
• rehabilitacji ruchowej,
• terapii zaburzeń współistniejących (ADHD, depresja, zaburzenia zachowania),
• wsparciu rodziny i środowiska wychowawczego.

Czy istnieje bezpieczna dawka alkoholu w ciąży?

NIE. Każda ilość alkoholu, nawet okazjonalna, może zaszkodzić rozwijającemu się dziecku. Piwo bezalkoholowe również może zawierać niewielkie ilości alkoholu, dlatego zaleca się całkowitą abstynencję.

Im większa dawka przyjmowanego alkoholu, tym wyższe jest ryzyko rozwoju FAS.

Płodowy Zespół Alkoholowy jest chorobą, której można w 100% zapobiec. Wystarczy, że kobieta w ciąży (lub planująca ciążę) całkowicie zrezygnuje z alkoholu. Równie istotne jest wsparcie ze strony partnera, rodziny i otoczenia.
 

Źródła:
https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/fas-alkoholowy-zespol-plodowy-co-to-jest-objawy-przyczyny-leczenie/ 
https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-neurologiczne/385288,fas-alkoholowy-zespol-plodowy-i-inne-zaburzenia-zwiazane-z-narazeniem-na-alkohol-w-okresie-plodowym
https://psychomedic.pl/plodowy-zespol-alkoholowy-fas
https://pimr.pl/assets/pdf/artykuly/203-210-paediatrics-family-medicine-3-2021-duleba-pl.pdf
https://pedagogonline.pl/co-to-jest-fas
https://www.gov.pl/web/wsse-bydgoszcz/fas-bez-tajemnic3