Polska w Uzbekistanie

•    System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze
Uzbekistan przez wiele lat był jednym z najbardziej zamkniętych gospodarczo krajów w regionie Azji Centralnej, w dużym stopniu opierającym się na modelu centralnie planowanym, z państwem kontrolującym większość kluczowych sektorów. Reformy gospodarcze rozpoczęte w 2017 roku przez prezydenta Shawkata Mirzijojewa znacząco zmieniły kierunek polityki gospodarczej kraju, wprowadzając elementy gospodarki rynkowej.

Najważniejsze cele strategii gospodarczej Uzbekistanu to:

Liberalizacja gospodarki: stopniowa prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych i deregulacja kluczowych sektorów gospodarki.
Promocja inwestycji zagranicznych: ułatwienia dla inwestorów zagranicznych, w tym uproszczone procedury i specjalne strefy ekonomiczne.
Dywersyfikacja gospodarki: Uzbekistan przez długi czas był zbyt zależny od eksportu surowców naturalnych, szczególnie gazu ziemnego i bawełny. Obecna strategia stawia na rozwój nowych sektorów, w tym przemysłu przetwórczego, turystyki i technologii informatycznych.
Poprawa infrastruktury: znaczące inwestycje w infrastrukturę transportową, energetyczną oraz cyfrową mają na celu poprawę warunków rozwoju gospodarczego.
Stabilizacja makroekonomiczna: utrzymanie niskiej inflacji, stabilizacja kursu waluty oraz zmniejszenie deficytu budżetowego to priorytety rządu w ramach prowadzonej polityki makroekonomicznej. W ramach reform Uzbekistan podejmuje współpracę z międzynarodowymi instytucjami finansowymi, takimi jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) i Bank Światowy, co wzmacnia wiarygodność rządu na arenie międzynarodowej.
•    Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB
Gospodarka Uzbekistanu jest zróżnicowana, choć wciąż zdominowana przez kilka kluczowych sektorów. Według najnowszych danych główne sektory i ich udział w PKB wyglądają następująco:

Rolnictwo (ok. 25% PKB): tradycyjnie największy sektor gospodarki Uzbekistanu, choć jego udział w PKB stopniowo maleje. Produkcja bawełny odgrywa kluczową rolę, choć Uzbekistan stara się dywersyfikować rolnictwo poprzez rozwój innych upraw, takich jak pszenica, warzywa, owoce i wino. Uzbekistan jest jednym z największych światowych producentów bawełny, choć ten sektor zmaga się z problemami związanymi z niską wydajnością i zmianami klimatycznymi.

Przemysł (ok. 34% PKB): wydobycie surowców, takich jak gaz ziemny, miedź, złoto i uran, to główne źródło dochodów przemysłu uzbeckiego. Kraj ma bogate zasoby naturalne, ale potrzebuje znaczących inwestycji, aby poprawić efektywność wydobycia i przetwarzania. Przemysł tekstylny, przemysł spożywczy i chemiczny także odgrywają istotną rolę w gospodarce. W ostatnich latach Uzbekistan inwestuje w rozwój przemysłu maszynowego i metalurgicznego, aby zwiększyć wartość dodaną produkcji przemysłowej.

