Polska w Wietnamie

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Socjalistyczna Republika Wietnamu (SRW) znajduje się w Azji Południowo-Wschodniej, we wschodniej części Półwyspu Indochińskiego. Od północy terytorium kraju graniczy z Chinami, od zachodu z Laosem i Kambodżą, a od wschodu i południa rozciąga się Morze Południowochińskie. Wietnam kształtem przypomina literę S i rozciąga się na długości ponad 1650 km (w najszerszym miejscu szerokość kraju wynosi 600 km, a w najwęższym zaledwie 50 km). Linia brzegowa Wietnamu, nie licząc wysp, wynosi 3260 km.

Ludność kraju liczy 98,5 mln mieszkańców (2021 r.). Przyrost naturalny w ostatnich latach obniżył się i wynosi ok. 1,0%, współczynnik dzietności 1,94, jednak nadal co roku przybywa ok. milion nowych obywateli. Gęstość zaludnienia to 318 os/km2, w miastach mieszka 37,34% populacji. Średnia wieku wynosi 32,9 roku. Wietnam oficjalnie zamieszkują 54 grupy etniczne. Ponad 85% ludności stanowią Wietowie (Kinh). Wietnam jest czternastym krajem na świecie pod względem liczby ludności.
Obszar Wietnamu wynosi 331 211 km2

Stolicą kraju jest Hanoi (8,4 mln mieszkańców, wg danych z 2021 r.)

Językiem urzędowym jest język wietnamski.

Warunki klimatyczne

Wietnam leży w strefie klimatów umiarkowanego i tropikalnego. Na północy kraju panują warunki tropikalne o charakterze zwrotnikowym i monsunowym, z gorącą porą deszczową między majem i wrześniem oraz porą suchą między październikiem i marcem. Najchłodniejszy okres przypada tam na miesiące styczeń i luty, kiedy temperatura minimalna na terenach nizinnych spada nawet do ok. +5 stopni Celsjusza. Na południu kraju panują warunki tropikalne o charakterze podrównikowym i znacznie mniejszym zróżnicowaniu temperatur. Wybrzeże środkowe Wietnamu charakteryzuje się klimatem przejściowym między północą a południem, a rejon płaskowyżu centralnego mniejszymi opadami i stałymi, umiarkowanymi temperaturami.

Główne bogactwa naturalne

Główne bogactwa naturalne to węgiel, boksyty, fosfaty, ilmenit, ziemie rzadkie, magnez, chromiany, ropa naftowa, gaz ziemny, zasoby hydroenergetyczne, zasoby leśne.

System walutowy, kurs i wymiana

Oficjalną walutą Wietnamu jest dong (1 PLN = 4.907 VND; 1 USD = 23.700 VND; 1 EUR = 23.576 VND – kursy z dnia 22/09/2022).​​​ ​​​Od 2011 r. wietnamski dong jest przywiązany do amerykańskiego dolara, przez co jego kurs zachowuje się dość stabilnie. Jego wartość względem USD waha się w granicach ok. 1%. Kurs jest kontrolowany i sterowany przez rząd. 

Religia

Wietnam zamieszkuje 6,8 mln buddystów, 5,7 mln katolików, 1,4 mln buddystów Hoa Hao, 0,8 mln kaodaistów, 0,7 mln protestantów i 1,0 mln przedstawicieli innych wyznań, a resztę ludności stanowią bezwyznaniowcy (choć niektóre źródła wskazują na większą liczbę osób wierzących).

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

• Nowy Rok: 1 stycznia;
• Nowy Rok Księżycowy (Tet): od ostatniego dnia ostatniego miesiąca księżycowego roku do trzeciego dnia kolejnego miesiąca księżycowego (w okolicach stycznia/lutego; w 2023 r.: 21-24 stycznia). W praktyce święto trwa ponad tydzień;
• Święto Królów Hung: w dziesiątym dniu trzeciego miesiąca księżycowego (w 2023 r. – 29 kwietnia);
• Dzień Zwycięstwa: 30 kwietnia (rocznica wyzwolenia Sajgonu w 1975 r.);
• Dzień Pracy: 1 maja;
• Dzień Niepodległości: 2 września (rocznica proklamowania niepodległości w 1945 r.).

Infrastruktura transportowa

Przejścia graniczne lądowe:

• z Chinami: Lao Cai (prowincja Lao Cai), Mong Cai (prowincja Quang Ninh), Huu Nghi (prowincja Lang Son), Dong Dang (przejście kolejowe w prowincji Lang Son);
• z Laosem – Na Meo (prowincja Thanh Hoa), Nam Can (prowincja Nghe An), Keo Nua (prowincja Ha Tinh), Lao Bao (prowincja Quang Tri), Cha Lo (prowincja Quang Binh), Po Y (prowincja Kon Tum), Tay Trang (prowincja Dien Bien);
• z Kambodżą – Moc Bai (prowincja Tay Ninh), Sa Mat (prowincja Tay Ninh), Tinh Bien (prowincja An Giang), Dinh Ba (prowincja Dong Thap), Xa Xia (prowincja Kien Giang), Le Thanh (prowincja Gia Lai), Vinh Xuong (przejście morskie w prowincji An Giang).

Porty lotnicze 

Największe porty lotnicze w Wietnamie mieszczą się w Hanoi i w Ho Chi Minh City. Inne międzynarodowe porty lotnicze: Can Tho, Da Lat, Da Nang, Hai Phong, Hue, Nha Trang, Phu Quoc.

Porty morskie

Najważniejszymi portami morskimi w Wietnamie są: Cam Pha, Hon Gai, Hai Phong, Nghi Son, Cua Lo, Vung Ang, Chan May, Da Nang, Dung Quat, Quy Nhon, Van Phong, Nha Trang, Ba Ngoi, Ho Chi Minh, Vung Tau, Dong Nai, Can Tho.  

Obowiązek wizowy

Istnieje obowiązek wizowy w stosunku do polskich obywateli podróżujących do Wietnamu. Organem wydającym wietnamskie wizy na terenie Polski jest Ambasada Socjalistycznej Republiki Wietnamu w Warszawie:
ul. Resorowa 36
02-956 Warszawa
Tel.: +48 22 651 6098
Faks: 22 651 6095
Email:   vnemb.poland@yahoo.com
              vnemb.pl@mofa.gov.vn

Możliwe jest też uzyskanie wizy na lotnisku (wyłącznie międzynarodowe porty lotnicze w Hanoi, Ho Chi Minh i Da Nang), po uprzednim uzyskaniu promesy wizowej. Promesy wydają m.in. agencje turystyczne, można ją również zakupić przez pośredników w internecie - w takiej sytuacji należy liczyć się z opłatą zarówno za usługę uzyskania promesy (płatne pośrednikowi), jak i samej wizy (płatne na lotnisku przy odbiorze wizy).

Najtańszą i najwygodniejszą opcją uzyskania wizy turystycznej do Wietnamu jest bezpośrednie aplikowanie o e-wizę poprzez oficjalną stronę Urzędu Kontroli Ruchu Granicznego Wietnamu: https://evisa.xuatnhapcanh.gov.vn/web/guest/trang-chu-ttdt. Wiza ta ma jednak ograniczenie - jest jednokrotnego wjazdu oraz wydawana jest maksymalnie na 30 dni.

Ustrój polityczny

Socjalistyczna Republika Wietnamu jest państwem o systemie jednopartyjnym, gdzie kontrolę nad życiem politycznym, gospodarczym i społecznym sprawuje Komunistyczna Partia Wietnamu (KPW). Zjazdy KPW odbywają się co pięć lat i przy tej okazji przyjmowane są rezolucje dotyczące zasadniczych celów rozwoju kraju oraz wybierani są członkowie Komitetu Centralnego KPW. Ostatni zjazd KPW (13) odbył się w styczniu 2021 roku. Komitet Centralny (KC) spotyka się na sesjach plenarnych dwa-trzy razy w roku i posiada swój własny aparat administracyjny. Najważniejszym organem Komitetu Centralnego jest jego Biuro Polityczne (BP), które w praktyce ma największy wpływ na rządzenie krajem. Sekretarzem Generalnym BP jest Nguyen Phu Trong. Sekretarz Generalny jest formalnie najważniejszą osobą w BP i podlega mu m.in. Sekretariat, na bieżąco nadzorujący pracę KC.

