Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Jeleniej Górze

HIV i AIDS: Wiedza, Profilaktyka i Testowanie – Klucz do Bezpieczeństwa

Wirus HIV (Human Immunodeficiency Virus) jest w Polsce wciąż aktualnym wyzwaniem zdrowia publicznego. Mimo postępów w medycynie, świadomość społeczna na temat dróg zakażenia, profilaktyki i, co najważniejsze, możliwości anonimowego testowania, nadal wymaga poprawy. Niniejszy artykuł ma na celu dostarczenie rzetelnych informacji, które pomogą zrozumieć zagrożenia i podjąć odpowiednie kroki w celu ochrony zdrowia własnego i bliskich.

Czym jest HIV i AIDS?

• HIV to wirus, który atakuje układ odpornościowy człowieka. Nieleczone zakażenie prowadzi do jego stopniowego osłabienia, co czyni organizm podatnym na różne infekcje i nowotwory.
• AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) to zespół nabytego niedoboru odporności, czyli końcowe stadium nieleczonej infekcji HIV. Dzięki nowoczesnej terapii antyretrowirusowej (ARV), osoby zakażone HIV mogą żyć długo i normalnie, często nigdy nie rozwijając AIDS. Skutecznie leczony pacjent przestaje zakażać innych.

Zagrożenia i Drogi Zakażenia

Do zakażenia HIV dochodzi głównie poprzez:

• Kontakty seksualne (waginalne, analne, oralne) bez zabezpieczenia – jest to zdecydowanie najczęstsza droga transmisji w Polsce.
• Kontakt z zakażoną krwią – np. poprzez używanie wspólnych igieł i strzykawek, transfuzje krwi (obecnie ryzyko w Polsce jest niemal zerowe dzięki badaniom przesiewowym krwi).
• Z matki na dziecko – zakażenie może nastąpić w czasie ciąży, porodu lub karmienia piersią, ale odpowiednia opieka medyczna i leczenie matki znacznie minimalizują to ryzyko.

Warto pamiętać, że HIV nie przenosi się przez codzienne kontakty, takie jak podawanie ręki, przytulanie, kaszel, korzystanie ze wspólnej toalety, basenu, naczyń czy pocałunki.

Profilaktyka – Jak się chronić?

Podstawą profilaktyki jest unikanie ryzykownych zachowań. Kluczowe działania obejmują:

• Stosowanie prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych, zwłaszcza przygodnych.
• Używanie wyłącznie sterylnych igieł i strzykawek.
• Unikanie pożyczania przyborów kosmetycznych, które mogą mieć kontakt z krwią (np. maszynki do golenia, szczoteczki do zębów).
• Testowanie się – regularne badania są fundamentalnym elementem profilaktyki, ponieważ pozwalają na wczesne wykrycie zakażenia i podjęcie leczenia.

Osobom o podwyższonym ryzyku zakażenia zaleca się również stosowanie PrEP (profilaktyka przedekspozycyjna), która polega na przyjmowaniu leków antyretrowirusowych przed potencjalnym kontaktem z wirusem.

Statystyki HIV/AIDS w Polsce

Sytuacja epidemiologiczna w Polsce wskazuje na stały wzrost liczby wykrywanych zakażeń. Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego wynika, że od początku epidemii (1985 r.) do grudnia 2024 r. wirusa HIV wykryto u ponad 35,2 tys. osób.

Najbardziej niepokojącym faktem jest to, że około 20% osób żyjących z HIV w Polsce nie wie o swoim zakażeniu. Osoby te nieświadomie mogą przenosić wirusa dalej i zgłaszają się do lekarza zbyt późno, często już w zaawansowanym stadium choroby (AIDS).

Możliwości Testowania na HIV

Test na HIV jest jedynym sposobem, aby dowiedzieć się o swoim statusie serologicznym. Badanie jest proste, polega na pobraniu niewielkiej próbki krwi.

Gdzie wykonać test?

• Anonimowe i bezpłatne testy (PKD): W całej Polsce działają Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne (PKD), gdzie można wykonać test na HIV bez skierowania, anonimowo i bezpłatnie. W PKD można również skorzystać z porady doradcy, który pomoże ocenić ryzyko zakażenia i zinterpretować wynik.
• Lekarz Rodzinny (POZ): Od maja 2025 roku test na HIV może zlecić lekarz rodzinny w placówce podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. To ułatwienie ma na celu zwiększenie dostępności badań przesiewowych i normalizację testowania jako standardowego elementu opieki medycznej.
• Płatne laboratoria: Wiele prywatnych laboratoriów oferuje testy na HIV. Są one płatne i zazwyczaj wymagają podania danych osobowych, choć na wyraźną prośbę pacjenta mogą być wykonane anonimowo.
• Testy domowe: Dostępne są również testy do samodzielnego wykonania, które można kupić w aptekach lub sklepach internetowych.

Wczesna diagnoza i szybkie wdrożenie leczenia antyretrowirusowego (ARV) pozwalają żyć z HIV niemal tak samo długo i aktywnie jak osoby zdrowe.

Nie warto żyć w niepewności. Wiedza o swoim statusie to pierwszy krok do odpowiedzialności za własne zdrowie i zdrowie innych. Zrób test na HIV!