Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Warszawie

Ze względów pogodowych (przedłużająca się chłodna aura wiosenna) w borach kurpiowskich wciąż jeszcze kwitną sasanki otwarte. Ta rzadka i piękna roślina z rodziny jaskrowatych jest przedmiotem ochrony w mazowieckich obszarach Natura 2000: Myszynieckie Bory Sasankowe, Bory Chrobotkowe i Zachodniokurpiowskie Bory Sasankowe. W Polsce objęta jest ochroną ścisłą, wpisana do Polskiej czerwonej księgi roślin, umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski, objęta ochroną z mocy dyrektywy siedliskowej oraz Konwencji Berneńskiej.

Mazowieckie sasanki otwarte rosną na skrajach borów świeżych, zazwyczaj wzdłuż dróg, na suchych zboczach, obrzeżach lasów, w miejscach, gdzie dociera więcej promieni słonecznych. Pokryte gęstymi białymi włoskami rośliny, dzielnie trwają podczas chłodnych dni, zadziwiając swoim wyjątkowym wyglądem. Duże, dzwonkowate, niebiesko-fioletowe kielichy kwiatów pięknie kontrastują z żółtymi, gęstymi pręcikami znajdującymi się wewnątrz korony. Sasanka otwarta nie wytwarza nektaru, ale produkuje bardzo dużo pyłku i jest chętnie odwiedzana przez owady, głównie dzikie pszczołowate – pszczolinki i trzmiele. Owoce podczas kiełkowania posiadają zdolność czynnego wnikania do gleby. Dzieje się tak dzięki specyficznej budowie owocu (niełupki), który za pomocą pierzastej ości niejako wwierca się w glebę.

Niegdyś był to gatunek szeroko rozpowszechniony na całych Kurpiach. Nieuporządkowany sposób gospodarowania, tzw. system przerębowy, polegający na usuwaniu pojedynczych drzew lub wybranych grup drzew, sprzyjał rozwojowi tego gatunku. Wynikało to z braku doprowadzania do nawet krótkookresowych luk w drzewostanach. Obecnie dużym zagrożeniem jest ocieplenie klimatu, duże wahanie temperatur podczas zim. Co prawda gęsta okrywa z włosków pozwala pąkom rozwijać się nawet w okresach chłodnych z przymrozkami, jednak coraz częściej są one przeplatane ciepłymi dniami, a to negatywnie wpływa na kwitnienie i rozmnażanie. W wielu rejonach dużym zagrożeniem jest również wykopywanie sasanek do ogródków przydomowych. W ten sposób giną całe stanowiska tych rzadkich roślin. W warunkach ogrodowych znacznie lepiej radzą sobie sadzonki dostępne w sklepach ogrodniczych, o odmianach dopasowanych do upraw.

Jednym z działań realizowanych przez Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Warszawie we współpracy z nadleśnictwami: Parciaki i Myszyniec jest odsłanianie stanowisk sasanki poprzez usuwanie nadmiernej ilości mchów i ściółki leśnej. Taki zabieg sprzyja również kiełkowaniu nasion rośliny, które najliczniej wschodzą w miejscach pozbawionych roślinności konkurencyjnej.

W Polsce występują jeszcze 4 inne, rodzime gatunki sasanek. Są to: sasanka słowacka, wiosenna, łąkowa i alpejska. Wszystkie są rzadkie, zagrożone wyginięciem i objęte ochroną gatunkową.