Władza ustawodawcza

Według konstytucji SRW z 2013 r. najwyższym organem władzy państwowej w Wietnamie jest Zgromadzenie Narodowe, które dokonuje wyboru prezydenta kraju oraz powołuje szefa rządu i ministrów. Zgromadzenie Narodowe spotyka się dwa razy w roku podczas trzydziestodniowych sesji i ma formalną zwierzchność zarówno nad władzą wykonawczą, jak i nad władzą sądowniczą. Członkowie Zgromadzenia Narodowego wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich na pięcioletnie kadencje. Przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego jest obecnie Vuong Dinh Hue.

Ze względu na ograniczoną w praktyce – choć rosnącą w ostatnich latach – rolę Zgromadzenia Narodowego, poszczególne ministerstwa mają duże znaczenie w procesie legislacyjnym i w prawodawstwie. 

Władza wykonawcza

Rządem kieruje Premier powoływany na wniosek Prezydenta spośród członków Zgromadzenia Narodowego. Od 2021 r. Premierem SRW jest Pham Minh Chinh.

Prezydent Wietnamu jest głową państwa, jednakże jego rola ogranicza się w znacznej mierze do pełnienia funkcji ceremonialnych. Od 2021 r. Prezydentem SRW jest, pełniący wcześniej funkcję premiera - Nguyen Xuan Phuc.

Wietnam jest podzielony na 58 prowincji i 5 miast wydzielonych. Prowincje dzielą się na powiaty, a te z kolei na gminy. Administracja publiczna funkcjonuje, odpowiednio, na czterech poziomach: centralnym (Zgromadzenie Narodowe, Prezydent, Rząd, Sąd Najwyższy, Prokurator Generalny), prowincji/miast wydzielonych, powiatów oraz gmin. Na wszystkich poziomach administracji publicznej powoływane są do życia w drodze bezpośrednich wyborów na pięcioletnie kadencje Rady Narodowe, które z kolei powołują swoje organy wykonawcze, tzw. Komitety Ludowe.

Struktura administracji gospodarczej

Głównym podmiotem administracji gospodarczej Wietnamu jest rząd centralny w którego skład wchodzą Ministrowie –  Planowania i Inwestycji, Przemysłu i Handlu, Finansów, Transportu, Budownictwa, Zasobów Naturalnych i Środowiska, Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Nauki i Technologii, Informacji i Komunikacji, Zdrowia. Ważną instytucją odpowiedzialną za kwestie ekonomiczno-gospodarcze jest Państwowy Bank Wietnamu, którego niezależność jest jednak ograniczona, a polityka monetarna podlega wytycznym rządu.

Podmiotami administracji gospodarczej są w Wietnamie również władze szczebla lokalnego, czyli Komitety Ludowe. Podmioty te zyskały w ostatnich latach na znaczeniu wraz z decentralizacją władzy m.in. w zakresie nadzoru nad inwestycjami o charakterze lokalnym.

Sądownictwo gospodarcze

Struktura sądownictwa w Wietnamie jest trzypoziomowa: Sąd Najwyższy, Sądy Prowincjonalne i Sądy Powiatowe. Sąd Najwyższy i Sądy Prowincjonalne nadzorują ponadto szereg sądów specjalistycznych, tj. sądów gospodarczych, administracyjnych, cywilnych, sądów pracy oraz kryminalnych. Decyzje sądów pierwszej instancji mogą w szczególnych przypadkach podlegać rewizji sądów apelacyjnych. Sądy gospodarcze posiadają jurysdykcję m.in. w sprawach dotyczących sporów biznesowych i w sprawach upadłościowych. Prerogatywą sądów administracyjnych jest natomiast m.in. rozpatrywanie przypadków niedopełnienia biurokratycznych procedur przez przedstawicieli administracji publicznej. 
Wiele przedsiębiorstw zagranicznych decyduje się jednak na pozasądowe rozwiązywanie sporów gospodarczych, co spowodowane jest kilkoma czynnikami. Po pierwsze, niezależni eksperci uważają, że sądy nie wykazują się pełną obiektywnością względem zagranicznych podmiotów. Po drugie, egzekucja praw wciąż daleka jest od doskonałości. W związku z tym popularne są metody pozasądowego rozwiązywania sporów gospodarczych: mediacja i arbitraż. Kultura wietnamska jest tradycyjnie kulturą konsensusu, jak również prawo wietnamskie zachęca do rozwiązywania sporów poprzez mediację. 

Ustawa o arbitrażu handlowym (nr 54-2010-QH12) weszła w życie w 2011 r. Najważniejszą instytucją arbitrażową jest Vietnam International Arbitration Center, działająca przy Wietnamskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej (VCCI). Od 1995 r. Wietnam jest sygnatariuszem Konwencji Nowojorskiej z 1958 r. o uznawalności i egzekwowaniu zagranicznych odszkodowań arbitrażowych, a jednostkami arbitrażowymi mogą być inne podmioty zarówno na terenie jak i poza granicami Wietnamu. Instytucje arbitrażowe działają np. w niektórych prowincjach i miastach Wietnamu, choć wiele firm decyduje się na wyznaczenie w kontraktach własnych, niezależnych komisji arbitrażowych. Większość zagranicznych firm zdaje się wybierać instytucje arbitrażowe poza granicami Wietnamu. Arbitraż nie rozwiązuje jednak problemu słabej egzekucji praw w Wietnamie. Ponadto wietnamskie sądy nie zawsze honorują zagraniczne wyroki arbitrażowe. 

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

W drugiej połowie lat 80-tych XX wieku, m.in. w wyniku tzw. reform „Doi Moi” („odnowa”), nastąpiło otwarcie wietnamskiej gospodarki na świat, poczyniono też znaczne kroki na rzecz uczynienia jej wolnorynkową (choć państwo wciąż kontroluje w szczególności przemysł ciężki). W rezultacie w ostatnim dwudziestoleciu Wietnam osiągnął średni roczny wzrost PKB ponad 6%, co jest drugim najlepszym (po Chinach) wynikiem na świecie. Wietnamski wzrost charakteryzuje się również bardzo dużą stabilnością. Od 2008 r. Wietnam jest uznawany za gospodarkę o średnich dochodach (lower -middle income). Na skutek awansu kraju do tej grupy, od 2017 r. utracił on prawo do preferencyjnych kredytów oferowanych przez Grupę Banku Światowego (WB). Ten przywilej utracił też w 2018 r. w stosunku do kredytów oferowanych przez Azjatycki Bank Rozwoju (ADB). Stopa ubóstwa w Wietnamie spadła z ok. 75% w 1990 r. do ok. 6% w 2018 r. Pomimo rozlicznych wyzwań i problemów strukturalnych oraz utrudnień w prowadzeniu działalności gospodarczej dla obcokrajowców, Wietnam jest powszechnie uznawany za kraj o znaczącym potencjale gospodarczym.

Biorąc pod uwagę wpływ pandemii COVID-19 oraz skutki rosyjskiej agresji na Ukrainę na światową gospodarkę, sytuację ekonomiczną Wietnamu w 2022 r. należy określić jako jedną z lepszych zarówno w skali regionalnej jak i globalnej – według Urzędu Statystycznego tego państwa wzrost PKB SRW za ten rok osiągnie ponad 8% wobec planowanych 6-6,5%.

Jednym z najtrudniejszych, ze względu na pandemię COVID-19, był dla Wietnamu rok 2021 – pojawienie się wówczas wariantu Delta skutkowało rygorystycznymi lockdownami, przerwami w produkcji oraz zaburzeniami łańcuchów dostaw. Najciężej dotknięte zostały ważne centra gospodarcze, w tym miasta Hanoi i HCM. W efekcie, w III kwartale Wietnam odnotował po raz pierwszy ujemny PKB, zaś wzrost gospodarczy osiągnął wówczas 2.6% (dla porównania w 2020 wyniósł 2,9%), wobec planowanych 6.5%. Według danych Banku Światowego dochód przypadający na mieszkańca (PKB per capita) wyniósł wówczas 3 409 (2020 r.: 3 352 USD), zaś liczony jako parytet siły nabywczej (PPP) – 11 676 USD (2020 r.: 11 023 USD).

Od kilku lat inflacja w Wietnamie utrzymuje się na poziomie ok. 3-3,5%, choć jeszcze w 2015 r. spadła na krótko poniżej 1%. W 2019 r. wyniosła 2,8%, w 2020 r. wzrosła do 3,2%, w 2021 r. spadła do 1,8% zaś w ciągu 11 miesięcy 2022 r. ponownie osiągnęła 3%. Prognozy przewidują podobny poziom przez najbliższe 2-3 lata.

