W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Zobacz politykę cookies.

Informator ekonomiczny

Informacje ogólne

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Turcja jest położona w południowo-wschodniej Europie i zachodniej Azji. Część europejska stanowi 3% terytorium kraju. Całkowita powierzchnia Turcji wynosi 780 580 km2. Od zachodu kraj graniczny z Bułgarią (223 km) i Grecją (192 km), od południa z Irakiem (367 km), Iranem (534 km) i Syria (899 km), a od wschodu z Azerbejdżanem (17 km), Armenią (311 km) i Gruzją (273 km). Turcja jest otoczona czterema morzami: na północy Morzem Czarnym, od zachodu Morzem Marmara i Egejskim, od południa Morzem Śródziemnym.

Turcja liczy  84,34 mln mieszkańców. 70-75% stanowią Turcy, 19% Kurdowie, 7-12% inne narodowości (The World Factbook, dane z 2020 r.). Udział ludności miejskiej w całej populacji wynosi 76,1%. Stolicą kraju jest Ankara (5,64 mln mieszkańców). Do największych miast należą: Stambuł (15,52 mln mieszkańców), Izmir (4,37 mln), Bursa (3,06 mln), Antalya (2,51 mln), Adana, (2,24 mln), Konya (2,23 mln) i Gaziantep (2,07 mln). Turcja administracyjnie podzielona jest na 81 prowincji. Prowincje noszą nazwę miasta, które jest jego stolicą, wyjątek stanowią: Hatay (stolica Antakya), Kocaeli (stolica Izmit) i Sakarya (stolica Adapazarı). Oficjalnym językiem jest turecki.

Warunki klimatyczne

Charakterystyczną cechą obszaru Turcji jest zróżnicowanie klimatyczne. Nad Morzem Śródziemnym i Egejskim panuje klimat śródziemnomorski charakteryzujący się gorącymi latami i łagodnymi zimami. W interiorze przeważa klimat kontynentalny –  lata są upalne, a zimy surowe. Nad Morzem Czarnym panuje klimat czarnomorski, lata są umiarkowane a zimy chłodne, jednocześnie przez cały rok utrzymują się opady.  Ankara – najcieplejsze są lipiec i sierpień (średnio +22,5 °C), a najzimniejszym styczeń (średnio 0 °C). Stambuł – najcieplejsze są lipiec i sierpień (średnio +23 °C), a najzimniejszym styczeń (średnio +5,5 °C). 

Główne bogactwa naturalne

Turcja posiada zróżnicowane zasoby surowców naturalnych, w tym rudę żelaza, miedź, węgiel, chrom, antymon, rtęć, złoto, celestyn, baryt, borany, skaleń, wapień, magnezyt, marmur, perlit, pumeks.

System walutowy, kurs i wymiana

Lira Turecka - TL, 1 TL = 100 kuruszy. Od 2018 r. dochodziło do znaczących spadków wartości tureckiej waluty, która pozostaje wrażliwa na wstrząsy. Nie ma problemów z wymianą waluty. Kantory w większych miastach oraz ośrodkach turystycznych są dość łatwo dostępne i nie pobierają dodatkowych opłat. Na podobnych zasadach można dokonać wymiany w banku, należy jednak liczyć się z tym, że trzeba będzie przy tej okazji okazać dowód tożsamości.

Religia

Dominującą religią jest islam. Wg oficjalnych danych 99% społeczeństwa stanowią muzułmanie, w tym 77,5% to sunnici (reszta to alewici). Turcję zamieszkują również wyznawcy chrześcijaństwa (gł. Ormianie i Grecy) oraz judaizmu.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

Nowy Rok

1 stycznia

Święto Niepodległości oraz Dzień Dziecka

23 kwietnia

Dzień Pracy i Solidarności

1 maja

Święto Pamięci Atatürka oraz Dzień Młodzieży i Sportu

19 maja

Dzień Demokracji i Jedności Narodowej

15 lipca

Święto Zwycięstwa

30 sierpnia

Święto Republiki

29 października

Święta ruchome (obchodzone wg kalendarza muzułmańskiego, krótszego o 11 dni od gregoriańskiego)

 

Święto Ramadan

24-26 maja 2020

13-15 maja 2021

2-4 maja 2022

Święto Ofiarowania

31 lipca – 3 sierpnia 2020

20-23 lipca 2021

9-12 lipca 2022

Infrastruktura transportowa

Turcja posiada 58 cywilnych portów lotniczych, w tym 37 obsługuje loty międzynarodowe, oraz 18 wojskowych portów lotniczych. Największy ruch pasażerski obsługują port lotniczy Stambuł, port lotniczy Sabiha Gökçen w Stambule, port lotniczy w Antalyi, port Esenboğa w Ankarze oraz port im. A. Menderesa w Izmirze.

Turcja posiada rozbudowaną sieć drogową, których łączna długość wynosi 68 231 km. 3060  km to autostrady,  31 006 to drogi szybkiego ruchu, a 34 165 km drogi prowincjonalne. Przez Turcję przebiegają cztery bezpośrednie  trasy europejskie klasy A. E70 pomiędzy Hiszpanią i Gruzją, E80 pomiędzy Portugalią i Iranem (granica turecko-irańska), E90 łącząca Portugalię i Irak oraz E95 z Bułgarii do Rosji.

