HIV dziś - wiedza, profilaktyka, życie bez stygmy
Czym jest HIV i AIDS?
Ludzki wirus niedoboru odporności (HIV, ang. Human Immunodeficiency Virus) atakuje układ odpornościowy, głównie komórki CD4, co prowadzi do jego osłabienia i zwiększonej podatności na infekcje oportunistyczne oraz nowotwory.
AIDS – zespół nabytego niedoboru odporności - (ang. Acquired Immunodeficiency Syndrome) to końcowy, najbardziej zaawansowany etap zakażenia HIV, gdy spadek liczby limfocytów CD4 jest na tyle znaczny, że organizm nie jest w stanie bronić się przed licznymi chorobami.
Perspektywy życia z HIV kiedyś i dziś
Kiedyś, bez leczenia antyretrowirusowego (ART) średni czas przeżycia po zakażeniu HIV szacowano na 9–11 lat. W 1996 roku – przed erą wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej (HAART) – przewidywana długość życia 20‑latka z HIV wynosiła około 39 lat.
Dziś, dzięki wczesnej diagnostyce i natychmiastowemu wdrożeniu ART, osoby żyjące z HIV osiągają niemal normalną długość życia – zbliżoną do HIV‑ujemnej populacji. Badania z 2011 roku pokazują, że 20‑latki z HIV, rozpoczynające terapię z wysoką liczbą CD4, mogą oczekiwać ok. 70 lat życia.
Profilaktyka przedekspozycyjna i poekspozycyjna
Profilaktyka przedekspozycyjna (PrEP) HIV polega na przyjmowaniu codziennej tabletki zawierającej tenofowir i emtrycytabinę przed potencjalnym narażeniem na wirusa. PrEP redukuje ryzyko zakażenia podczas stosunku seksualnego o 99% i przy wstrzyknięciach narkotyków o co najmniej 74%, gdy jest stosowane zgodnie z zaleceniami.
Zalecana jest osobom z podwyższonym ryzykiem – np. MSM (mężczyznom uprawiającym seks z mężczyznami), partnerom osób z HIV, osobom przyjmującym narkotyki dożylnie oraz pracownikom służby zdrowia po kontakcie z zakaźnym materiałem.
Profilaktyka poekspozycyjna (PEP) polega na przyjęciu kombinacji leków antyretrowirusowych w ciągu 48–72 godzin od narażenia i kontynuowaniu ich przez 28 dni. Celem PEP jest zminimalizowanie ryzyka zakorzenienia się wirusa w organizmie po przypadkowym kontakcie z krwią, nasieniem lub innymi płynami ustrojowymi osoby zarażonej.
Jak się uchronić przed zakażeniem HIV?
- Profilaktyka barierowa - stałe i poprawne używanie prezerwatyw podczas każdego aktu seksualnego zmniejsza ryzyko zakażenia.
- Zachowanie wierności jednemu partnerowi.
- Regularne badania na obecność HIV i innych STI.
- Bezpieczne iniekcje - unikanie wspólnych igieł i strzykawek, korzystanie z programów wymiany sprzętu do wstrzykiwań.
- Leczenie jako profilaktyka (TasP – „Treatment as Prevention) - osoba z HIV utrzymująca niewykrywalne miano wirusa nie przenosi zakażenia na partnerów seksualnych.
Kto jest szczególnie narażony na zakażenie HIV?
Według UNAIDS pięć głównych grup kluczowych to: mężczyźni mający seks z mężczyznami (MSM), pracownicy seksualni, osoby transpłciowe, osoby używające narkotyków dożylnie oraz osadzeni w więzieniach.
W 2022 r. ryzyko zakażenia było: 23× wyższe dla MSM, 14× wyższe dla osób używających narkotyków dożylnie, 9× dla pracowników seksualnych i 20× dla osób transpłciowych w porównaniu z populacją ogólną.
Metody leczenia osób będących nosicielem HIV
Antyretrowirusowa terapia skojarzona (ART) – wczesne rozpoczęcie leczenia u wszystkich zdiagnozowanych, niezależnie od liczby CD4, znacząco obniża śmiertelność i ryzyko transmisji.
Klasy leków ARV:
- NRTI,
- NNRTI,
- inhibitory proteazy,
- inhibitory integrazy (INSTI),
- inhibitory fuzji,
- antagonista receptora CCR5
- i inne – zazwyczaj 3 różne leki w jednym schemacie - tzw. „koktajl”.
Nowością są długodziałające iniekcje (cabotegravir + rilpivirine) podawane co 1–2 miesiące, redukujące liczbę dawek do minimum.
Celem terapii jest utrzymanie miana wirusa poniżej 50 kopii/ml, co osiąga ponad 95% leczonych w ciągu pierwszego roku.
Wyzwaniem w leczeniu jest mogąca wystąpić oporność na leki (np. rosnąca oporność na dolutegravir), dlatego też terapia wymaga stałego nadzoru i dostępu do nowszych preparatów.
Pamiętaj!
HIV to nie wyrok – wczesna diagnoza i dostęp do terapii pozwalają żyć długo i zdrowo.
Źródła:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hiv-aids
https://www.unaids.org/en
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534860/
hivinfo.nih.gov
aidsmap.com
https://www.healthline.com/health/hiv-aids
https://aids.gov.pl/
https://skaids.org/