Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Warszawie

Żółw błotny, który dotychczas figurował na liście gatunków ważnych w obszarze Natura 2000 Podebłocie PLH140033, zyskał niedawno rangę przedmiotu ochrony. Było to możliwe dzięki potwierdzeniu przez naukowców występowania w ww. obszarze, rozradzającej się populacji tego narażonego na wyginięcie gatunku gada. Badania zostały przeprowadzone w ramach projektu pn. „Inwentaryzacja cennych siedlisk przyrodniczych kraju, gatunków występujących w ich obrębie oraz stworzenie Banku Danych o Zasobach Przyrodniczych”.

W celu lepszego rozpoznania rozmieszczania żółwi błotnych na Mazowszu, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie wystąpił do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej w Warszawie z wnioskiem o dofinansowanie inwentaryzacji na szerszą skalę przy użyciu tzw. eDNA. Dzięki tej metodzie możliwe jest ustalenie z dużym prawdopodobieństwem czy gatunek występuje czy nie w danym zbiorniku, pobierając jedynie niewielką próbkę wody do badań.

Na Mazowszu stabilne, rozradzające się populacje żółwi błotnych znane są z doliny Zwoleńki oraz rezerwatu przyrody Okólny Ług na ziemi radomskiej. Pojedyncze obserwacje odnotowuje się również w innych rejonach Mazowsza np. w dopływach Wisły, w dolinie Bugu czy Liwca.

Ochrona mazowieckich populacji żółwi błotnych jest ważna z uwagi na potrzebę zachowania jak najbogatszej puli genowej osobników tzw. „linii mazowieckiej”, tak ważnej do zapewnienia przetrwania populacji w przyszłości. Poza stosunkowo liczną i stabilną populacją znad rzeki Zwoleńki, pozostałe znane stanowiska charakteryzują się znaczną izolacją i niewielką liczebnością. Dlatego też ważny jest każdy osobnik, każde gniazdo i każdy zbiornik wodny w którym bytują te rzadkie gady. Utrata jednego osobnika, to bezpowrotna strata powstałych w wyniku tysięcy lat ewolucji genów, dzięki którym gatunek może egzystować w środowisku naturalnym. Zbyt mała liczba osobników w populacji oznacza zwiększone ryzyko tzw. kojarzenia krewniaczego, inaczej chowu wsobnego, podczas którego osobniki blisko spokrewnione przekazują podobny materiał genetyczny. W wyniku takiego rozrodu dochodzi do kumulacji cech negatywnych w populacji i jej powolnej degeneracji.

Żółw błotny to jedyny przedstawiciel rodzimego gatunku żółwia w Polsce. Gatunek objęty jest ścisłą ochroną gatunkową, wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt z kategorią narażony na wyginięcie, chroniony z mocy prawa UE z mocy Dyrektywy Siedliskowej. Głównym zagrożeniem dla populacji jest mała liczebność, izolacja stanowisk, drapieżnictwo oraz utrata lęgowisk głównie w wyniku zarastania drzewami i krzewami. Nowym, coraz bardziej zauważalnym i realnym zagrożeniem staje się również obecność obcych gatunków żółwi w tym w szczególności żółwia czerwonolicego. Ten północnoamerykański gatunek jak wynika z obserwacji jest w stanie przeżyć okres zimowy w warunkach Polski, przez to lokalnie wypierać nasz rodzimy gatunek z naturalnych stanowisk.