Na skutek dużej liczby kredytów zaciągniętych przez rząd oraz koniecznością ich spłaty ok. 2015 r. pojawiły się poważne problemy z płynnością budżetową. W konsekwencji  ustalona została graniczna wartość 65% PKB, poza którą rząd nie może się zadłużać. Mimo tych działań zadłużenie nadal oscyluje wokół tego poziomu. Utrzymujący się deficyt budżetowy oraz dług publiczny są głównymi problemami makroekonomicznym kraju.

Całkowite obroty handlowe w 2021 r. oszacowano na 669 mld USD, co oznacza wzrost o 125 mld r/r. Wartość eksportu wyniosła 336 mld USD (wzrost o 19% względem 2020 r.), zaś importu – 332 mld USD (+ 26,5% r/r). Tym samym VN szósty rok z rzędu odnotował nadwyżkę handlową, która w 2021 r. wyniosła 4 mld USD (wobec 19 mld USD w 2020).

Wietnam wypełnia większość zobowiązań wobec Światowej Organizacji Handlu (WTO) zgodnie z harmonogramem ustalonym podczas przystąpienia do tej organizacji w 2007 r. W ostatnich latach wietnamski rząd poczynił kroki na rzecz liberalizacji handlu z państwami ASEAN, którego Wietnam jest członkiem. W 2015 r. zainaugurowano ASEAN Economic Community (AEC) będącą częścią szerszego projektu (ASEAN Community – AC) zawierającego poza sprawami gospodarczymi także kwestie polityczne, bezpieczeństwa oraz kultury. Liberalizowana jest stopniowo współpraca handlowa ASEAN z krajami trzecimi, głównie poprzez porozumienia o wolnym handlu (FTA) z Chinami, Koreą Południową, Indiami, oraz Australią i Nową Zelandią, jak również partnerstwa ekonomicznego z Japonią. Wietnam podpisał  oddzielne FTA z Koreą Południową i Euroazjatycką Unią Gospodarczą (EEU - unia celna Rosji, Kazachstanu, Białorusi, Armenii i Kirgistanu).

1 sierpnia 2020 r. weszła w życie umowa o wolnym handlu między UE a Wietnamem (EVFTA), która pozytywnie wpłynęła na wzrost gospodarczy kraju w 2020 oraz 2021 r.). Dzięki EVFTA następuje uproszczenie dostępu do rynku wietnamskiego dla eksporterów i inwestorów z krajów członkowskich UE, głównie poprzez zniesienie lub złagodzenie barier pozataryfowych i obniżenie lub likwidację ceł na wiele towarów. Zmiana taryf celnych dotyczy także importu do UE towarów pochodzących z Wietnamu. Wietnam stał się również sygnatariuszem Regionalnego Wszechstronnego Partnerstwa Gospodarczego (RCEP), które sygnowały również pozostałe kraje ASEAN oraz Chiny, Japonia, Korea, Australia i Nowa Zelandia. W grudniu Wietnam podpisał też umowę o wolnym handlu z UK (UKVFTA). 

W wyniku EVFTA zniesiona zostaje większość ograniczeń celnych. Umowa zakłada ostateczna liberalizację ceł dla 99% obrotów handlowych pomiędzy UE i Wietnamem. Z wejściem umowy w życie Wietnam liberalizuje ponad 65% stawek importowych, pozostałe będą znoszone stopniowo w trakcie 10-letniego okresu przejściowego. W przypadku importu do Unii okres przejściowy obejmie kilka grup najbardziej wrażliwych towarów, np. wyroby włókiennicze, obuwie itp.

W kontekście polskiego eksportu najkorzystniejsze zmiany obejmą m.in. nabiał, ryby, leki, maszyny i urządzenia. Uwolniony zostaje również obrót usługami, np. usługi dla biznesu, finansowe, pocztowe, ubezpieczeniowe oraz w dziedzinie badań i rozwoju. Umowa ułatwia także wzajemny dostęp do rynków zamówień publicznych.

Zagrożeniem wynikającym z umowy jest przede wszystkim możliwość wykorzystywania wietnamskich kanałów eksportowych przez producentów chińskich. Trzeba także zwrócić uwagę, że Wietnam w odniesieniu do szeregu towarów stosuje nadal niektóre bariery i ograniczenia pozataryfowe.

W Wietnamie funkcjonuje „gospodarka rynkowa o orientacji socjalistycznej”, co przejawia się m.in. nadmiernym interwencjonizmem w niektórych sektorach gospodarki, preferencjami dla państwowych przedsiębiorstw czy też utrzymywaniem zasady, że ziemia jest własnością publiczną, a państwo przyznaje jedynie prawa do użytkowania gruntów osobom i firmom. Według Indeksu Wolności Gospodarczej Fundacji Heritage w 2021 r. Wietnam zajął 90. miejsce na 178 sklasyfikowanych państw, po raz pierwszy wchodząc do kategorii krajów "umiarkowanie wolnych" ("moderately free"). Ogólny wynik Wietnamu wzrósł o 2,9 punktu, przede wszystkim ze względu na poprawę kondycji fiskalnej. Wietnam zajmuje jednocześnie 17. miejsce na 40 państw regionu Azji i Pacyfiku, zaś jego ogólny wynik jest powyżej średniej regionalnej i światowej. Pomijając spadek w punktacji w 2017 r., wyniki Wietnamu w tym rankingu od 2014 r. stopniowo poprawiają się. Natomiast w opublikowanym przez Bank Światowy zestawieniu „Doing Bussines 2020” Wietnam pod względem warunków sprzyjających prowadzeniu działalności gospodarczej został sklasyfikowany na 70. pozycji wśród 190. państw świata (największymi wyzwaniami w tym zestawieniu były dostęp do elektryczności, dostęp do kredytów, pozyskiwanie zezwoleń budowlanych i egzekucja umów).

Słabością systemu jest występująca nadmierna regulacja wielu sfer gospodarki, a w konsekwencji utrzymująca się biurokracja i korupcja. Choć prawo antykorupcyjne Wietnamu należy do jednego z najlepszych w Azji, wdrażanie i przestrzeganie przepisów pozostawia wiele do życzenia. Stanowi to duże wyzwanie dla spójności polityki rządu i jej wydajności oraz dla zagranicznych firm działających w tym kraju. W rankingu percepcji korupcji Transparency International za rok 2020 Wietnam zajął 104. miejsce na 180 sklasyfikowanych państw, osiągając 36 punktów, co stanowi wzrost o 5 punktów w stosunku do roku 2012. Zasadniczo liczba punktów przyznawanych Wietnamowi od 2012 r. rośnie (z wahaniami, a także biorąc pod uwagę niezmienny wynik na poziomie 31 punktów w latach 2012-2015). Najwyższą pozycję od 2012 r. Wietnam uzyskał w 2019 r., osiągając 37 punktów i plasując się na 96 miejscu. (Polska jest w tym rankingu sklasyfikowana na 45 miejscu). Podobnie jak w innych krajach regionu wyzwaniem pozostaje również ochrona własności intelektualnej.

W niektórych  dziedzinach dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej Wietnam zajmuje gorszą pozycję niż inne kraje ASEAN, wyprzedzając jedynie Kambodżę, Laos i Mjanmę. W wielu rankingach istotnych dla zagranicznego biznesu zajmuje dalsze pozycje, jak np. ochrona inwestorów mniejszościowych, czasochłonność rozpoczynania działalności gospodarczej, liczba procedur niezbędnych do założenia firmy, ochrona praw własności intelektualnej, standardy w audycie i sprawozdawczości, jakość szkół zarządzania, pozataryfowe bariery handlowe, uciążliwość procedur celnych, korupcja itp. Jako największe bolączki biznesu w Wietnamie można wskazać: brak wykształconej siły roboczej, częste zmiany regulacji, procedury podatkowe, utrudniony dostęp do finansowania, niska etyka pracy, korupcja, nieefektywna administracja i biurokracja oraz słaby stan infrastruktury. Mimo podejmowanych prób działań naprawczych postęp w ww. dziedzinach jest nadal niewystarczający.

Znowelizowane prawo inwestycyjne jest zdecydowanie bardziej liberalne i bardziej przejrzyste dla inwestorów prowadzących działalność w Wietnamie. Uproszczono m.in. procedury dotyczące przyznawania pozwoleń inwestycyjnych do sytuacji gdy zagraniczny inwestor posiada ponad połowę kapitału. Wyszczególnione zostały konkretnie zabronione rodzaje działalności (np. handel narkotykami, dzikimi zwierzętami, organami ludzkimi).