Usługi (ok. 41% PKB): to najszybciej rosnący sektor, który obejmuje handel, transport, finanse, telekomunikację oraz turystykę. Sektor usługowy wzrósł wraz z liberalizacją gospodarki, a rozwój cyfryzacji i nowych technologii przyczynia się do jego ekspansji. Wzrost znaczenia turystyki, zwłaszcza w takich historycznych miastach jak Samarkanda, Buchara i Chiwa, przyciąga coraz więcej zagranicznych turystów.
•    Polityka kursowa
Uzbekistan przez wiele lat prowadził politykę ścisłej kontroli kursu walutowego, co doprowadziło do rozwoju czarnego rynku wymiany walut. Do 2017 roku różnica między oficjalnym kursem wymiany a tym oferowanym na rynku czarnym była znacząca, co utrudniało inwestycje i prowadzenie działalności gospodarczej. Od września 2017 roku rząd Uzbekistanu wprowadził reformę, która pozwoliła na liberalizację rynku walutowego. Kurs sumu uzbeckiego (UZS) jest teraz w większym stopniu regulowany przez rynek, choć bank centralny Uzbekistanu odgrywa istotną rolę w jego stabilizacji. Rezerwy walutowe kraju oraz polityka ostrożnościowa banku centralnego pomagają stabilizować walutę, choć kraj wciąż boryka się z problemem inflacji, która wynosiła w ostatnich latach około 10-15%. Uzbekistan dąży do utrzymania stabilnej inflacji, co jest kluczowe dla zwiększenia zaufania inwestorów zagranicznych i poprawy warunków życia mieszkańców.

•    Surowce i technologie krytyczne
Uzbekistan jest bogaty w surowce naturalne, które odgrywają kluczową rolę w gospodarce kraju. Najważniejsze surowce to:

Gaz ziemny: Uzbekistan jest jednym z największych producentów gazu ziemnego w regionie. Eksport gazu jest kluczowym źródłem dochodów, a kraj dąży do modernizacji infrastruktury wydobywczej i transportowej, aby zwiększyć wydajność produkcji.
Złoto: Uzbekistan jest jednym z 10 największych producentów złota na świecie. Przemysł wydobywczy złota jest jednym z najważniejszych sektorów eksportowych.
Miedź i uran: znaczące rezerwy miedzi i uranu czynią Uzbekistan jednym z ważniejszych graczy na rynku surowców energetycznych.
Kluczowym wyzwaniem dla Uzbekistanu jest modernizacja technologiczna tych sektorów oraz dywersyfikacja gospodarki poprzez rozwój nowych technologii. Kraj stara się przyciągnąć zagraniczne inwestycje w rozwój innowacyjnych technologii, w tym odnawialnych źródeł energii.
•    Stan infrastruktury
Infrastruktura Uzbekistanu, choć rozwijająca się, wymaga znacznych inwestycji. Priorytetem rządu są:
Transport: Uzbekistan inwestuje w rozwój sieci dróg, kolei i lotnisk, co ma ułatwić handel międzynarodowy, zwłaszcza z Chinami i Europą. Kraj jest kluczowym węzłem transportowym w regionie, łączącym Azję Centralną z innymi krajami.
Energetyka: modernizacja sieci energetycznej jest niezbędna, aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na energię. Uzbekistan stawia na rozwój energetyki odnawialnej, w tym energii słonecznej, aby zmniejszyć swoją zależność od gazu ziemnego.
Telekomunikacja i cyfryzacja: Rząd inwestuje również w rozwój technologii cyfrowych, w tym infrastruktury telekomunikacyjnej, aby poprawić dostępność Internetu i rozwój usług cyfrowych.
•    Kalendarz dni wolnych od pracy
Nowy Rok – 1 stycznia
Dzień Kobiet – 8 marca
Nawruz (święto nowego roku w kalendarzu perskim) – 21 marca
Dzień Pamięci i Uznania – 9 maja 
Dzień Niepodległości – 1 września
Dzień Konstytucji – 8 grudnia
Ramazan Chait i Kurban Chait – ruchome święta religijne, zależne od kalendarza islamskiego.

•    Najważniejsi partnerzy handlowi
Uzbekistan prowadzi zróżnicowaną politykę handlową, zarówno z krajami regionu, jak i z głównymi światowymi gospodarkami. Szczegółowy obraz kluczowych partnerów handlowych obejmuje:

Chiny: są największym partnerem handlowym Uzbekistanu, a obroty handlowe pomiędzy krajami rosną dynamicznie od kilku lat. Chińskie firmy są zainteresowane inwestycjami w sektorze energetycznym (gaz ziemny, energia odnawialna) oraz infrastrukturze. Chiny są także głównym dostawcą towarów przemysłowych, takich jak maszyny, urządzenia elektroniczne
i pojazdy.