Długość linii kolejowych wynosi 12 740 km, w tym 1213 km to linie kolejowe dużych prędkości. na trasie Ankara-Stambuł, Ankara-Eskişehir, Ankara-Konya oraz Stambuł-Konya. Turcja posiada także połączenia promowe przez baseny śródziemnomorski i czarnomorski.

Obowiązek wizowy

Obowiązek wizowy został zniesiony z dniem 2 marca 2020 r. Obywatele polscy mogą przebywać w Turcji bez wizy przez 90 dni w okresie 180-dniowym.

System administracyjny

Ustrój polityczny 

Od lipca 2018 r. Turcja jest republiką prezydencką. Obecny ustrój polityczny opiera się na konstytucji z 1982 r., do której wprowadzono liczne poprawki. W ostatnich latach najważniejszą decyzją była zmiana ustroju z parlamentarnego na prezydencki, co zostało przegłosowane w referendum z 16 kwietnia 2017 r. Od 2018 r. wybory prezydenckie i parlamentarne odbywają się tego samego dnia.

Władza ustawodawcza

Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji, w skład którego wchodzi 600 posłów wybranych na 5-letnią kadencje. Ostatnie wybory odbyły się 24 czerwca 2018 r.. Zwyciężyła Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP), która startowała w koalicji z Partią Narodowego Działania (MHP).

Władza wykonawcza

Od lipca 2018 r. pełnia władzy wykonawczej należy do prezydenta wybieranego na 5-letnią kadencję. Ostatnie wybory odbyły się 24 czerwca 2018 r. Zwyciężył w nich Recep Tayyip Erdoğan.

 

2.4 Struktura administracji gospodarczej

W wyniku referendum w 2017 r i wyborów prezydenckich w 2019 r. dotychczasowy parlamentarny ustrój państwa zmieniony został na prezydencki. W ramach nowego systemu likwidacji uległ urząd premiera, którego kompetencje przejął prezydent. W podejmowaniu długofalowych i strategicznych decyzji w sferze gospodarki, prezydenta wspiera nowo powołana Rada ds. polityki gospodarczej, która liczy 11 członków. Poza tym, w strukturze administracji gospodarczej Turcji ważne role odgrywają również Ministerstwo Finansów i Skarbu oraz Ministerstwo Handlu.

Sądownictwo gospodarcze

Sądownictwo gospodarcze w Turcji znajduje się w gestii sądów cywilnych. W ramach sądów cywilnych funkcjonują sądy wyspecjalizowane w obszarach gospodarczych oraz prawnych: sądy katastralne, sądy handlowe, sądy własności intelektualnej i przemysłowej oraz sądy pracy.

Gospodarka

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Funkcjonujący w Turcji model ekonomiczny oparty jest na gospodarce wolnorynkowej z silną rolą państwa. Podstawę stanowią przemysł i usługi. Udział tych ostatnich systematycznie wzrasta. Do najsilniejszych branż w przemyśle należą: motoryzacyjna, petrochemiczna i elektroniczna. W ostatnich latach zdystansowały one tradycyjne sektory tureckiej gospodarki: tekstylny i odzieżowy. W ramach usług dynamicznie rosła turystyka. Rolnictwo ma mniejsze znaczenie, choć nadal generuje ok. 20% miejsc pracy.

Turcja pozostaje w zależna od importowanej ropy i gazu, ale pracuje nad dywersyfikacją kierunków dostaw i podejmuje energiczne kroki w celu zwiększenia wykorzystania krajowych źródeł energii, w tym odnawialnych.

Po tym, jak Turcja doświadczyła kryzysu finansowego w 2001 r., Ankara zaczęła wdrażać głębokie reformy finansowe i budżetowe we współpracy z MFW. Reformy wzmocniły fundamenty gospodarki i zapoczątkowały erę silnego wzrostu (średnio ponad 6% rocznie do 2008 r.) Szeroko zakrojona prywatyzacja zmniejszyła obecność państwa w przemyśle, bankowości, transporcie, energetyce i komunikacji. Dobrze uregulowane rynki finansowe i mocny system bankowy pomogły Turcji przetrwać kryzys finansowy 2008 r. W 2009 r. odnotowano spadek PKB, ale już w 2010 i 2011 r. rósł on w tempie ok. 9%. W ciągu ostatnich dwudziestu lat w Turcji miał miejsce znaczący rozwój gospodarczy, który przyczynił się do wzrostu zatrudnienia i dochodów. Turcja utrzymywała silne ramy polityki makroekonomicznej i fiskalnej, szerzej otworzyła się na handel zagraniczny i finanse, zharmonizowała wiele przepisów ze standardami UE oraz znacznie zwiększyła dostęp do usług publicznych. Jednak rosnące zadłużenie i komplikujące się warunki zewnętrzne grożą zahamowaniem tych pozytywnych tendencji.