Główne sektory gospodarki

Cała wietnamska gospodarka – pomimo światowego kryzysu gospodarczego związanego z pandemią COVID-19 oraz rosyjską agresją na Ukrainę – odnotowała wg. Głównego Urzędu Statystycznego Wietnamu w okresie styczeń-wrzesień 2022 r. wzrost na poziomie 8,83%.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Źródło: GSO Vietnam

Handel zagraniczny

W 2021 całkowite obroty handlowe wyniosły 669 mld USD, wartość eksportu – 336 mln USD (+19% r/r), importu zaś – 332 mld USD (+26,5% r/r). Tym samym VN szósty rok z rzędu odnotował nadwyżkę handlową, która wyniosła 4 mld USD (wobec 19 mld USD w 2020). Głównymi towarami zarówno eksportowymi, jak i importowymi, były telefony komórkowe i ich części, wyroby elektroniczne, komputery i ich części oraz maszyny i wyposażenie. Udział procentowy poszczególnych partnerów zagranicznych w obrocie handlowym z VN był następujący: Chiny – 24,8%, USA – 16,6 %, Korea Południowa – 11,7%, ASEAN 10,5%, UE – 8,5%, Japonia – 6,4%, inne – 21,5%. 

W I połowie 2022 r. wartość eksportu oszacowano na 185,94 mld USD, o 17,3% więcej niż w tym samym okresie ubiegłego roku. Obroty importowe towarów w 6 pierwszych miesiącach 2022 r. strona wietnamska oszacowała natomiast na 185,23 mld USD, co stanowi wzrost o 15,5% w porównaniu z tym samym okresem ubiegłego roku. W I połowie 2022 r. nadwyżka handlowa szacuje się na 710 mld USD (1,86 mld USD nadwyżki handlowej odnotowano w tym samym okresie 2021 r.). 

Inwestycje zagraniczne

Inwestycje krajowe osiągnęły w 2021 r. poziom ok. 127 mld USD, co stanowi wzrost o ponad 3% r/r. Całkowita wartość kapitału inwestycji zagranicznych osiągnęła 31 mld USD (+9%), z czego de facto wykorzystano 19 mld USD (spadek o 1%). Wśród najważniejszych sektorów dla inwestycji zagranicznych ponownie znalazły się przemysł produkcyjny i przetwórczy (58% zarejestrowanego kapitału), produkcja i dystrybucji energii (18%) oraz branża nieruchomości i sprzedaż hurtowa i detaliczna.

Wietnam przyciąga inwestorów m.in. dobrymi prognozami gospodarczymi, tanią siłą roboczą oraz ulgami podatkowymi i celnymi przy produkcji na eksport. Główne przeszkody to nadal słaby stan infrastruktury, obciążenia administracyjne oraz zagrożenia korupcyjne.

Największym inwestorem zagranicznym był Singapur (34% całości zagranicznego kapitału inwestycyjnego, co stanowi wzrost o 19% r/r), następnie Korea Południowa (15,9%, +25%), Japonia (12,5%, +65%) oraz Chiny, Hongkong i Tajwan. Spośród krajów UE najwięcej inwestuje w Wietnamie Francja, Holandia, Niemcy oraz Wielka Brytania. 

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Wietnam jest członkiem m.in. Światowej Organizacji Handlu i Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN). Jako państwo członkowskie ASEAN, Wietnam należy do strefy wolnego handlu AFTA i jest sygnatariuszem porozumień o wolnym handlu z Chinami, Koreą Południową, Indiami, oraz Australią i Nową Zelandią, jak również partnerstwa ekonomicznego z Japonią (Wietnam podpisał też osobne dwustronne partnerstwo ekonomiczne z Japonią). W 2015 r. zakończone zostały negocjacje i podpisane umowy o wolnym handlu z Koreą Południową, Euroazjatycką Unią Gospodarczą (EEU - unia celna Rosji, Kazachstanu, Białorusi, Armenii i Kirgistanu). W 2020 r. weszła w życie umowa o wolnym handlu z Unią Europejską (EVFTA). W listopadzie 2020 r. Wietnam stał się również sygnatariuszem Regionalnego Wszechstronnego Partnerstwa Gospodarczego (RCEP), które sygnowały również pozostałe kraje ASEAN oraz Chiny, Japonia, Korea, Australia i Nowa Zelandia. W grudniu 2020 r. Wietnam podpisał zaś umowę o wolnym handlu z UK (UKVFTA). 

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

UE jest czwartym (po Chinach, Stanach Zjednoczonych i Korei Płd.) największym partnerem handlowym Wietnamu pod względem wielkości obrotów (piątym, po Chinach, Korei Płd., Japonii i Tajwanie, pod względem importu oraz trzecim, po USA i Chinach, pod względem eksportu). W 2020 r. udział importu z UE w ogólnym imporcie Wietnamu  wyniósł 5,9%. W przypadku eksportu Wietnamu współczynnik ten wyniósł 13,3%.

Obroty handlowe między UE i Wietnamem osiągnęły w 2018 r. poziom 55,8 mld USD, z czego wartość eksportu do UE wyniosła 41,9 mld USD, a importu 13,9 mld USD. Deficyt handlowy UE z SRW wyniósł w 2018 r. aż 28 mld USD. Największymi unijnymi eksporterami do Wietnamu są Niemcy, Holandia, Wielka Brytania, Włochy oraz Francja, a importerami Dania, Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania i Francja. Najważniejszymi produktami eksportowymi Wietnamu była: elektronika, obuwie, tekstylia i odzież, komputery i części zamienne, kawa, owoce morza oraz produkty drewniane. W imporcie z UE do Wietnamu dominują maszyny przemysłowe i elektryczne, samoloty, pojazdy, produkty farmaceutyczne, produkty chemiczne, produkty mleczne i pasza dla zwierząt.

Unia Europejska jest ważnym inwestorem w Wietnamie. Wiele firm europejskich decyduje się na prowadzenie działalności na rynku wietnamskim poprzez działalność inwestycyjną, a nie ściśle handlową. Inwestycje  z krajów UE skupiają się przede wszystkim w sektorze przetwórstwa i produkcji. W 2018 r. kraje członkowskie UE zainwestowały w 139 projektów w Wietnamie o łącznej wartości zarejestrowanego kapitału 1,1 mld USD. Skumulowane inwestycje pochodzące z UE wyniosły na koniec 2018 r. 24 mld USD i dotyczyły ponad 2.100 projektów. Stawia to UE na 5-tej pozycji wśród największych inwestorów, po Japonii, Korei Południowej, Singapurze, Chinach oraz Hong Kongu. W 2018 r. inwestycji o największej wartości wśród państw UE dokonały : Francja (523 mln USD),    Holandia (220 mln USD) oraz Niemcy (139 mln USD).

Unia Europejska i Wietnam nawiązały stosunki dyplomatyczne w 1990 r. Od 1996 r. działa na terenie Wietnamu Delegatura Komisji Europejskiej i ma miejsce częsta wymiana wizyt o charakterze gospodarczym i rozwojowym. UE i Wietnam podpisały w 2012 r. „Porozumienie o partnerstwie i współpracy” (Partnership and Cooperation Agreement, PCA), które zostało ratyfikowane w 2015 r. i zastąpiło porozumienie z 1995 r. W 2019 r. UE oraz Wietnam zakończyły negocjacje oraz podpisały umowę o wolnym handlu (EVFTA), która weszła w życie 1 sierpnia 2020 r. Znaczącym elementem współpracy jest tradycyjnie pomoc rozwojowa UE dla Wietnamu. Priorytetowe obszary finansowania UE to ochrona zdrowia, zmniejszenie ubóstwa, pomoc techniczna, handlowa i współpraca gospodarcza. Program MIP (Multi-Annual Indicative Programme) na lata 2014-2020 opiewa na 400 mln EUR, z czego 90% (do 350 mln EUR) na rzecz zrównoważonego rozwoju energetycznego w Wietnamie.

Gospodarcze umowy dwustronne

•    Porozumienie między Ministerstwem Finansów RP a Ministerstwem Finansów SRW o współpracy z dnia 12 listopada 2020 r. 

•    Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Socjalistycznej Republiki Wietnamu o współpracy finansowej (28/11/2017).