Rosja: długotrwałe relacje handlowe z Rosją opierają się na wymianie surowców i produktów przemysłowych. Uzbekistan eksportuje do Rosji surowce, produkty rolnicze (bawełna, owoce), a importuje głównie produkty energetyczne i przemysłowe. Rosja jest również kluczowym rynkiem dla uzbeckiej siły roboczej – wielu obywateli Uzbekistanu pracuje w Rosji, co stanowi ważne źródło wpływów z przekazów pieniężnych.

Kazachstan: bliskość geograficzna sprzyja współpracy gospodarczej pomiędzy Uzbekistanem a Kazachstanem. Kazachstan jest trzecim co do wielkości partnerem handlowym Uzbekistanu, a współpraca koncentruje się głównie na wymianie surowców (ropa, gaz, metale) oraz produktów rolnych.

Turcja: relacje handlowe z Turcją szybko się rozwijają, szczególnie w sektorze budowlanym, tekstylnym oraz przemysłowym. Turcja jest jednym z głównych inwestorów w Uzbekistanie, a obroty handlowe obejmują szeroką gamę produktów, od surowców po produkty przemysłowe i spożywcze.

Unia Europejska: Uzbekistan ma dobrze rozwinięte relacje handlowe z Niemcami, Francją i innymi krajami UE, zwłaszcza w sektorze technologii i przemysłu farmaceutycznego. Produkty eksportowane do Europy obejmują głównie surowce (złoto, bawełna) oraz produkty rolnicze, podczas gdy UE dostarcza Uzbekistanowi maszyny, technologie i wyroby farmaceutyczne.
•    Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe
Uzbekistan eksportuje głównie surowce naturalne oraz produkty rolne, choć stara się rozwijać eksport towarów o wyższej wartości dodanej.

Gaz ziemny: Uzbekistan jest jednym z największych eksporterów gazu ziemnego w Azji Centralnej. Głównymi odbiorcami są Chiny oraz Rosja. Uzbekistan w ostatnich latach modernizuje swoje gazociągi i infrastrukturę przesyłową, aby zwiększyć eksport i zapewnić sobie większe wpływy z sektora energetycznego.

Bawełna: tradycyjnie bawełna była jednym z najważniejszych produktów eksportowych Uzbekistanu. Kraj jest jednym z największych światowych producentów tego surowca. Obecnie jednak Uzbekistan stopniowo zmniejsza swoją zależność od bawełny, koncentrując się na dywersyfikacji rolnictwa.

Złoto: jest jednym z kluczowych produktów eksportowych Uzbekistanu. Złoto stanowi znaczną część rezerw walutowych kraju, a Uzbekistan jest jednym z czołowych światowych producentów tego surowca.

Metale szlachetne: w tym miedź i srebro, które są eksportowane głównie do Chin, a także do innych krajów Azji. Produkcja metali jest priorytetem w strategii rozwoju przemysłowego Uzbekistanu.

Produkty rolnicze: Uzbekistan eksportuje także świeże owoce i warzywa, takie jak winogrona, melony, brzoskwinie oraz przetwory owocowe. Głównymi rynkami zbytu są Rosja,  Kazachstan oraz kraje Zatoki Perskiej.
Import: Uzbekistan importuje przede wszystkim maszyny, technologie oraz produkty przemysłowe.

Maszyny i urządzenia: największa część importu obejmuje maszyny przemysłowe i rolnicze, potrzebne do modernizacji przemysłu i rolnictwa. Dostawcami są głównie Chiny, Niemcy i Korea Południowa.

Pojazdy i sprzęt transportowy: pojazdy osobowe, ciężarówki oraz maszyny rolnicze są importowane głównie z Rosji, Korei Południowej i Japonii. Uzbekistan stara się rozwijać własny przemysł motoryzacyjny, ale wciąż jest uzależniony od importu technologii i części.

Technologie i elektronika: Uzbekistan importuje także technologie telekomunikacyjne, elektronikę użytkową oraz sprzęt komputerowy, niezbędny dla rozwoju cyfrowej gospodarki.

