Profilaktyka nowotworów u mężczyzn - wiedza, która może uratować życie
06.11.2025
Nowotwory złośliwe są jedną z głównych przyczyn zgonów wśród mężczyzn w Polsce i na świecie. Choć świadomość zdrowotna rośnie, nadal wielu panów trafia do lekarza dopiero w zaawansowanym stadium choroby. Tymczasem wczesne wykrycie nowotworu daje ogromne szanse na całkowite wyleczenie. Kluczowe znaczenie ma profilaktyka, regularne badania i znajomość objawów ostrzegawczych.
Rak prostaty – najczęstszy nowotwór u mężczyzn
Rak gruczołu krokowego (prostaty) to najczęściej rozpoznawany nowotwór złośliwy u mężczyzn. Ryzyko zachorowania rośnie z wiekiem – szczególnie po 50. roku życia – oraz u osób, w których rodzinie występowały przypadki tego nowotworu.
Objawy raka prostaty:
- częste lub utrudnione oddawanie moczu,
- słaby strumień moczu, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza,
- obecność krwi w moczu lub nasieniu,
- bóle w okolicy lędźwiowej, podbrzusza lub miednicy,
- w zaawansowanym stadium – bóle kości i utrata masy ciała.
Wczesny rak prostaty często nie daje żadnych objawów, dlatego tak istotne są badania profilaktyczne:
- Badanie per rectum (DRE) – palpacyjne badanie prostaty przez odbyt.
- Oznaczenie PSA (antygenu swoistego dla prostaty) we krwi – jego wzrost może sugerować chorobę.
- USG przezodbytnicze (TRUS), a w razie potrzeby – biopsja prostaty.
Leczenie:
Zależnie od stopnia zaawansowania stosuje się:
- chirurgiczne usunięcie prostaty (prostatektomię),
- radioterapię,
- terapię hormonalną,
- w niektórych przypadkach – chemioterapię.
Profilaktyka:
- regularne badania PSA i DRE od 50. roku życia (a u osób z obciążeniem rodzinnym – od 45. roku życia),
- utrzymanie prawidłowej masy ciała,
- aktywność fizyczna,
- dieta bogata w warzywa, pomidory (likopen), ryby i produkty pełnoziarniste.
Rak jądra – nowotwór młodych mężczyzn
Rak jądra to jeden z najczęstszych nowotworów u mężczyzn w wieku 15–40 lat, ale jednocześnie należy do najlepiej rokujących, jeśli zostanie wcześnie wykryty.
Objawy:
- wyczuwalny, niebolesny guzek lub zgrubienie w jądrze,
- powiększenie lub obrzęk jądra, uczucie ciężaru w mosznie,
- bóle w dolnej części brzucha lub pachwin,
- w zaawansowanych przypadkach – bóle pleców lub duszność (objawy przerzutów).
Samobadanie jąder – proste badanie, które ratuje życie
Regularne samobadanie jąder to najskuteczniejsza forma wczesnego wykrywania raka jądra.
Zajmuje zaledwie kilka minut w miesiącu, a może przesądzić o powodzeniu leczenia. Badanie należy wykonywać raz w miesiącu, najlepiej w tym samym dniu każdego miesiąca. Można je rozpocząć już od okresu dojrzewania.
Kiedy i w jakich warunkach się badać:
- Po ciepłej kąpieli lub prysznicu, gdy moszna jest rozluźniona i jądra łatwo wyczuwalne.
- Badanie wykonuj na stojąco, w dobrze oświetlonym miejscu.
Jak prawidłowo przeprowadzić samobadanie:
- Obejrzyj mosznę przed lustrem – zwróć uwagę na asymetrię lub obrzęk.
- Delikatnie obmacaj każde jądro osobno, tocząc je między kciukiem a palcami wskazującym i środkowym.
- Wyczuj powierzchnię – powinna być gładka i bez zgrubień.
- Z tyłu jądra znajduje się najądrze – miękka struktura, którą łatwo pomylić z guzkiem, ale to normalny element anatomiczny.
- Jeśli zauważysz zgrubienie, guzek, zmianę wielkości, kształtu lub bolesność – nie zwlekaj, tylko zgłoś się do urologa.
Wczesne rozpoznanie daje ponad 95% szans na całkowite wyleczenie.
Szczepienie przeciwko HPV – ważna profilaktyka onkologiczna także dla mężczyzn
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) jest bardzo powszechny – większość dorosłych osób ma kontakt z nim w ciągu życia. U mężczyzn zakażenie HPV może prowadzić do rozwoju:
- raka prącia,
- raka odbytu,
- nowotworów jamy ustnej i gardła,
- brodawek narządów płciowych (kłykcin kończystych).
Szczepienie przeciwko HPV jest skuteczną i bezpieczną metodą zapobiegania tym zakażeniom i nowotworom. Zalecane jest szczególnie dla:
- chłopców i dziewcząt w wieku 11–13 lat (najlepiej przed rozpoczęciem aktywności seksualnej),
- ale również dla młodych dorosłych do 26. roku życia, jeśli wcześniej nie byli szczepieni.
Szczepionka chroni przed najbardziej onkogennymi typami wirusa (m.in. HPV 16 i 18), które odpowiadają za większość przypadków nowotworów narządów płciowych.
Styl życia jako tarcza ochronna
Profilaktyka nowotworowa to nie tylko badania, ale i codzienne wybory. Oto kluczowe zalecenia:
- Nie pal i ogranicz alkohol.
- Zadbaj o zdrową dietę – bogatą w warzywa, owoce, pełne ziarna i nienasycone kwasy tłuszczowe.
- Utrzymuj prawidłową wagę.
- Bądź aktywny fizycznie – minimum 150 minut ruchu tygodniowo.
- Wykonuj regularne badania profilaktyczne – nie tylko wtedy, gdy coś boli.
- Szczep się przeciw HPV – to inwestycja w zdrowie.
- Unikaj stresu i dbaj o sen.
Kiedy udać się do lekarza?
Nie wolno lekceważyć żadnych niepokojących objawów: krwi w moczu lub stolcu, bólu jąder, długotrwałego kaszlu, chudnięcia czy bólu kości. Wczesna konsultacja z lekarzem rodzinnym lub urologiem może uratować zdrowie, a często i życie.
Nowotwory u mężczyzn wciąż zbyt często są wykrywane zbyt późno, mimo że wiele z nich można skutecznie leczyć. Największe znaczenie ma świadomość, profilaktyka i regularne badania. Rak prostaty i jąder, mimo że groźne, przy wczesnym rozpoznaniu są w pełni wyleczalne.
Nie warto czekać – profilaktyka to najlepsza inwestycja w zdrowie.
Źródła:
https://www.nfz.gov.pl/gfx/nfz/userfiles/_public/aktualnosci/aktualnosci_oddzialow/ulotka_sroda_z_profilaktykaprofilaktyka_nowotworu_prostaty_i_jader_cyfrowa.pdf
https://onkologia.gov.pl
https://www.pzh.gov.pl/madry-screening-raka-prostaty-praise-u
https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/meska-sprawa-profilaktyka-raka-prostaty-i-jader
https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/hpv/hcp/recommendations.html
https://www.cancer.org/cancer/types/prostate-cancer/detection-diagnosis-staging.html
https://ippez.pl/en/testicular-cancer-prevention-test-yourself