•    Porozumienie między Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP a Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi SRW o Współpracy w Rolnictwie (28/11/2017).
•    Porozumienie między Ministrem Środowiska RP a Ministerstwem Zasobów Naturalnych i Środowiska SRW o współpracy w dziedzinie ochrony zasobów naturalnych i środowiska (28/11/2017).
•    Porozumienie  między Ministrem Rozwoju i Finansów RP a Ministerstwem Przemysłu i Handlu SRW o współpracy gospodarczej (28/11/2017).
•    Porozumienie między Departamentem Zdrowia Zwierząt Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi SRW a Głównym Lekarzem Weterynarii RP o rozwoju współpracy w dziedzinie weterynarii (09/09/2010).
•    Umowa między Rządem RP a Rządem SRW o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej (22.01.2008).
•    Umowa między Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP a Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi SRW o współpracy w dziedzinie rolnictwa, rozwoju wsi i rynków rolnych (17.01.2005).
•    Umowa między Rządem RP a Rządem SRW w sprawie udzielenia kredytu (06.06.1998); 
•    Umowa między Rządem RP a Rządem SRW o współpracy w transporcie morskim (06.12.1995); 
•    Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Socjalistyczną Republiką Wietnamu w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji (31.08.1994).
•    Umowa między Rządem RP a Rządem SRW w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (31.08.1994).
•    Umowa między Rządem PRL a Rządem SRW o cywilnej komunikacji lotniczej (11.09.1976).
Treści powyższych umów można znaleźć na stronie internetowej www.traktaty.msz.gov.pl. 

Dwustronna wymiana handlowa

Bilateralne stosunki gospodarcze od lat rozwijają się na wielu płaszczyznach, systematycznie wzrasta też wartość obrotów handlowych w stosunku rok do roku, obecny pozostaje jednak deficyt w handlu zagranicznym.

W polskim eksporcie do Wietnamu w pierwszej połowie 2022 r. dominowały maszyny i urządzenia mechaniczne oraz sprzęty elektroniczne i ich części, metale nieszlachetne i artykuły wykonane z tych metali, produkty rolno-spożywcze (mięso z ryb, mięso wieprzowe i drobiowe oraz inne rodzaje, wyroby mleczarskie), wyroby przemysłu chemicznego (w tym farmaceutyki i kosmetyki).

Struktura importu z Wietnamu nie uległa istotnym zmianom – dominowały wyroby i urządzenia elektryczne i elektroniczne (przede wszystkim aparatura do telefonii oraz telekomunikacyjna, części i zespoły do telefonów i smartfonów oraz odbiorników radiowych i telewizyjnych, monitory, projektory). Wśród istotniejszych grup produktów importowanych do Polski znalazły się ponadto wyroby przemysłu lekkiego (obuwie, zestawy ubraniowe i odzieżowe), a także produkty rolno-spożywcze (jak kawa czy owoce).

Wzajemne inwestycje

Współpraca inwestycyjna i kapitałowa – choć realizowana w niewielkiej skali – wykazuje trend wzrostowy. W Polsce funkcjonuje ponad 250 spółek z udziałem kapitału wietnamskiego, ale są to w przeważającej większości mikro-firmy zatrudniające maksymalnie kilka osób. Większe projekty to np. inwestycja grupy TAN-VIET w spółkę VIFON produkującą błyskawiczne zupy i makarony orientalne. Wartość polskich inwestycji zagranicznych zarejestrowanych w VN do listopada 2021 r., wg wietnamskich danych, wynosi łącznie ok. 400 mln USD i obejmuje 23 projekty (2 nowe projekty zarejestrowane w 2021 r.). 

Współpraca regionalna i samorządów gospodarczych

W 2007 r. podpisane zostało porozumienie o współpracy między Krajową Izbą Gospodarczą i Wietnamską Izbą Przemysłowo-Handlową. W 2009 r. powstała Polsko-Wietnamska Izba Gospodarcza działająca pod auspicjami Krajowej Izby Gospodarczej.

Współpraca na poziomie regionalnym nie rozwinęła się jeszcze adekwatnie do potencjału jaki istnieje w tym zakresie. Mało jest bezpośrednich, zinstytucjonalizowanych form współpracy między polskimi województwami, gminami i miastami a ich odpowiednikami po stronie wietnamskiej. Dotychczas główną dziedziną w której nawiązywana jest współpraca są kwestie gospodarcze. Aktywnością wykazuje się Województwo Dolnośląskie, które nawiązuje współpracę z partnerami z Hanoi, Ho Chi Minh City oraz z prowincji Thai Nguyen i Bac Giang. W 2019 r. pierwszą wizytę w Wietnamie złożyła Kołobrzeska Izba Gospodarcza.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Podstawowe zasady dostępu do wietnamskiego rynku określa Ustawa o Handlu z czerwca 2005 r. (nr 36/2005/QH11) i Ustawa o Inwestycjach z grudnia 2005 r. (nr 59/2005/QH11). Warunki dostępu do tego rynku zostały też w wielu aspektach określone przez zobowiązania wynikające z członkostwa Wietnamu w Światowej Organizacji Handlu (od 2007 r.).

W Wietnamie funkcjonuje „gospodarka rynkowa o orientacji socjalistycznej”, co przejawia się m.in. nadmiernym interwencjonizmem w niektórych sektorach. W opublikowanym przez Bank Światowz zestawieniu „Doing Bussines 2020” Wietnam pod względem warunków sprzyjających prowadzeniu działalności gospodarczej został sklasyfikowany na 70. pozycji wśród 190. państw świata (największymi wyzwaniami w tym zestawieniu były dostęp do elektryczności, dostęp do kredytów, pozyskiwanie zezwoleń budowlanych i egzekucja umów).

Utrudnienia w dostępie do rynku wynikają częściowo z niewystarczającego rozwoju kraju w niektórych dziedzinach oraz panujących zwyczajów, m.in. słabo rozwiniętej infrastruktury transportowej i systemu dystrybucji, a ponadto ograniczonego dostępu do wykwalifikowanej kadry w Wietnamie, nadal słabej ochrony praw autorskich, patentów i znaków towarowych. W tych warunkach posiadanie wietnamskiego partnera lub  agenta zajmującego się odbiorem i dystrybucją towaru wydaje się jedną z metod pokonania ograniczeń i utrudnień w dostępie do rynku.

Dostęp do rynku wietnamskiego dla towarów pochodzących z Polski generalnie podlega podobnym zasadom jak w przypadku importu pochodzącego z innych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Od 2019 r. następuje istotne uproszczenie dostępu oraz zredukowanie obciążeń celnych, wynikające z podpisanej w czerwcu umowy o wolnym handlu pomiędzy Unią i Wietnamem (EVFTA), która weszła w życie 1 sierpnia 2020 r.
Bariery w eksporcie na rynek wietnamskich wybranych towarów:

I. Branża farmaceutyczna – podlega szczegółowym regulacjom, utrudniającym sprzedaż wyrobów polskich producentów. Przepisy dotyczące rejestracji leków utrudniają wprowadzanie produktów na rynek przez bardzo długie terminy rejestracji oraz zawiłości procedury rejestracyjnej (m.in. dotyczące   weryfikacji CPP (certificate of pharmaceutical product – dokument eksportowy leku) w kraju jego wydania oraz podawania nazwy i adresu producenta substancji czynnej leku). Przepisy dotyczące przetargów szpitalnych (ustawa o zamówieniach w placówkach publicznej służby zdrowia) powodują, że leki wysokiej jakości produkowane w Wietnamie (na liniach produkcyjnych certyfikowanych EU-GMP) wciąż muszą być zarejestrowane i dopuszczone do obrotu w krajach członkowskich Stringent Regulatory Authorities (kraje UE, Japonia, USA). Obowiązek kontroli jakości powinien być przeniesiony na instytucje wietnamskie. Istniejące praktyki rynkowe powodują, że większość stosowanych leków to tanie lokalne leki generyczne niskiej jakości. Jest to często wynikiem relacji pomiędzy miejscowymi producentami a decydentami (dyrektorami szpitali, lekarzami, aptekarzami). Brak jest  mechanizmów poprawiających transparentność przepisów przetargowych i ułatwiających pacjentom dostęp do wysokiej jakości leków generycznych importowanych z krajów EU lub produkowanych w Wietnamie w fabrykach posiadających certyfikację EU-GMP. Dystrybucja leków jest dozwolona wyłącznie przez lokalnych dystrybutorów, pracujących w oparciu o wieloletnie relacje z lokalnymi producentami lub dużymi międzynarodowymi firmami. Jest to istotna przeszkoda przy wchodzeniu na rynek nowych firm z nowymi produktami.