Nieudany zamach stanu w lipcu 2015 r. negatywnie odbił się na ogólnej kondycji kraju ujawniając przy tym inne zagrożenie dla gospodarki. Duży deficyt na rachunku bieżącym oznacza, że Turcja ​​musi polegać na napływach inwestycji zewnętrznych w celu finansowania wzrostu, narażając gospodarkę na ryzyko destabilizacji. Inne niepokojące trendy to rosnące bezrobocie, wysoka inflacja oraz głęboka deprecjacja waluty, zwłaszcza po 2017 r. Chociaż dług publiczny pozostaje niski i wynosi około 30% PKB, pożyczki bankowe i korporacyjne wzrosły prawie trzykrotnie w ciągu ostatniej dekady budząc obawy inwestorów o długoterminową stabilność. Między lipcem 2016 r. a marcem 2017 r. główne agencje ratingowe obniżały notowania Turcji, powołując się na obawy dotyczące praworządności i tempa reform gospodarczych. 2019 rok był dla gospodarki tureckiej okresem nierównowagi. Niestabilność makroekonomiczna doprowadziła do spadku zaufania inwestorów i spowolnienia napływu kapitału. Występują również poważne problemy zewnętrzne z powodu osłabienie relacja z kluczowymi partnerami handlowymi, napięć geopolitycznych w regionie, oraz obaw związanych z globalną recesją spowodowaną pandemią Covid-19.

Na początku 2020 roku wydawało się, że Turcja znajduje się na dobrej ścieżce umiarkowanego wzrostu, która miała miejsce po ostrej korekcie makroekonomicznej z 2018 roku. Jednak gospodarczy szok wywołany przez COVID-19 wiosną 2020 r., znacząco osłabił turecką gospodarkę. Najbardziej dotkniętym przez pandemię sektorem była turystyka. Ilość turystów spadła o 72%, co oznacza straty dla gospodarki o około 25 mld USD. Wskazać należy również na utrzymujące się wysokie bezrobocie, rozwijającą się szarą strefę i nielegalne zatrudnienie, szczególnie w grupie ludzi młodych, uchodźców i kobiet. Turecka lira w połowie 2020 roku osiągnęła rekordowe spadki. Jednocześnie kilka razy podniesiono stopy procentowe do 17% pod koniec 2020 roku.

Z kolei rok 2021 był rokiem spadającej waluty, rosnącej inflacji i dużych zmian klimatycznych.  Jednocześnie w 2021 roku gospodarka Turcji odnotowała znaczne ożywienie w porównaniu do 2020 roku, notując wręcz historyczne wzrosty PKB. Jeszcze przed pandemią Turcja balansowała na krawędzi katastrofy finansowej i próbowała odeprzeć recesję. Walczyła z ogromnym długiem, deprecjacją waluty i rosnącą inflacją.

Kryzys pogorszyła niekonwencjonalna polityka gospodarcza. Cenę zapłaciła turecka lira: 1 stycznia 2021 roku kurs lira wynosił 7,4 wobec dolara amerykańskiego. W najniższym punkcie 20 grudnia 2021 roku lira spadła do18,36 do dolara amerykańskiego. Od tego czasu, dzięki wielomiliardowej interwencji rządu, lira nieco się wzmocniła, ale wciąż jest daleko od swojej wartości z początku roku.​​​​​​

Jednocześnie w 2021 roku gospodarka Turcji odnotowała znaczne ożywienie w porównaniu do 2020 roku, kiedy to spowolnienie było spowodowane ograniczeniami związanymi z COVID-19. W 2021 roku w II kw. Produkt krajowy brutto (PKB) odnotował historyczny wzrost o 22% i był to największy roczny wynik od 1999 roku. W trzecim kwartale gospodarka wzrosła o 7,4% rok do roku.

Główne sektory gospodarcze

Podstawą gospodarki jest produkcja przemysłowa. Sektor wtórny stanowi 29,5% PKB  i zatrudnia 26% siły roboczej. Rząd turecki nadaje priorytet dużym projektom infrastrukturalnym, szczególnie w sektorze transportu. Produkcja samochodów i tekstylia to główne motory tureckiego przemysłu. Według danych Stowarzyszenia Tureckich Eksporterów w 2022 r. turecki sektor motoryzacyjny odnotował spadek o 3,1% rdr. Około 76,5 % eksportu tego sektora trafiło do krajów UE. W 2022 r. eksport odzieży wyniósł 17,7 mld USD, co oznacza roczny wzrost o 0,4%. Niemcy i Holandia pozostają głównymi partnerami biznesowymi.

Sektor usług szybko się rozwijał się od początku XXI wieku i dostarcza obecnie ok 54% PKB zatrudniając 55% siły roboczej. Turystyka zapewnia ok. 4 % PKB. Jednak branża ta pozostaje bardzo wrażliwa na różnego rodzaju wahania, zwłaszcza sytuacji bezpieczeństwa (także epidemiologicznego w 2020 r.).

