Polska na Ukrainie

Szczątki polskich żołnierzy zostały odnalezione w wyniku prac ekshumacyjnych prowadzonych we Lwowie-Zboiskach w sierpniu br. przez Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, Ministerstwem Kultury i Komunikacji Strategicznej Ukrainy oraz przy wsparciu Konsulatu Generalnego RP we Lwowie.

Pogrzeb z udziałem asysty honorowej odbył się na cmentarzu rzymskokatolickim w Mościskach, gdzie znajduje się polska kwatera wojenna - nekropolia żołnierzy Wojska Polskiego poległych w walkach z Niemcami we wrześniu 1939 roku. Pierwszy pochówek odbył się w tym miejscu w 2015 roku, a kolejny rok później. Dzisiejsza uroczystość pogrzebowa była kontynuacją oddawania hołdu i przywracania pamięci o bohaterach, którzy w imię wolności oddali to co najcenniejsze.

Uroczystość rozpoczęła się odprawioną w wojskowym ceremoniale Mszą świętą w kościele pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Mościskach. Liturgię sprawował  arcybiskup Mieczysław Mokrzycki – metropolita lwowski.

„Szczątki żołnierzy polskich poległych we wrześniu 1939 r. pożegnałem słowami, które zna każdy żołnierz: „Śpij kolego”.  Przypomniałem, że tak, walczyli za Ojczyznę, tak, walczyli wykonując rozkazy, tak, walczyli z najeźdźcą nazistowskim a później sowieckim. Ale w ostatnich chwilach swojego życia walczyli też za siebie, za kolegów, za towarzyszy broni. Braterstwo żołnierskie jest najbardziej ludzkim powodem wojowania.

Pogrzeb żołnierzy w Mościskach na Ukrainie był dla mnie osobiście bardzo wzruszający, a odnalezienie i pochowanie szczątków możliwe było dzięki zaangażowaniu wielu ludzi z: Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Kultury, Fundacji Wolność i Demokracja, Instytutu Pamięci Narodowej oraz ich ukraińskich odpowiedników. Wspaniały przykład współpracy polsko ukraińskiej oraz świadectwo tego, że mimo wojny od 2024 roku sprawę poszukiwań, ekshumacji i pogrzebów posuwamy do przodu” – powiedział chargé d’affaires Ambasady RP w Kijowie Piotr Łukasiewicz.

W ceremonii pogrzebowej zorganizowanej przez Instytut Pamięci Narodowej udział wzięli m.in. Marta Cienkowska – minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Iwan Werbycki – wiceminister Kultury Ukrainy, Stanisław Wziątek – podsekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej, Ołeksandr Miszczenko – wiceminister Spraw Zagranicznych Ukrainy, Jan Józef Kasprzyk – doradca Prezydenta RP, Paweł Kowal – przewodniczący Rady ds. Współpracy z Ukrainą, Piotr Łukasiewicz – chargé d’affaires Ambasady RP w Kijowie, Marek Radziwon - Konsul Generalny RP we Lwowie, Karol Polejowski - zastępca prezesa IPN, Ołeksandr Ałfiorow – przewodniczący Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej.

W dniach 4-30 sierpnia 2025 r. we Lwowie-Zboiskach specjaliści Biura Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej, przy wsparciu biegłego z zakresu medycyny sądowej z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, przeprowadzili prace ekshumacyjne. Uczestniczył w nich ukraiński partner Instytutu Pamięci Narodowej – towarzystwo „Ukraińska Pamięć” oraz przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Prace odbywały się przy wsparciu Konsulatu Generalnego RP we Lwowie, we współpracy z administracją lwowską oraz Ministerstwem Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy.

W trakcie prac ekshumacyjnych odkryto dwie zbiorowe mogiły ze szczątkami 31 osób oraz wiele szczątków luźnych, należących najprawdopodobniej do kolejnych dziesiątek ofiar. Przy szczątkach znaleziono liczne elementy oprzyrządowania i umundurowania wojskowego (m.in. guziki wojskowe, pasy, maski przeciwgazowe), a także przedmioty osobiste (medaliki, różańce, polskie monety). Szczególnie cennym znaleziskiem jest 11 nieśmiertelników z danymi pozwalającymi na ustalenie tożsamości żołnierzy, umożliwiających podjęcie badań genealogicznych i pobranie materiału porównawczego do badań genetycznych od krewnych poległych żołnierzy.

W znajdującej się na cmentarzu w Mościskach polskiej kwaterze wojennej, pochówki polskich żołnierzy odbywały się już dwukrotnie. 4 listopada 2015 roku pochowano 111 żołnierzy ze zgrupowania generała Kazimierza Sosnkowskiego, zaś 25 listopada 2016 roku – kolejnych 27 żołnierzy. Każdy z nich spoczął w osobnej trumnie pod brzozowym krzyżem.

Od 2017 r. kwatera znajduje się pod opieką Fundacji Wolność i Demokracja, sprawowaną ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznanych w ramach programu dotacyjnego.

Foto: Ambasada RP w Kijowie, Darek Delmanowicz/PAP, Mateusz Niegowski/IPN