II. Towary rolno-spożywcze - aktualnie duża część polskich wyrobów tej grupy  posiada dostęp do rynku wietnamskiego, jednak nadal występują różnego rodzaju bariery i ograniczenia:

1.    Mięso i wyroby mięsne – obecnie polscy eksporterzy dysponują zgodą na sprzedaż do Wietnamu wieprzowiny (od 2008 r.), drobiu (od 2007 r.) oraz ryb i owoców morza (od 2006 r.). Obecnie trwa procedura uzyskania zgody na eksport polskiej wołowiny. Eksport tych wyrobów wiąże się z długą procedurą dopuszczającą konkretny rodzaj mięsa do rynku oraz certyfikującą konkretnego producenta jako eksportera. Ze względu na chorobę ASF występującą w Polsce wietnamskie służby weterynaryjne wprowadziły ograniczenia eksportu z województw objętych chorobą. Udało się uniknąć objęcia zakazem całej Polski, choć takie były pierwotne zamiary wietnamskich służb weterynaryjnych. Obserwowana jest również sytuacja odnośnie do ptasiej grypy (HPAI) występującej w przypadku drobiu. 

W wyniku EVFTA cła na mrożoną wieprzowinę mają zostać zniesione do sierpnia 2027 r., na wieprzowinę świeżą oraz podroby – do 2029 r., zaś na drób i podroby drobiowe – do 2030 r.

Mimo ww. barier Polska jest istotnym eksporterem mięsa do Wietnamu. Według danych wietnamskich w I połowie 2019 r. importowana wieprzowina pochodziła głównie z Brazylii (40%), Polski (17%) oraz Kanady, USA, Australii, zaś drób z USA, Korei Południowej, Holandii, Polski i Rosji. Według wietnamskich statystyk obejmujących pierwsze 9 miesięcy 2021 r. Polska wyeksportowała do Wietnamu ok. 16 tys. ton wieprzowiny, co uczyniło ją trzecim największym eksporterem wieprzowiny do Wietnamu. W tym samym okresie Polska wyeksportowała ok. 3 tys. ton drobiu, co sprawiło, że Polska zajmuje czwarte miejsce pod względem eksportu drobiu do Wietnamu. W tej grupie towarowej istnieją potencjalne możliwości rozszerzenia asortymentu o wyroby mięsne, np. wędliny, parówki, kabanosy.

2.    Mleko i produkty mleczne – polskie produkty mogą być eksportowane od 2003 r. Wprowadzenie na rynek podlega kontroli weterynaryjnej oraz tzw. bezpieczeństwa żywności, co dodatkowo komplikuje i wydłuża procedury. Obecnie na rynku istnieje duża konkurencja producentów krajowych i zagranicznych. Producenci wietnamscy (np. Vinamilk i TH True Milk) sami zaczynają eksportować mleko i produkty mleczne do innych krajów. W Wietnamie można kupić mleko produkcji Mlekovity, natomiast ewentualny rozwój eksportu w tej grupie mógłby dotyczyć serów i masła, które są Wietnamie drogie.

W wyniku EVFTA cła na nabiał mają zostać zniesione do sierpnia 2025 r.

3.    Owoce i warzywa  - do Wietnamu od 2015 r. eksporotwac można polskie jabłka, w trakcie jest procedura dotycząca borówki wysokiej. Eksport świeżych owoców i warzyw wymaga spełnienia rygorystycznych procedur fitosanitarnych. Poza uznaniem kraju eksportera za bezpieczne źródło pochodzenia produktów roślinnych konieczne jest także zaakceptowanie poszczególnego rodzaju towaru. Dopuszczenie danego rodzaju produktu do rynku pozwala określić listę podmiotów, które będą certyfikowane jako jego eksporter. Każda partia towaru musi posiadać certyfikat PIORiN świadczący o jej przebadaniu. Produkt jest także sprawdzany przed wprowadzeniem na rynek na miejscu przez wietnamskie służby fitosanitarne. Doświadczenie wskazuje, że pełna procedura dopuszczenia do rynku może trwać nawet kilka lat.

Polskie jabłka mają dobrą cenę, Wietnamczycy doceniają w nich również naturalny zapach, preferują natomiast generalnie jabłka chrupkie oraz słodkie. Istnieje potencjał dla zwiększenia importu polskich jabłek do Wietnamu. Szansy zwiększenia sprzedaży owoców upatrywać można także w coraz większym popycie na nowe importowane produkty, np. czereśnie, borówki, gruszki.

4.    Wyroby alkoholowe –  w Wietnamie istnieją systemowe utrudnienia w imporcie napojów alkoholowych. Główne bariery to cła, system licencji importowych, ograniczona ilość portów uprawnionych do importowej odprawy alkoholu oraz system koncesjonowania obrotu alkoholem na rynku. Potencjał sprzedaży wyrobów alkoholowych opiera się na dobrej opinii o polskich produktach. Poza mocnymi alkoholami szanse na tutejszym rynku może mieć również piwo (obecne jest piwo czeskie). 

Zgodnie z EVFTA cła na alkohole wysokoprocentowe mają zostać zniesione do sierpnia 2027 r., na piwo zaś – do sierpnia 2030 r.

Podstawowym problemem w dostępie do rynku wietnamskiego dla towarów rolno-spożywczych są przedłużające się procedury uzyskiwania stosownych dopuszczeń do rynku dla poszczególnych grup towarowych oraz zakładów eksportujących.

Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej w Wietnamie - od strony regulacyjnej Wietnam posiada kompletny i stosunkowo spójny system ochrony praw własności intelektualnej. Kwestie ochrony tych praw regulują m.in.: ustawa o własności intelektualnej z 2005 r. (znowelizowana w 2009 roku), kodeks cywilny z 2005 r. (np. rozdziały 34-36 dotyczące m.in. praw autorskich, własności przemysłowej  i transferu technologii) oraz dekret 89/200/ND-CP dotyczący znaków fabrycznych i systemu znakowania. W ostatnich latach wprowadzono wiele zmian i uzupełnień w ustawodawstwie dot. praw własności przemysłowej i intelektualnej. Nowelizacja ustawy o własności intelektualnej z 2009 roku wprowadziła np. pojęcie piractwa jako czynu karalnego.

Wietnam wprowadził w życie porozumienie TRIPs wynikające z członkostwa w Światowej Organizacji Handlu. Jest sygnatariuszem konwencji dotyczących ochrony praw autorskich i własności intelektualnej (m.in. Porozumienia Madryckiego, Konwencji Sztokholmskiej oraz Traktatu o Współpracy Patentowej). Jest również członkiem Światowej Organizacji Własności Intelektualnej. Jednakże według opinii niektórych ekspertów wciąż istnieje wiele niedociągnięć, jeżeli chodzi o skuteczne wprowadzanie w życie powyższych regulacji i zobowiązań (patrz np. opracowanie „White Book” Europejskiej Izby Handlowej w Wietnamie czy opracowanie „Global Competitiveness Index” Światowego Forum Gospodarczego). Na rynku wietnamskim wciąż obecne są podrobione towary, które obejmują m.in. odzież, napoje (w tym alkohole), kosmetyki, lekarstwa, oprogramowanie komputerowe, części samochodowe, urządzenia elektroniczne. Naruszenia praw własności przemysłowej narażają Wietnam na negatywne skutki. Przedsiębiorcy zagraniczni m.in. nie chcą przekazywać swojego ‘know how’ oraz inwestować na tym rynku w nowoczesne technologie. 

Dostęp do rynku pracy

Kwestie zatrudnienia reguluje w Wietnamie kodeks pracy. Dostęp cudzoziemców do rynku pracy reguluje m.in. rządowe rozporządzenie nr 46/2011/ND-CP, rozporządzenie nr 34/2008/ND-CP oraz okólnik nr 31/2011/TT-BLDTBXH. Zgodnie z tymi przepisami o pozwolenie o pracę w Wietnamie nie muszą starać się m.in. następujący obcokrajowcy:

• pracujący w Wietnamie nie dłużej niż trzy miesiące;
• członkowie lub właściciele spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz członkowie zarządów („board of management”) spółek akcyjnych;
• prawnicy, którzy otrzymali stosowne świadectwa z Ministerstwa Sprawiedliwości Wietnamu;
• pracownicy z co najmniej dwunastomiesięcznym stażem w firmie, transferowani do Wietnamu w ramach tej samej firmy i w przypadku firm działających w niektórych sektorach usług (m.in. księgowości/audycie, architekturze, planowaniu urbanistycznym, inżynierii, medycynie, reklamie, konsultingu dot. zarządzania, komunikacji („communication”), budownictwa, dystrybucji, edukacji, środowiska, finansów, turystyki, kultury, rozrywki i transportu). Ministerstwo Przemysłu i Handlu wciąż ma uściślić szczegóły dot. stosowania rozporządzenia nr 46;
• niektórzy pracownicy organizacji pozarządowych;
• niektórzy eksperci związani z projektami pomocowymi;
• dziennikarze, którzy uzyskali stosowne licencje wydane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Wietnamu. 