Sektor rolny odpowiada za 6,08% PKB. Pomimo zatrudnienia prawie 20% aktywnych zawodowo, sektor ten cierpi z powodu niskiej wydajności, gdyż w znacznej mierze opiera się na małych gospodarstwach. Około 11% terytorium Turcji jest wykorzystywane jako grunty rolne. Pszenica jest główną uprawą; Turcja jest trzecim co do wielkości eksporterem tytoniu na świecie i największym producentem orzechów laskowych (prawie 70% światowej produkcji). Turcja jest producentem netto artykułów rolnych (według danych Tureckiej Federacji Stowarzyszeń Przemysłu Spożywczego i Napojów prawie 16,2 mld USD eksportu, wobec 11.5 mld USD importu w okresie styczeń-listopad 2019 r.), niemniej import zwierząt gospodarskich rośnie, ze względu na kurczący się sektor hodowli.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Wyszczególnienie

2021

2022

PKB (w mld USD)

 630,0

720,1

PKB na jednego mieszkańca (w USD)

 9 127

8 538

Tempo wzrostu PKB w procentach

 0,9

1,8

Relacja deficytu/nadwyżki finansów publicznych do PKB w procentach

 1,8 *

 2,8

Relacja całkowitego długu publicznego do PKB w procentach

 53,8 **

 34,1

Stopa inflacji (indeks cen konsumpcyjnych CPI) w procentach

 11,8

 20,3

Stopa bezrobocia w procentach

 13,7

 11,0

Wartość obrotów handlu zagranicznego (w Euro lub USD)

 374,2

 390,9

Wartość eksportu (w USD)

 171,5

 167,9

Wartość importu (w USD)

 202,7

 223,0

Relacja deficytu/nadwyżki na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego do PKB w procentach

 3,6 *

 3,5

Wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich w kraju urzędowania (w USD)

Brak danych

 13,1

Wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich kraju urzędowania za granicą (w Euro lub USD)

 Brak danych

 38,3

Źródło: TUiK, Bank Centralny, Ministerstwo Finansów i Skarbu
*wartość szacunkowa
**wstępne dane

Handel zagraniczny

Według wstępnych danych, opracowanych przy współpracy Tureckiego Instytutu Statystycznego i Ministerstwa Handlu, w 2022 roku eksport wyniósł 21 miliardów 506 milionów USD przy wzroście o 33,7%, a import 26 miliardów 908 milionów USD przy wzroście o 27,3% w porównaniu z listopadem 2021 roku. Jednocześnie w okresie styczeń-listopad 2022 r. eksport wyniósł 203 miliardy 94 miliony USD przy wzroście o 33,8%, a import 242 miliardy 443 miliony USD przy wzroście o 23,0% w porównaniu z okresem styczeń-listopad 2021 roku. Deficyt w handlu zagranicznym, z wyłączeniem produktów energetycznych i złota niemonetarnego, wyniósł w listopadzie 2022 r. 315 mln USD. W okresie styczeń-listopad 2022 r. deficyt w handlu zagranicznym wyniósł 39 miliardów 350 milionów USD, co oznacza spadek o 13,2% w porównaniu z okresem styczeń-listopad 2021 r. Z danych Tureckiego Urzędu Statystycznego wynika, że udział sektora przetwórczego w eksporcie w sierpniu 2022 wyniósł  94%, podczas gdy rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa  3.6%, a udział przemysłu wydobywczego 1.7%. W listopadzie 2022 r. głównym krajem partnerskim eksportu były Niemcy z 1 mld 759 mln USD. Za krajem uplasowała się Wielka Brytania z 1 miliardem 479 mln USD, USA z 1 miliardem 373 mln USD, Irak z 1 miliardem 215 mln USD i Włochy z 1 miliardem 124 mln USD. Udział pierwszych pięciu krajów w całkowitym eksporcie wyniósł 32,3% w listopadzie 2022 r. W okresie styczeń-listopad 2022 r. głównym krajem partnerskim eksportu były Niemcy z 17 miliardami 545 mln USD. Za nimi uplasowały się Stany Zjednoczone z 13 miliardami 208 mln USD, Wielka Brytania z 12 miliardami 372 mln USD, Włochy z 10 miliardami 324 mln USD i Irak z 9 miliardami 970 mln USD. Udział pierwszych pięciu krajów w całkowitym eksporcie wyniósł 31,2% w okresie styczeń-listopad 2022 r. W listopadzie 2022 r. najważniejszym partnerem importowym Turcji były Chiny z 3 miliardami 38 mln USD. Za nimi uplasowała się Rosja z 2 mld 964 mln dolarów, Niemcy z 1 mld 866 mln USD, USA z 1 mld 189 mln USD i Włochy z 1 mld 123 mln USD. Udział pierwszych pięciu krajów w całkowitym imporcie wyniósł w listopadzie 2022 r. 37,8%. W okresie styczeń-listopad 2022 r. największym partnerem importowym Turcji były Chiny z 29 miliardami 100 mln USD. Za nimi uplasowała się Rosja z 25 mld 576 mln USD, Niemcy z 19 mld 742 mln USD, USA z 11 mld 704 mln USD, Włochy z 10 mld 429 mln USD. Udział pierwszych pięciu krajów w całkowitym imporcie wyniósł 39,8% w okresie styczeń-listopad 2022 r.

Polska znajduje się w pierwszej dziesiątce destynacji eksportowych Turcji. Dwustronny wolumen handlu wyniósł w 2022 r. ponad 10,5 mld USD i jest to rekordowy rezultat. Główne towary eksportowane do Polski to samochody, części i akcesoria do pojazdów silnikowych i ciągników; natomiast głównymi produktami importowanymi z Polski są części i samochody, akcesoria do pojazdów silnikowych oraz silniki tłokowe wewnętrznego spalania o zapłonie samoczynnym. 

W Polsce działa ok. 100 tureckich firm, głównie w branży odzieżowej. Ponadto w Polsce obecne są tureckie firmy sektora spożywczego, farbowania przędzy i technologii informatycznych. Gastronomia to kolejny obszar wzrastającej aktywności tureckich inwestorów.