•    Główni inwestorzy
Reformy wprowadzone przez prezydenta kraju przyciągnęły większe zainteresowanie międzynarodowych inwestorów. Największe inwestycje pochodzą z:

Chin: Chiny są liderem w dziedzinie inwestycji, szczególnie w sektorze infrastruktury i energetyki. Chińskie firmy finansują liczne projekty związane z wydobyciem gazu, budową elektrowni słonecznych oraz modernizacją sieci kolejowej.

Rosji: Rosja pozostaje jednym z głównych inwestorów w sektorze energetycznym i przemysłowym. Gazprom i Lukoil inwestują w wydobycie gazu i ropy, a rosyjskie banki finansują projekty związane z infrastrukturą i przemysłem wydobywczym.

Korei Południowej: inwestycje z Korei Południowej dotyczą głównie sektorów energetyki odnawialnej oraz produkcji maszyn. Koreańskie firmy inwestują także w nowoczesne technologie i infrastrukturę IT.

Turcji: Turcja inwestuje w przemysł tekstylny, budownictwo oraz turystykę. Turcy budują hotele i ośrodki turystyczne, szczególnie w historycznych miastach, takich jak Samarkanda i Buchara.

Zjednoczonych Emiratów Arabskich: w ostatnich latach ZEA stały się jednym z kluczowych inwestorów w sektorze energetycznym i logistycznym. Współpraca dotyczy także technologii i rozwoju infrastruktury.
•    Główne kierunki inwestycji zagranicznych
Energetyka:
Energetyka jest jednym z głównych obszarów inwestycji. Uzbekistan posiada bogate zasoby gazu ziemnego i energii słonecznej. Chiny, Korea Południowa oraz ZEA inwestują w rozwój odnawialnych źródeł energii, w tym farm solarnych. Wydobycie gazu ziemnego przyciąga rosyjskie i chińskie inwestycje.

Infrastruktura:
Uzbekistan inwestuje w rozwój dróg, kolei, lotnisk oraz portów logistycznych, aby stać się kluczowym węzłem transportowym między Azją i Europą. Chińska inicjatywa Belt and Road wspiera budowę nowych tras handlowych, a inwestycje w modernizację kolei i dróg zwiększają przepustowość Uzbekistanu jako kraju tranzytowego.

Rolnictwo i przemysł spożywczy:
Uzbekistan ma potencjał do rozwoju produkcji rolnej i przetwórstwa spożywczego. Inwestycje w modernizację rolnictwa (zwłaszcza nawadnianie) oraz budowę fabryk przetwórczych wspierają rozwój eksportu produktów rolnych o wyższej wartości dodanej.

Turystyka:
Uzbekistan stawia na rozwój turystyki kulturowej, historycznej i przyrodniczej. Inwestycje z Turcji i krajów Zatoki Perskiej przyczyniają się do budowy nowoczesnej infrastruktury turystycznej. Rząd Uzbekistanu od 2017 roku wprowadza ułatwienia wizowe i promuje potencjał turystyczny kraju.

Uzbekistan aktywnie uczestniczy w wielu inicjatywach i organizacjach wielostronnych o charakterze gospodarczym, co podkreśla jego rosnącą rolę w regionie Azji Centralnej oraz na arenie międzynarodowej:

1. SCO (Szanghajska Organizacja Współpracy)
Rola: Uzbekistan jest członkiem SCO od 2001 roku. Organizacja ta koncentruje się na współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa, ekonomii i kultury w Azji Centralnej.

Inicjatywy gospodarcze: w ramach SCO, Uzbekistan współpracuje z innymi krajami członkowskimi w zakresie rozwoju transportu, energetyki, handlu i inwestycji. Inicjatywy takie jak "Jedwabny Szlak" mają na celu zwiększenie handlu i współpracy gospodarczej w regionie.

