Europejski Dzień Radonu
07.11.2023
7 listopada obchodzimy Europejski Dzień Radonu. Ma on na celu podniesienia świadomości na temat radonu - naturalnego pierwiastka radioaktywnego, który może mieć poważne konsekwencje dla naszego zdrowia. Święto to ustanowiono w 2015 roku przez Europejskie Stowarzyszenie Radonowe (ang. ERA - European Radon Association). Nieprzypadkowo ustanowiono je w dniu urodzin wybitnej uczonej – Marii Skłodowskiej – Curie. To właśnie polska badaczka jako pierwsza zaobserwowała radon – na kilka lat przed jego odkryciem. W rozprawie doktorskiej noblistka opisuje proces emanacji, czyli „oparów” radu.
- Europejski Dzień Radonu - Dlaczego powinniśmy o nim pamiętać?
Radon jest obecny wszędzie tam, gdzie znajduje się ziemia, a więc praktycznie na całym świecie. Jego obecność w naszym otoczeniu jest nieunikniona, ale to, jak sobie z nim radzimy, może mieć kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia. Europejski Dzień Radonu to okazja, aby przypomnieć sobie o istnieniu tego gazu, zrozumieć jego wpływ na nasze życie i nauczyć się, jak minimalizować jego potencjalnie szkodliwe skutki.
Kampania "Poznaj radon" prowadzona przez Państwową Agencję Atomistyki w Polsce, jest częścią działań mających na celu edukację społeczeństwa. Strona internetowa kampanii zawiera bogate źródło informacji na temat radonu, jego historii, naturalnego występowania w środowisku, metod pomiaru stężenia radonu w budynkach oraz przepisów prawa związanych z pomiarami radonu.
W Polsce, podobnie jak w innych krajach, istnieją obszary, gdzie stężenie radonu przekracza normy bezpieczeństwa. Szczególnie narażone są regiony takie jak Sudety, Podhale oraz obszary Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Mieszkańcy tych regionów powinni być świadomi ryzyka i podejmować odpowiednie kroki w celu monitorowania i minimalizowania obecności radonu w swoim otoczeniu.
II. Co to jest radon?
Radon (Rn) to bezbarwny, bezwonny i bezsmakowy gaz szlachetny, który powstaje w wyniku naturalnego rozpadu uranu znajdującego się w glebie, skałach i wodzie. Jest to pierwiastek radioaktywny, który może przedostawać się do naszych domów, szczególnie do piwnic i parterów, przez nieszczelności w fundamentach, niewielkie otwory czy nawet przez wodę. Jego odkrycie na przełomie XIX i XX wieku było przełomem w nauce, a Maria Skłodowska-Curie była jedną z osób, która była bliska jego identyfikacji. Radon jest częścią naszego środowiska i zazwyczaj nie stanowi zagrożenia na otwartym powietrzu, ale w zamkniętych przestrzeniach może gromadzić się do niebezpiecznych poziomów.
III. Radon a zdrowie - niewidzialny wróg w naszych domach
Radon jest drugą po paleniu tytoniu przyczyną raka płuc. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), narażenie na radon jest odpowiedzialne za 3-14% wszystkich przypadków raka płuc na świecie, w zależności od średniego poziomu radonu w danym kraju. Długotrwałe narażenie na wysokie stężenia radonu może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Dlatego tak ważne jest regularne monitorowanie poziomu radonu w miejscach, w których spędzamy dużo czasu. Warto zaznaczyć, że ryzyko zachorowania na raka płuc zwiększa się proporcjonalnie do stężenia radonu i czasu narażenia.
IV. Pomiary radonu - jak zmierzyć niewidzialne zagrożenie?
Pomiar radonu jest prosty i stosunkowo niedrogi. Można go przeprowadzić za pomocą detektorów śladowych, które nie wymagają zasilania ani specjalistycznej obsługi. Ważne jest, aby pomiar trwał co najmniej miesiąc, a najlepiej 3 miesiące, aby uzyskać dokładny wynik. W Polsce normy prawne określają maksymalne dopuszczalne stężenie radonu na poziomie 300 Bq/m³ (becquereli na metr sześcienny). Wartości powyżej tej normy wymagają podjęcia działań naprawczych, takich jak poprawa wentylacji czy uszczelnienie fundamentów. Regularne pomiary radonu powinny stać się standardem, zwłaszcza w nowo budowanych domach, gdzie można już na etapie projektowania zastosować rozwiązania minimalizujące ryzyko przedostania się radonu do wnętrza budynku.
V. Dzień świadomości i prewencji
W Europejski Dzień Radonu organizowane są konferencje, warsztaty i kampanie informacyjne, które mają na celu zwiększenie świadomości na temat tego niewidzialnego zagrożenia. Inicjatywy te są niezwykle ważne, ponieważ wiele osób nie jest świadomych ryzyka związanego z radonem, a odpowiednia edukacja może uratować życie. W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, organizowane są różnorodne działania mające na celu zwiększenie świadomości na temat radonu, w tym seminaria, publikacje naukowe oraz kampanie w mediach społecznościowych.
VI. Ciekawostki o radonie - Radon w historii i kulturze
Radon, choć dziś uznawany za zagrożenie, w przeszłości był stosowany w medycynie i codziennym życiu. Od leczniczych kąpieli w radioaktywnej wodzie po zastosowanie w zegarkach - radon miał swoje miejsce w historii ludzkości. W XX wieku radon był wykorzystywany w terapiach leczniczych, a wody radonowe były uważane za mające właściwości zdrowotne. Nawet dzisiaj, w niektórych regionach świata, kąpiele w wodach zawierających radon są promowane jako metoda leczenia różnych dolegliwości. Warto jednak pamiętać, że obecne badania naukowe wskazują na szkodliwość radonu dla zdrowia, a jego lecznicze zastosowanie jest obecnie uważane za kontrowersyjne i potencjalnie niebezpieczne.
VII. Zakończenie
Nie lekceważmy radonu
Europejski Dzień Radonu to przypomnienie, że mimo że radon jest niewidzialny, jego wpływ na nasze zdrowie jest bardzo realny. Regularne pomiary i świadomość zagrożeń są kluczowe dla naszego bezpieczeństwa i zdrowia. W Polsce istnieją regiony, gdzie narażenie na radon jest szczególnie wysokie, na przykład w Sudetach, na Podhalu oraz w niektórych obszarach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Mieszkańcy tych regionów powinni być szczególnie świadomi ryzyka i regularnie monitorować poziom radonu w swoich domach. Europejski Dzień Radonu to doskonała okazja, aby przypomnieć sobie o istotności regularnych pomiarów i odpowiednich działań prewencyjnych, które mogą znacząco zmniejszyć ryzyko związane z tym niewidzialnym zagrożeniem.
Źródło:
https://www.gov.pl/web/paa/7-listopada--europejski-dzien-radonu
https://www.gov.pl/web/poznajradon