Firmy tureckie importują i dystrybuują także takie produkty jak: tekstylia, tkaniny obiciowe, kamień naturalny, produkty kosmetyczne i materiały opakowaniowe.

W Turcji działają 174 polskie firmy gł. w branży elektryczności, gazu, wody, przemyśle przetwórczym, budownictwie, górnictwie, handlu hurtowym i detalicznym, usługach transportowych, komunikacyjnych i magazynowych oraz nieruchomościach.

Tureccy kontrahenci zrealizowali w Polsce projekty o łącznej w wartości ponad 1 mld USD. Tureckie firmy coraz częściej uczestniczą w projektach infrastrukturalnych, które zostały wygrane przez polskie lub unijne firmy jako podwykonawcy. Wiele tureckich firm obecnych jest w projektach związanych z oczyszczaniem ścieków, kanalizacją i kształtowaniem krajobrazu w różnych regionach Polski.

 

Inwestycje zagraniczne

Według Światowego Raportu Inwestycyjnego UNCTAD za 2022 r., Turcja utrzymała pozycję drugiego największego odbiorcy BIZ w Azji Zachodniej, po Izraelu, po osiągnięciu rekordowo wysokiego poziomu 22 mld USD (wobec z 11,48 mld USD w 2018 r.). Państwa UE są tradycyjnie największymi inwestorami w Turcji, ale napływ kapitału ze Stanów Zjednoczonych wzrósł w 2022 r. i kraj stał się drugim co do wielkości inwestorem po Holandii, skąd pochodzi 15,8% całkowitych inwestycji zagranicznych. Znaczącymi inwestorami są także Niemcy i Wielka Brytania (po ok 7%.

Turcja przyjęła szereg reform legislacyjnych w celu ułatwienia przyjmowania inwestycji zagranicznych. Proces ten koordynuje Turecka Agencja Wspierania i Promocji Inwestycji (ISPAT). Napływ BIZ poprawił się w świetle rozwoju partnerstw publiczno-prywatnych dla dużych projektów infrastrukturalnych, środków usprawniających procedury administracyjne i wzmacniających ochronę własności intelektualnej oraz reform strukturalnych przeprowadzonych w ramach procesu zbliżenia do UE. Czynniki hamujące rozwój BIZ obejmują niestabilność walutową (o czym świadczy kryzys z sierpnia 2018 r.), inflację, która osiągnęła dwucyfrowe stopy oraz konflikty na Bliskim Wschodzie. Niemniej ranking Turcji w raporcie Doing Business 2020 Banku Światowego w dalszym ciągu poprawiał się (Turcja znalazła się na 33. miejscu wśród 190 gospodarek pod względem łatwości prowadzenia działalności gospodarczej o 10 pozycji wyżej niż w 2019 r.). W szczególności ułatwienia dotyczące zachęt podatkowych pomogły Turcji uzyskać lepszą pozycję. Rząd turecki odegrał dużą rolę w inicjatywach mających na celu uczynienie kraju bardziej atrakcyjnym miejscem dla zagranicznych inwestycji oraz stworzenia bardziej przejrzystego, równego i nowoczesnego środowiska dla inwestycji i biznesu. Ponadto przyjęto inicjatywę w zakresie promocji przemysłowej i finansowania inwestycji za pomocą modelu BOT (budowanie obsługi transferu).

Turcja podpisała dwustronne konwencje z 81 krajami. Obowiązuje 65 tych umów, a 16 z nich w trakcie ratyfikacji.

BIZ z Polski do Turcji w latach 2002-2018 wyniosły 36 mln USD, podczas gdy liczba inwestycji z Turcji do Polski w tym samym okresie wyniosła 78 mln USD.

W 2018 r. liczba firm z kapitałem zagranicznym w Turcji osiągnęła 65533 (w 2002 r. było ich 5600)

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Turcja należy do następujących organizacji międzynarodowych:

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), Organizacja Narodów Zjednoczonych (UN), Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (NATO), Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Rada Europy, Światowa Organizacja Handlu (WTO), Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBRD), Azjatycki Bank Rozwoju (ADB), Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych (AIIB),  Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD), Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OSCE), Organizacja Konferencji Islamskiej (OIC), Agencja Energii Atomowej (IAEA), G 20, D 8 (Organizacja Współpracy Gospodarczej 8 Rozwijających się Krajów Islamskich).    