2. EAEU (Eurazjatycka Unia Gospodarcza)
Uzbekistan, mimo że nie jest członkiem EAEU, prowadzi dialog i współpracuje z tą organizacją, zwłaszcza w zakresie handlu i inwestycji. Zacieśnienie relacji z EAEU pozwala Uzbekistanowi na korzystanie z preferencyjnych warunków handlowych z krajami członkowskimi.
3. WTO (Światowa Organizacja Handlu)
Uzbekistan jest członkiem WTO od 1994 roku, prowadzi negocjacje dotyczące pełnoprawnego członkostwa w ww. organizacji. Rząd dąży do zakończenia procesu akcesji, co przyczyni się do liberalizacji handlu i przyciągania inwestycji.
4. Belt and Road Initiative (BRI)
Rola: Uzbekistan jest kluczowym partnerem w chińskiej inicjatywie „Pasa i Szlaku”, która ma na celu rozwój infrastruktury transportowej i handlowej.
Inicjatywy: projektowane są nowe szlaki kolejowe, drogi i porty, co ma na celu zwiększenie możliwości handlowych Uzbekistanu i umocnienie jego roli jako węzła transportowego w Azji Centralnej. 
5. Zgromadzenie Ogólne ONZ
Rola: Uzbekistan aktywnie uczestniczy w pracach ONZ, promując swoje interesy gospodarcze oraz działania na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Inicjatywy: uczestnictwo w sesjach Zgromadzenia Ogólnego ONZ oraz w specjalistycznych agencjach ONZ (takich jak UNCTAD) pozwala Uzbekistanowi na współpracę z innymi krajami w zakresie rozwoju gospodarczego, technologii oraz polityki handlowej.
6. Organizacja Współpracy Gospodarczej (ECO)
Uzbekistan jest członkiem ECO, organizacji, która skupia kraje Azji Centralnej, Bliskiego Wschodu oraz Kaukazu. Celem ECO jest wspieranie współpracy gospodarczej i handlowej.
Inicjatywy: Uzbekistan bierze udział w projektach dotyczących rozwoju infrastruktury, transportu oraz energii.
7. Inwestycje i współpraca z międzynarodowymi organizacjami finansowymi
Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF): w ramach współpracy z IMF, Uzbekistan otrzymuje wsparcie techniczne i doradcze w zakresie reform gospodarczych oraz stabilizacji makroekonomicznej.
Bank Światowy: Uzbekistan współpracuje z Bankiem Światowym przy finansowaniu projektów rozwojowych, w tym infrastruktury, edukacji i ochrony środowiska.
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR): EBOR inwestuje w różne sektory gospodarki uzbeckiej, w tym energetykę, transport oraz rolnictwo, wspierając reformy i modernizację.
8. Inicjatywy regionalne i bilateralne
Współpraca w ramach organizacji regionalnych, takich jak Central Asia Regional Economic Cooperation (CAREC), która skupia się na rozwoju infrastruktury transportowej i handlowej w Azji Centralnej.

Polskie inwestycje bezpośrednie w Uzbekistanie są znikome i stanowią niewielki odsetek ogółu bezpośrednich inwestycji zagranicznych lokowanych w tym kraju.
•    Relacje z UE
Wymiana handlowa pomiędzy Uzbekistanem a UE wynosi 6,4 mld USD w roku 2024. Uzbekistan jest dziewiątym krajem będącym beneficjentem specjalnego systemu zachęt na rzecz zrównoważonego rozwoju i dobrych rządów (GSP+) w ramach jednostronnego ogólnego systemu preferencji taryfowych (GSP). Od 10 kwietnia 2021 r. UE zaczęła stosować preferencyjne stawki celne na towary importowane z Uzbekistanu w ramach tego porozumienia. Zniesienie ceł na dwie trzecie towarów objętych GSP stworzy możliwości wzrostu eksportu i przyciągnie do kraju dodatkowe inwestycje. Przyczyni się to do umocnienia pozycji Uzbekistanu jako wiarygodnego i perspektywicznego partnera gospodarczego. 