Pozwolenia na pracę wydawane są przez Departamenty Pracy, Inwalidów i Spraw Socjalnych poszczególnych prowincji i największych miast na okres do trzech lat. Rozporządzenie nr 46 wprowadziło wymóg zawierania umów lub przyjmowania planów dot. zatrudniania pracowników wietnamskich, którzy mieliby po odbyciu stosownych szkoleń w firmach przejmować od obcokrajowców ich stanowiska po wygaśnięciu ich zezwoleń na pracę. Rozporządzenie nr 46 wprowadziło wymóg publikowania ogłoszeń o naborze; pracowników spoza Wietnamu firmy mogą zatrudniać w przypadkach, kiedy nie uda im się znaleźć odpowiednich pracowników wietnamskich. Firmy są zobligowane dostarczać lokalnym władzom kwartalne sprawozdania dot. kwestii związanych z zatrudnianiem obcokrajowców. Rozporządzenie nr 46 w praktyce dotyczy raczej zatrudniania pracowników nisko wykwalifikowanych a nie wysoko wykwalifikowanych

Nabywanie i wynajem nieruchomości

W Wietnamie nie ma prywatnej własności ziemi, natomiast istnieje możliwość nabycia – zarówno przez podmioty lokalne jak i zagraniczne – praw wieloletniego użytkowania ziemi. Kwestię nabywania prawa do użytkowania ziemi reguluje ustawa o ziemi („Land Law”) nr 45/2013/QH13, która weszła w życie w 2014 r. Wydawaniem certyfikatów stwierdzających prawo do ziemi zajmują się prowincjonalne komitety ludowe. To tym instytucjom należy przedstawić wypełnione wnioski oraz plany inwestycji. Użytkować ziemię można przez 50 lat, z możliwością przedłużenia maksymalnie do lat 70 tylko w przypadku projektów o dużej wartości kapitału i niskim stopniu zwrotu. Po wygaśnięciu okresu użytkowania, stosowny komitet ludowy może podjąć decyzję o przyznaniu prawa dalszego użytkowania, jeśli użytkownik do tej pory przestrzegał prawa i wypełniał swoje obowiązki. Przedsiębiorcy mogą również ustanawiać prawa rzeczowe, m.in. hipotekę na użytkowanej nieruchomości. Ustawa o ziemi reguluje ceny ziemi w zależności od legalnego celu użytkowania ziemi w momencie wyceny oraz długości okresu użytkowania. 

Obcokrajowcy mają prawo wynajmu w Wietnamie obiektów i powierzchni mieszkalnych oraz biurowych na cele prywatne i komercyjne. Dekret nr 51/2009/ND-CP zezwala zagranicznym osobom prywatnym oraz spółkom o zagranicznym kapitale na nabywanie i posiadanie domów/budynków/mieszkań („housing”) w Wietnamie na okres do 50 lat (jednakże bez prawa ich wynajmu; spółka może wynajmować pomieszczenia tylko swoim pracownikom). Prawo wskazuje warunki, które musi spełnić obcokrajowiec: powinien przebywać w Wietnamie z zamiarem przeprowadzania inwestycji/ jest zasłużony dla Wietnamu/ jest ekspertem naukowym bądź w dziedzinie kultury/ jest w związku małżeńskim z obywatelem Wietnamu/ jest honorowym obywatelem Wietnamu. Dodatkowo osoby wymienione powyżej, muszą przebywać w Wietnamie co najmniej rok, być niekarane, a kupowana nieruchomość ma służyć wyłącznie celom prywatnym.

Znowelizowana ustawa o nieruchomościach („Law on Housing”) nr. 65/2014/QH13, która obowiązuje od 1 stycznia 2015 r., otworzyła szersze możliwości nabywania nieruchomości przez cudzoziemców w Wietnamie. Zgodnie z tą ustawą, 3 grupy podmiotów zagranicznych mają prawo do nabywania nieruchomości w Wietnamie:

• zagraniczne organizacje i jednostki inwestujące w budownictwie domów i mieszkań zgodnie z tą ustawą i obowiązującym prawem wietnamskim;
• przedsiębiorstwa o kapitale zagranicznym, oddziały i przedstawicielstwa zagranicznych przedsiębiorstw, zagraniczne fundusze i oddziały banków zagranicznych działających w Wietnamie (zwane organizacjami);
• cudzoziemcy mający prawo pobytu w Wietnamie.

Ustawa określa także ograniczenia dotyczące dysponowania nieruchomościami przez podmioty zagraniczne, m.in.: okres własności do 50 lat oraz lokalizacja nie zagrażająca bezpieczeństwu narodowemu. Maksymalny udział w pojedynczym budynku lub projekcie do 30%, zaś w jednym osiedlu do 25% (np. 250 na 1000 budynków).

Niektórzy inwestorzy narzekają na trudności w nabywaniu praw do użytkowania ziemi w Wietnamie. Opracowanie USAID i Wietnamskiej Izby Przemysłowo-Handlowej pt. „Provincial Competitiveness Index” sugeruje, że istnieją znaczne różnice między wietnamskimi prowincjami pod względem łatwości dostępu do ziemi. Jednym ze znaczących atutów podejmowania inwestycji w strefach ekonomicznych i przemysłowych są udogodnienia w tym zakresie.

System zamówień publicznych

System zamówień publicznych określają m.in. następujące przepisy: Ustawa o Zamówieniach Publicznych (Law on Procurement) z 2005 r. oraz nowelizacja - Ustawa 38/2009/ QH12 z 2009 roku; Dekret Nr 58/2008/ND-CP z dnia 5 maja 2008 r.; Okólnik Ministerstwa Finansów Nr 63/TT-BTC z dnia 15 czerwca 2007 r. oraz uzupełniający go Nr 131/2007/Tt-BTC z dnia 5 listopada 2007 r. Przepisy te stanowią istotny postęp, jaki Wietnam poczynił w zakresie ulepszania i decentralizacji systemu zamówień publicznych. Niektórzy komentatorzy podkreślają jednak, że wietnamskie ustawodawstwo dot. prawa zamówień publicznych nadal nie jest spójne i może stwarzać problemy interpretacyjne.

Nadal zdarzają się sytuacje korupcyjne w procedurach zamówień publicznych, przypadki ustawiania przetargów oraz braki kompetencyjne i kadrowe w tym zakresie (zwłaszcza na poziomie władz lokalnych). Problemy te sprawiają, że wietnamski system zamówień publicznych nadal postrzegany jest jako wadliwy, niejasny i powodujący rozbieżności interpretacyjne. Można przewidywać, że następować będą kolejne zmiany przepisów zwiększające efektywność i przejrzystość procedur przetargowych.

Przetargi w Wietnamie podzielone są na krajowe oraz międzynarodowe. Te ostatnie ogłaszane są wtedy gdy:

• nie ma przedsiębiorcy krajowego, który spełniałby określone wymagania  albo gdy w procedurze przetargu nie wyłoniono zwycięzcy;
• projekt finansowany jest przez zagranicznego inwestora i umowa między przedsiębiorcami tak stanowi;
• gdy przetarg dotyczy towarów nie produkowanych w Wietnamie.

Zagraniczni przedsiębiorcy mogą startować do przetargów krajowych jako subkontraktorzy przedsiębiorców wietnamskich. Ponadto, w przetargach zagranicznych uprzywilejowaną pozycję mają przedsiębiorcy zarejestrowani zgodnie z przepisami prawa wietnamskiego, ci którzy współpracują z firmami wietnamskimi oraz ci, których 30% produkcji będzie ulokowane w Wietnamie. Oferent musi wykazać, iż ma odpowiedni potencjał finansowy i że nie grozi mu upadłość bądź podział.

Przetargi są w większości otwarte, jednakże w szczególnych przypadkach można przeprowadzić przetarg ograniczony. Ma to miejsce, gdy (i) ze względu na naukowe przesłanki tylko część przedsiębiorców będzie mogło spełnić wymogi specyfikacji, (ii) zagraniczny inwestor wymaga, aby przetarg był ograniczony oraz (iii) przetarg dotyczy specjalistycznych materii. 

