Legionella - co to jest
Co to jest Legionella?
Legionella pneumophila to bakteria Gram-ujemna odpowiedzialna za wywoływanie legionellozy, czyli chorób układu oddechowego, takich jak choroba legionistów i gorączka Pontiac. Nazwa bakterii pochodzi od pierwszego udokumentowanego przypadku epidemii w 1976r. w Filadelfii, gdzie zachorowali uczestnicy zjazdu weteranów wojennych (legionistów).
Gdzie występuje Legionella?
Bakterie Legionella naturalnie występują w środowiskach wodnych, zarówno naturalnych, jak i sztucznych. Warunkami sprzyjającymi rozwojowi Legionelli jest: stagnacja wody, temperatura wody między 20 a 50 stopni Celsjusza, zanieczyszczenia w instalacjach. Szczególnie często można je znaleźć w : systemach klimatyzacyjnych, sieciach wodociągowych, zbiornikach wodnych, basenach i jacuzzi, nawilżaczach powietrza, bateriach prysznicowych, fontannach, kurtynach wodnych i zraszaczach ogrodowych.
Jak dochodzi do zakażenia?
Potencjalnym źródłem zakażenia człowieka bakteriami z rodzaju Legionella jest wdychanie drobnych kropel wody ( aerozol wodny ) o średnicy kropel mniejszej niż 5 µm. Zakażenie następuje najczęściej drogą inhalacyjną przez przedostanie się skażonego bakteriami aerozolu wodnego bezpośrednio do pęcherzyków płucnych. Sporadycznie zakażenie może następować poprzez aspirację. Dzieje się tak, gdy woda przypadkowo dostaje się do płuc podczas picia lub zachłyśnięcia. Do osób o zwiększonym ryzyku aspiracji należą np. osoby z trudnościami w połykaniu.
Zasadniczo nie dochodzi do przenoszenia choroby legionistów i gorączki Pontiac z człowieka na człowieka.
Objawy legionellozy
Choroba legionistów (ciężkie zapalenie płuc) - Choroba rozwija się w ciągu 2–10 dni (zwykle 5 - 6 dni). Jest to choroba płucna objawiająca się: gorączką, kaszlem nieproduktywnym, bólem głowy, bólami brzucha, nudnościami, biegunką oraz niewydolnością oddechową.
Gorączka Pontiac (łagodniejsza forma) – Choroba rozwija się w ciągu 5 godzin do 3 dni (zazwyczaj 1, 2 dni). Gorączka Pontiac jest łagodniejszą, samoograniczającą się chorobą o wysokim współczynniku zapadalności oraz czasie wystąpienia i objawach podobnych do grypy: gorączka, ból głowy, nudności, wymioty, bóle mięśni i kaszel.
Zapobieganie rozwojowi bakterii Legionella
Obecnie nie istnieje szczepionka przeciwko legionellozie. Aby zminimalizować ryzyko skażenia systemów wodnych, należy zastosować odpowiednią profilaktykę:
1. Regularna kontrola temperatury wody
Legionella rozwija się w systemach ciepłej wody użytkowej, a idealne warunki do jej namnażania występują w temperaturze od 20 do 50⁰C. Powyżej 60⁰C dochodzi do ograniczenia rozwoju oraz powolnego unieszkodliwiania bakterii. Aby przeciwdziałać namnażaniu, należy utrzymywać temperaturę w zasobnikach i instalacjach na poziomie co najmniej 50⁰C. Obniżanie temperatury sprzyja rozwojowi bakterii, dlatego szczególnie ważne jest regularne sprawdzanie i regulacja ustawień grzewczych.
2. Prawidłowo funkcjonująca instalacja
Dobrze zaprojektowana instalacja wodna stanowi kluczowy element w walce z Legionellą. Należy unikać tworzenia tzw. „martwych odcinków”, czyli miejsc, w których występuje stagnacja wody, co sprzyja namnażaniu bakterii. Dlatego istotna jest sprawna cyrkulacja wody, zapewniająca jej stały przepływ. Regularna konserwacja instalacji, w tym usuwanie osadów i korozji, znacząco zmniejsza ryzyko gromadzenia się bakterii w miejscach trudno dostępnych. Na powierzchni osadów w rurociągu bardzo szybko tworzy się biofilm, który pozwala na swobodne namnażanie się bakterii.
3. Czyszczenie zbiornika magazynowego
W obiektach posiadających zasobniki centralnej wody użytkowej lub pojemnościowe podgrzewacze należy zwrócić uwagę na ich czystość. Na dnie zbiornika magazynowego zbiera się szlam, w którym mogą rozwijać się mikroorganizmy, w tym bakterie Legionella. Jeśli na dnie zasobnika znajduje się króciec lub zawór, warto go odkręcić. Woda z dna zbiornika, wraz z nagromadzonym szlamem, wypłynie, co pozwoli na usunięcie środowiska sprzyjającego namnażaniu bakterii. To jedna z najszybszych i najbardziej skutecznych metod czyszczenia zbiorników magazynowych.
4. Regularna dezynfekcja wody
Utrzymanie wysokich standardów higienicznych wymaga regularnej dezynfekcji wody, która pozwala skutecznie zabezpieczyć systemy przed skażeniem bakterią Legionella. Na rynku dostępne są różne metody dezynfekcji, w tym dozowanie dwutlenku chloru. Wybór odpowiedniej technologii powinien być dostosowany do specyfiki instalacji, aby zapewnić skuteczność bez ryzyka niepożądanych efektów ubocznych.
5. Monitorowanie jakości wody
Regularne badania mikrobiologiczne to podstawa monitorowania jakości wody. W dużych systemach wodnych, gdzie mogą tworzyć się miejsca sprzyjające rozwojowi bakterii, istotne jest przeprowadzanie badań co kilka miesięcy. W obiektach, w których przebywają osoby o obniżonej odporności, takich jak placówki medyczne, częstotliwość wykonywania badań jest ściśle określona przepisami. Regularne badania pozwalają na wczesne wykrycie problemu i podjęcie odpowiednich działań, zanim bakterie zdążą się rozwinąć na większą skalę.
Podjęcie odpowiednich działań oraz monitorowanie jakości wody pozwala skutecznie zminimalizować ryzyko zakażenia Legionellą w szpitalach, domach pomocy społecznej, szkołach, przedszkolach i innych budynkach użyteczności publicznej.
Kto jest odpowiedzialny za kontrolowanie instalacji?
Właściciele oraz administratorzy budynków mają obowiązek zapewnienia, że instalacje wodne są bezpieczne i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Zgodnie z przepisami prawa (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017r. w sprawie jakości wody do spożycia przez ludzi) :
- administratorzy budynków użyteczności publicznej (np. szpitali, hoteli) muszą przeprowadzać regularne badania mikrobiologiczne wody oraz monitorować ryzyko w przypadku wystąpienia Legionelli
- w przypadku wykrycia bakterii administratorzy są zobowiązani do przeprowadzenia dezynfekcji instalacji i powiadomienia odpowiednich służb sanitarnych.
Źródła:
https://www.pzh.gov.pl/serwisy-tematyczne/legionella/legionelozy/diagnostyka-i-leczenie/
https://legionella.pl/artykuly-pl/jak-zapobiec-rozwojowi-bakterii-legionella/
https://www.gov.pl/web/gis/bezpieczenstwo-wodne-w-budynkach
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017r. w sprawie jakości wody do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2017r. poz. 2294)