Zgodnie z obowiązującą umową o partnerstwie i współpracy UE i Uzbekistan zapewniają sobie wzajemnie klauzulę najwyższego uprzywilejowania w odniesieniu do ceł i opłat stosowanych w przywozie i wywozie, podatków bezpośrednich i pośrednich stosowanych do towarów importowanych, zasad dotyczących sprzedaży, zakupu, transportu, dystrybucji i użytkowania towarów na rynku krajowym.
UE zapewnia również pomoc techniczną w związku z ubieganiem się Uzbekistanu o przystąpienie do Światowej Organizacji Handlu.
•    Baza traktatowa między Uzbekistanem a Polską i UE
1.    Umowa o partnerstwie i współpracy ustanawiająca partnerstwo między Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Uzbekistanu, z drugiej strony podpisana we Florencji 21 czerwca 1996 (weszła w życie 1 lipca 1999 r.), 
Bazę prawno-traktatową dotyczącą współpracy gospodarczej Polski i Uzbekistanu tworzą m.in. następujące umowy:
1.    Umowa między RP a Republiką Uzbekistanu o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji, obowiązująca od 29 kwietnia 1995 r.
2.    Porozumienie w formie wymiany not między RP a Republiką Uzbekistanu o zaprzestaniu obowiązywania Umowy między Rządem RP a Rządem Republiki Uzbekistanu o współpracy gospodarczej i handlu podpisanej w Warszawie dnia 10 września 1992 r. i porozumienie między Rządem RP i Rządem Republiki Uzbekistanu w sprawie nowego brzmienia art. 8 wymienionej umowy z dnia 2 czerwca 1999 r. w dniu poprzedzającym przystąpienie RP do UE, obowiązujące od 4 lutego 2004 r. 
3.    Porozumienie w formie wymiany not między RP a Republiką Uzbekistanu o zaprzestaniu obowiązywania Umowy między Rządem RP a Rządem Republiki Uzbekistanu o współpracy gospodarczej i handlu podpisanej w Warszawie dnia 10 września 1992 r. i porozumienie między Rządem RP i Rządem Republiki Uzbekistanu w sprawie nowego brzmienia art. 8 wymienionej umowy z dnia 2 czerwca 1999 r. w dniu poprzedzającym przystąpienie RP do UE, obowiązujące od 4 lutego 2004 r.
4.    Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Uzbekistanu o współpracy gospodarczej, obowiązująca od 21 kwietnia 2008 r. 

1. SCO (Szanghajska Organizacja Współpracy)  
2. EAEU (Eurazjatycka Unia Gospodarcza)
EAEU - Information on Uzbekistan's Cooperation with EAEU
3. WTO (Światowa Organizacja Handlu)
WTO - Uzbekistan's Trade Policy Review
4. CSTO (Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym)
CSTO - About the Collective Security Treaty Organization
5. Belt and Road Initiative (BRI)
Belt and Road Initiative - Projects in Uzbekistan
6. Zgromadzenie Ogólne ONZ
Permanent Mission of Uzbekistan to the UN - Statement by Uzbekistan
7. Organizacja Współpracy Gospodarczej (ECO)
ECO - Economic Cooperation Organization
8. Uzbekistan współpracuje z międzynarodowymi organizacjami finansowymi, takimi jak:
IMF: Wsparcie techniczne i doradcze w zakresie reform gospodarczych.
IMF - Uzbekistan's Economic Update
Bank Światowy: Finansowanie projektów rozwojowych w infrastrukturze, edukacji i ochronie środowiska.
World Bank - Uzbekistan Overview
EBOR: Inwestycje w energetykę, transport oraz rolnictwo.
EBRD - Projects in Uzbekistan
BTI 2024 Uzbekistan Country Report
BTI 2024
Gazeta.uz - Uzbekistan ranks 106th in Human Development Index
GAZETA.UZ
UNDP - Uzbekistan Pilot Multidimensional Poverty Index Report 2023
UNDP
WHO - HDI of Republic of Uzbekistan
WHO HEALTH INFO