Turcja zawarła z 35 krajami umowy o wolnym handlu (w tym m.in. z takimi krajami jak: Izrael, Macedonia, Czarnogóra, Serbia, Bośnia i Hercegowina), z 39 krajami umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz z 61 państwami umowy o ochronie inwestycji.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Unia Celna (UC) zawarta pomiędzy Turcją a Unią Europejską, obowiązująca od 1 stycznia 1996 r. stanowiła ważny krok na drodze do unowocześniania tureckiej gospodarki i jej integracji ze światowym systemem handlu. Na szczycie UE w Helsinkach w 1999 r. Turcja otrzymała status kraju kandydującego do UE. Jej późniejsze wysiłki adaptacyjne zyskały dalsze uznanie i decyzją z grudnia 2004 r. UE postanowiła rozpocząć z Turcją październiku 2005 r. negocjacje członkowskie. Decyzje te znacznie podniosły międzynarodową wiarygodność gospodarczą Turcji. Turcja jest obecnie piątym co do wielkości partnerem handlowym UE zarówno w eksporcie jak i imporcie. UE jest zdecydowanie największym partnerem importowym i eksportowym Turcji, a także największym inwestorem. W eksporcie UE do Turcji dominują maszyny i materiały transportowe, produkty chemiczne oraz towary przemysłowe. Eksport z Turcji do UE to głównie maszyny i urządzenia transportowe oraz towary przemysłowe.  Po kilku latach szybkiego wzrostu handel między UE a Turcją w 2018 r. doświadczył szeregu zawirowań, w szczególności ze względu na trudności gospodarcze Turcji. Eksport towarów z UE do Turcji spadł o 8.9% do 77,3 mld EUR, podczas gdy import z Turcji wzrósł o 9,1% do 76,1 mld EUR (w dużym stopniu za sprawą deprecjacji liry). Ogólny wolumen handel towarowego wyniósł w 2018 r. 33,4 mld EUR.

Pomimo obecnych trudności w procesie negocjacji, członkostwo w UE pozostaje jednym z najważniejszych celów strategicznych Turcji. Na chwilę Turcja zabiega o modernizację UC, argumentując, że będzie to korzystne zarówno dla Turcji, jak i dla UE. Takie sfery jak gospodarka, energia, transport, walka z terroryzmem i polityka migracyjna są wskazywane jako platformy wzmocnienia ogromnego potencjału stosunków między Turcją a UE. Kraje UE nie godzą się jednak obecnie na modernizację UC ze względów politycznych. Polityka Ankary jest w ostatnich latach poddawana ostrej krytyce przez Brukselę. Relacje dwustronne są chłodne, a dialog został ograniczony do kwestii głównie technicznych. 15 stycznia 2019 odbyło się spotkanie w ramach dialogu na wysokim szczeblu w sprawie transportu w r., a 28 lutego 2019 r. w sprawie gospodarki.

Dwustronna współpraca gospodarcza

Gospodarcze umowy dwustronne

Stosunki gospodarcze i handlowe między Polską i Turcją regulowane są następującymi porozumieniami:

  • Umowa Handlowa z 23 kwietnia 1974 r. (weszła w życie 22 kwietnia 1975 r.);
  • Umowa o współpracy gospodarczej i technicznej z 31 stycznia 1980 r. (weszła w życie 18 lipca 1980 r.);
  • Umowa o wzajemnej ochronie i popieraniu inwestycji z 11 sierpnia 1991 r. (weszła w życie 19 sierpnia 1994 r.; Dz.U. 1994 Nr 112, poz. 539);
  • Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania z 3 listopada 1993 r. (weszła  w życie

1 października 1996 r.; Dz.U. 1997 Nr 11, poz. 58);

  • Protokół o utworzeniu Stałego Komitetu Konsultacyjnego Wysokiego Szczebla z 19 lipca 1994 r. (wszedł w życie 13 września 1996 r.; Dz.U. 1997 Nr 11, poz. 60);
  • Porozumienie o współpracy w dziedzinie techniki i przemysłu obronnego z 19 lipca 1994 r. (weszło w życie 2 marca 2000 r.);
  • Umowa o współpracy w dziedzinie turystyki z 7 maja 1997 r. (weszła w życie 19 września 1997);
  • Umowa o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych z 4 października 1999 r. (weszła w życie 1 maja 2000 r.);
  • Umowa o zabezpieczeniu społecznym z 17 października 2017 r. (nie została jeszcze ratyfikowana; 30.01.2020 został opublikowany w Resmi Gazete komunikat o uznaniu umowy za odpowiednią do ratyfikacji https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/01/20200131-9.htm).

Od 1 maja 2004 r. Polska, jako członek Unii Europejskiej, jest stroną umów zawartych z Turcją przez UE, w tym:

Od 2005 r. UE prowadzi negocjacje akcesyjne z Turcją, raport KE dot. postępu negocjacji
z 12 października 2011 r. znajduje się na poniższej stronie:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/tr_rapport_2011_en.pdf.

natomiast Komunikat Komisji dla Rady oraz Parlamentu Europejskiego „Strategia rozszerzenia i główne wyzwania 2011-2012” dotyczący Turcji znajduje się pod poniższym adresem:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/strategy_paper_2011_en.pdf.

 

Współpraca regionalna

Na płaszczyźnie dwustronnej współpracują ze sobą miasta partnerskie. Poniżej przykłady relacji dwustronnych pomiędzy polskimi a tureckimi miastami partnerskimi:

Nilufer – Lublin, współpraca od 2014 r.

Alanya – Wodzisław Śląski, współpraca od 2002 r.

Stambuł – Warszawa, współpraca od 1991 r.

Polonezköy – Zakopane.

W dniu 14 listopada 1991 r. podpisany został Protokół o współpracy kulturalnej między zarządem dzielnic - gmin Warszawy i zarządem Wielkiego Stambułu. Współpraca pomiędzy miastami skupia się na wymianie informacji i doświadczeń w dziedzinie kultury oraz rozwoju stosunków polsko-tureckich, z naciskiem na rozwój demokracji lokalnych oraz ochronę środowiska naturalnego i historycznego.