Prawo zamówień publicznych określa proces ogłaszania przetargu jako:

• ustalenie planu oraz przewidywanego budżetu,
• przygotowanie specyfikacji oraz niezbędnej dokumentacji przetargowej,
• ogłoszenie przetargu oraz dystrybucja dokumentów,
• otrzymywanie ofert i udostępnianie ich publicznie,
• ocena otrzymanych ofert i procedura odpowiedzi na pytania,
• wybór najlepszej oferty oraz podpisanie umowy z wykonawcą.

Wietnamska kultura biznesu ma swoją specyfikę i różni się od europejskiej. 

Znajomość języków obcych nie jest powszechna. Najbardziej rozpowszechniony jest język angielski, ale zwykle jest to znajomość na poziomie maksymalnie średnim, a ponadto obarczona słabą wymową. W rozmowie trzeba mówić powoli i zwięźle, nie należy używać skomplikowanych zwrotów i sformułowań. Niegrzeczne jest podważanie autorytetu osoby starszej (wyższej w hierarchii) poprzez kierowanie pytań lub odpowiadanie osobie młodszej, której angielski jest lepszy. W rozmowie z użyciem tłumacza, należy mówić do osoby z którą prowadzimy spotkanie i utrzymywać kontakt wzrokowy.

Wietnamczycy posługują się kalendarzem gregoriańskim i księżycowym.  Najważniejszym świętem jest Nowy Rok Księżycowy (Tet), który formalnie trwa 3 dni, zaś nieformalnie potrafi wydłużyć się do tygodnia. 

Ubiór niewiele różni się tego, który nosimy w Polsce. Trzeba pamiętać, że wietnamski klimat jest przez cały rok bardzo ciepły, zwłaszcza na południu. W Hanoi występuje sezon zimowy, podczas którego temperatury spadają do około 10 st. C., natomiast lato jest gorące i wilgotne.  

Wietnamczycy są uprzejmi i często mogą uśmiechać się i zgadzać z tym co mówisz, nawet jeśli nie wszystko rozumieją. Uśmiech i kiwanie głową może oznaczać uznanie dla tego samego faktu prowadzenia rozmowy, a nie zrozumienia i zgody. Brak odpowiedzi jest natomiast częstym sposobem okazywania niezadowolenia lub braku zgody. Podczas bardziej zaawansowanych negocjacji, warto korzystać z tłumacza znającego język wietnamski.

Prowadząc rozmowy biznesowe w Wietnamie należy posiadać wizytówki, które wręcza się przy każdym spotkaniu formalnym. Wizytówkę należy wręczać trzymając ją w obu dłoniach, zaś otrzymaną od kontrahenta grzecznie jest przeczytać, pytając o prawidłową wymowę imienia i nazwiska. Kolejność zapisu na wietnamskich wizytówkach to: nazwisko, drugie imię i imię. Zwracając się do Wietnamczyka używamy imienia, poprzedzając je tytułem (np. do pana Nguyen Van Dunga zwracamy się Mr Dung).

W kontaktach biznesowych Wietnamczycy przywiązują dużą wagę do hierarchii wynikającej z zajmowanego stanowiska oraz wieku. Relacje interpersonalne są niezmiernie ważne dla pomyślnej współpracy. Warto budować dobre relacje osobiste. Zwyczajowo pierwsze spotkanie ma na celu poznanie się stron.

Ważnym elementem prowadzenia biznesu w Wietnamie są przyjęcia organizowane na cześć kontrahenta podczas których należy przewidzieć wygłoszenie kilku toastów. 

Prezentów zwykle nie daje się podczas pierwszego spotkania. Sam prezent nie jest tak ważny jak samo jego wręczenie.

Napiwki nie są w Wietnamie wymagane, ale z reguły doceniane.

Administracja publiczna

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 
Tel.:       + 84-24-3846 8161; 84-24-3846 8160
Fax:       + 84-24-3845 4319
e-mail:    webmaster@agroviet.gov.vn

http://www.agroviet.gov.vn

Ministerstwo Budownictwa
Tel.:       + 84-24-3821 5137
Fax:       + 84-24-3974 1709
http://www.moc.gov.vn

Ministerstwo Finansów
Tel.:       + 84-24-3220 2828
Fax:       + 84-24-3220 8129
http://www.mof.gov.vn

 
Ministerstwo Zdrowia
Tel.:       + 84-24-3846 4416; 84-24-3273 2273
Fax:       + 84-24-3846 4051
e-mail:    byt@moh.gov.vn

http://www.moh.gov.vn

               
Ministerstwo Przemysłu i Handlu
Tel.:       + 84-24-3220 2222 
Fax:       + 84-24-3220 2525
http://www.moit.gov.vn

 
Ministerstwo Informacji i Komunikacji
Tel.:       + 84-24-3943 5602
Fax:       + 84-24-3826 3477
e-mail:    office@mic.gov.vn

http://ww.mic.gov.vn

                           
Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Środowiska
Tel.:       + 84-24-3834 3005; 84-24-3834 3005
Fax:       + 84-24-3835 9221
e-mail:    webmaster@monre.gov.vn

http://www.monre.gov.vn

Ministerstwo Planowania i Inwestycji
Tel.:       + 84-24-3804 4404; 84-24-3845 5298
Fax:       + 84-24-3823 4453
http://www.mpi.gov.vn

 
Ministerstwo Nauki i Technologii
Tel.:       + 84-24-3943 9731; 84-24-3943 9732
Fax:       + 84-24-3943 9733
e-mail:    ttth@most.gov.vn

http://www.most.gov.vn

               
Ministerstwo Transportu
Tel.:       + 84-24-3942 4015
Fax:       + 84-24-3942 3291; 84-24-3942 2386
http://www.mt.gov.vn

 
Narodowy Bank Wietnamu
Tel.:       + 84-24-3825 4845 ; 84-24-3826 8779
Fax:       + 84-24-3826 8765 ; 84-24-3826 8385
http://www.sbv.gov.vn

Samorządy gospodarcze

Wietnamska Izba Przemysłowo-Handlowa (VCCI)
Tel.:     + 84-24-3574 2022
Fax:     + 84-24-3574 2017
e-mail:  webmaster@vcci.com.vn

http://www.vcci.com.vn

    - Oddział w Ho Chi Minh City 
http://www.vcci-hcm.org.vn/home/

e-mail: nthehung@vcci-hcm.org.vn

Europejska Izba Handlowa w Wietnamie (EUROCHAM)
http://www.eurochamvn.org/

     - Oddział w Hanoi
Tel: +84 24 3715 2228, Fax: +84 24 3715 2218
e-mail: info-hn@eurochamvn.orgMap

      - Oddział w Ho Chi Minh City
Tel: (84-28) 3827 2715, Fax: (84-28) 3827 2743
e-mail: info-hcm@eurochamvn.org

Środkowoeuropejska Izba Handlowa w Wietnamie (CEEC)
http://www.ceecvn.org

Tel Hanoi: (84-24) 3936 1031 (ext 201)
Tel HCMC: (84-28) 3827 2869
e-mail: office@ceecvn.org

Wietnamskie Stowarzyszenie Małych i Średnich Przedsiębiorstw (VINASME)
http://www.vinasme.vn

e-mail: vinasme.cntt@gmail.com

Prasa, media elektroniczne

People’s Daily:                                   http://www.nhandan.com.vn/cmlink/nhandan-online

Saigon Times:                                    http://www.english.thesaigontimes.vn/Home/

Viet Nam News:                                 http://www.vietnamnews.vn/

Vietnam News Agency:                     http://www.news.vnanet.vn/webdichvu/en-US/29/Default.aspx

Media ekonomiczne:
Vietnam Economic News:                 http://www.ven.org.vn

Vietnam Economic Times:                 http://www.vneconomy.vn

Vietnam Investment Review:            http://www.vn

Oficjalne strony instytucji i organizacji gospodarczych

Vietnam Trade Promotion Agency:                                http://www.vietrade.gov.vn/en

Ho Chi Minh City Dept. of Planning & Investment:     http://www.dpi.hochiminhcity.gov.vn

Vietnam Industry and Trade Center:                             http://www.asemconnectvietnam.gov.vn

Investment & Trade Promotion Center:                        http://ir.com.vn://www.itpc.gov.vn

Vietnam Business Forum:                                                http://www.vbf.org.vn

Vietnam Economic Portal:                                                http://www.vnep.org.vn/en-US/Default.html

Inne przydatne linki

Elektroniczny przewodnik nt. handlu z Wietnamem dla europejskich małych i średnich przedsiębiorstw: https://www.eu-vietnam-fta-sme-guide.eu/