Dostęp do rynku

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

1) z uwagi na przypadki BSE stosowany jest zakaz importu bydła i mięsa wołowego z obszaru UE (okresowo uchylany). Aktualną listę ograniczeń regionalnych w imporcie do Turcji z tytułu występowania chorób można znaleźć pod adresem:  https://yasakli.tarim.gov.tr/.

2) kosztowne i długotrwałe procedury uzyskiwania tureckiego certyfikatu zdrowotnego
dla wyrobów opakowaniowych dla żywności (nawet wtedy, gdy producent posiada stosowny certyfikat wydany na terenie kraju członkowskiego UE).

3) wymóg urzędowego potwierdzania przy każdej dostawie na rynek turecki certyfikatu zdrowotnego wydanego w kraju producenta dla produktów mogących mieć styczność z żywnością (np. porcelanowe nakrycia stołowe).

4) obciążanie importerów napojów alkoholowych podatkiem akcyzowym znacznie przekraczającym podatek dla wyrobów lokalnych. Przy imporcie niektórych alkoholi ma zostosowanie podatek celny, który osiąga poziom nawet 50%.

5) wysoka ochrona celna i nietaryfowa (licencje, certyfikaty, oznakowania) w sektorze rolno-spożywczym.

6) niedostateczne egzekwowanie praw własności intelektualnej.

Implementacja prawa własności intelektualnej w Turcji została powierzona policji 
i wyspecjalizowanym sądom kryminalnym, ale policja nie posiada uprawnień 
do interwencji w zakresie naruszeń prawa autorskiego lub prawa własności przemysłowej. Ponadto, system rejestracji znaków towarowych jest nieefektywny, ponieważ często odnotowuje się praktyki naruszania znaków towarowych przez średnie i duże przedsiębiorstwa tureckie.

7) restrykcje w zakresie zatrudniania cudzoziemców – ustawa nr 6735.

Ustawa umożliwia odmowę udzielenia pozwolenia na pracę cudzoziemcowi z następujących powodów: względy ekonomiczne, ochrona stanowisk pracy obywateli tureckich, bezpieczeństwo państwa, porządek, interes i zdrowie publiczne oraz względy etyczne. Przepis ten pozostawia wiele swobody interpretacyjnej i w praktyce skutkuje uciążliwą i długotrwałą procedurą oraz wydawaniem krótkookresowych i bardzo ograniczonych ilościowo pozwoleń na pracę.

8) problemy firm transportowych

Turcja nie uznaje automatycznie certyfikacji i licencji wspólnotowych na prowadzenie międzynarodowej działalności transportowej.  Polskie firmy transportowe muszą każdorazowo uzyskiwać zezwolenia na transport. Wobec tego, polscy przedsiębiorcy zakładają firmy transportowe w Turcji. Niestety przepisy w zakresie rejestracji zagranicznej firmy transportowej wiążą się z szeregiem barier administracyjnych, tj.: firma musi być nowa (nie może być oddziałem firmy zagranicznej), zagraniczne pojazdy transportowe nie mogą być starsze niż rok produkcji, kierowcy muszą być obywatelami tureckimi i posiadać tureckie zezwolenia na wykonywanie zawodu, a niezbędne do uzyskania zezwoleń szkolenia dla kierowców przeprowadzane są tylko w języku tureckim.

Poniżej odniesienia do stosownych przepisów:

Dostęp do rynku pracy

Cudzoziemcy chcący podjąć pracę w Turcji muszą uzyskać od Ministerstwa Rodziny, Pracy i Usług Społecznych pozwolenie na pracę. O pozwolenie występuje przyszły pracodawca. W pierwszym kr. powinien zarejestrować chęć zatrudnienia obcokrajowca na specjalnie do tego przygotowanej przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Usług Społecznych RT platformie E-izin: https://ecalismaizni.ailevecalisma.gov.tr/#/eizin.

Po ukończeniu pierwszego kr. rejestracji, pracodawca może złożyć wniosek o pozwolenie na pracę dla cudzoziemca. Status wniosku można śledzić za pomocą ww. platformy. Warto zaznaczyć, że obcokrajowcy mają ograniczony dostęp do wykonywania niektórych zawodów w Turcji, m.in. zawodów medycznych, prawniczych, związanych z księgowością, lotnictwem cywilnym oraz transportem drogowym.

Zgodnie z przepisami ustawy nr 6735 z 28 lipca 2016 r. o pozwoleniach na pracę dla cudzoziemców (tr. Uluslararası İşgücü Kanunu), cudzoziemcy otrzymują pozwolenie po weryfikacji regionalnych uwarunkowań ekonomicznych oraz sytuacji na rynku pracy. Dokument jest wydawany na czas określony - do r.. Jeżeli obcokrajowiec pracuje w Turcji u tego samego pracodawcy i w tym samym zawodzie, może starać się o przedłużenie zezwolenia najpierw o dwa lata, a następnie o trzy lata. Warto zaznaczyć, iż jeśli cudzoziemiec zdecyduje się na zmianę pracodawcy dokument pozwalający na pracę będzie wydany podobnie jak pierwotnie, tj. na jeden rok.

Inne zasady obowiązują w odniesieniu do pozwoleń na czas nieokreślony.

Cudzoziemcy posiadający długoterminowe zezwolenie na pobyt, lub osoby posiadające pozwolenie na pracę od co najmniej ośmiu lat, mają prawo ubiegać się o pozwolenie na pracę na czas nieokreślony. Cudzoziemcom, którzy posiadają pozwolenie na pracę na czas nieokreślony, przysługują wszelkie prawa wynikające z zezwolenia na pobyt długoterminowy. Cudzoziemiec, który ma zezwolenie na pracę na czas nieokreślony, nie posiada czynnego oraz biernego prawa wyborczego, nie ma prawa wybierać, być wybieranym, sprawować funkcji publicznych i odbywać służby wojskowej.

Małżonkowi obywatela Turcji, mieszkającemu z nim na terytorium Republiki Turcji, może zostać wydane pozwolenie na pracę na zasadach wyjątku.

Prawo Pracy ( tr. İş Kanunu)

W Turcji obowiązuje 45-godzinny tydzień pracy. Maksymalny czas pracy wynosi 11 godzin w ciągu dnia i 7,5 godziny między 20.00 a 6.00. Nadgodziny w przypadku pracy powyżej 45 godzin tygodniowo płatne są dodatkowo 50 proc. Liczba nadgodzin  nie może przekroczyć 270 godzin w r..

Pracownikom ze stażem 1-5 lat przysługuje 14 dni urlopu, 20 dni w przypadku stażu 5-15 lat i 26 dni dla stażu powyżej 15 lat. W Turcji pracuje się średnio 2152 godziny rocznie, co należy do najwyższych wskaźników światowych (w Polsce 1763 godziny).

Od 1 stycznia 2022 r. płaca minimalna wynosi 4250 TRY.

Minimalny wiek emerytalny dla kobiet wynosi 58 lat, a dla mężczyzn – 60 lat.

Źródła:

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Obywatele 184 państw są uprawnieni do dokonywania zakupu nieruchomości na terenie Turcji. Obywatele polscy mają również taką możliwości.

Nabycia mogą dokonywać zarówno osoby fizyczne jak i prawne.

Cudzoziemcy (osoby fizyczne), które chcą nabywać nieruchomości w Turcji:

  • powinni być obywatelami krajów określonych jako kwalifikujące się do nabycia nieruchomości i ograniczonych praw rzeczowych (znajdować się w ww. wykazie 184 państw);
  • cudzoziemcy mogą nabywać wszelkie nieruchomości na obszarach, na których dozwolona jest własność prywatna;
  • jeżeli cudzoziemcy planują nabycie niezabudowanej nieruchomości są zobowiązani przedłożyć plan wykorzystania zakupionej nieruchomości do władz tureckich celem zatwierdzenia. Jeżeli zatwierdzony projekt nie zostanie zrealizowany lub ukończony w ciągu dwóch lat, wówczas takie nieruchomości będą podlegały przepisom dotyczącym zbycia;
  • w sytuacji nabycia gruntów rolnych lub też nieruchomości znajdującej się w wykazie zabytków należy wystąpić do Ministerstwa Rolnictwa lub też Ministerstwa Kultury i Turystyki oraz Ministerstwa Środowiska i Zabudowy Przestrzennej;

Zakupione nieruchomości objęte są podatkiem katastralnym.

Uwaga: Należy zwrócić uwagę, że władze miejscowe mają prawo nakładania zwiększonych obciążeń podatkowych - odprowadzonych procentowo od szacunkowej wartości nieruchomości - na właścicieli a opartej np. na administracyjnej wycenie wartości nieruchomości (np. położonej w atrakcyjnym miejscu turystycznym).

Źródło:

System zamówień publicznych

W Turcji firmy krajowe uzyskują około 97% zamówień w prowadzonych przetargach. Na firmy z UE przypada około 1% wygranych kontraktów. W przetargach stosowane są preferencje cenowe dla firm lokalnych. Lokalne firmy mogą uzyskać do 15% preferencji cenowej, co znacznie uprzywilejowuje je wobec oferentów z zagranicy. Rynek zamówień publicznych w Turcji nie jest jeszcze otwarty na równych prawach dla wykonawców zagranicznych. Mogą oni ubiegać się wprawdzie o zamówienia publiczne, ale po pierwsze w przypadku zamówień publicznych mniejszej wartości istnieje możliwość ograniczenia udziału w postępowaniu do wykonawców mających siedzibę w Turcji, a po drugie obowiązuje zasada przeliczania ceny oferty wykonawcy krajowego na potrzeby oceny i wyboru oferty (od takiej oferty odejmuje się do 15% ceny ofertowej).

Organami właściwymi w sprawach zamówień publicznych są: Ministerstwo Finansów oraz Urząd Zamówień Publicznych (UZP). MF jest odpowiedzialny za ogólną koordynację systemu zamówień publicznych oraz przygotowywanie i przedkładanie projektów aktów prawnych w tej dziedzinie. UZP to organ odpowiedzialny za prawidłową implementację przepisów o zamówieniach publicznych, wspieranie uczestników procesu zamówień publicznych oraz rozstrzyganie sporów dotyczących czynności zamawiających.

Źródła:

Różnice kulturowe w kontaktach biznesowych

Różnice kulturowe w międzynarodowych relacjach biznesowych

Przydatne kontakty i linki


Data aktualizacji: 04.2020

{"register":{"columns":[]}}