Polska w Wietnamie

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze:

System gospodarczy w Wietnamie w ogromnym stopniu determinuje ustrój polityczny - Socjalistyczna Republika Wietnamu jest państwem o systemie jednopartyjnym. Kontrolę nad życiem politycznym, gospodarczym i społecznym sprawuje Komunistyczna Partia Wietnamu (KPW). Choć rozwój gospodarczy, pozyskiwanie inwestycji i transformacja energetyczna wraz z ochroną środowiska są ważnym elementem polityki tego państwa, nadrzędny priorytet nadawany jest zabezpieczeniu bezpieczeństwa publicznego.

W Wietnamie funkcjonuje „gospodarka rynkowa o orientacji socjalistycznej”, co przejawia się m.in. nadmiernym interwencjonizmem w niektórych sektorach gospodarki, preferencjami dla państwowych przedsiębiorstw oraz utrzymywaniem zasady, że ziemia jest własnością publiczną, a państwo przyznaje jedynie prawa do użytkowania gruntów osobom i firmom. Według Indeksu Wolności Gospodarczej Fundacji Heritage w 2024 r. Wietnam zajął 59. miejsce na 184 sklasyfikowane państwa. W opublikowanym przez Bank Światowy zestawieniu „Business Ready 2024” Wietnam poprawił swoją sytuację względem lat ubiegłych, plasując się wśród wyselekcjonowanych do opracowania 50 państw na następujących pozycjach: 26. w zakresie regulacji i przepisów, 22. w usługach publicznych oraz 10. w efektywności operacyjnej. Nadal jednak pewnymi wyzwaniami pozostają dostęp do elektryczności, finansowania, pozyskiwanie zezwoleń budowlanych i egzekucja umów.

Pewne ryzyko biznesowe wiązane są także z reformami w zakresie regulacji, które mogą wpływać niekorzystnie na bardziej regulowane branże gospodarki (np. farmaceutyki, energetyka, infrastuktura). Słabością wietnamskiego systemu gospodarczego pozostaje wysoka regulacja wybranych sektorów gospodarki, a w konsekwencji utrzymująca się biurokracja i korupcja. Choć prawo antykorupcyjne Wietnamu należy do jednego z lepiej rozwiniętych w Azji, wdrażanie i przestrzeganie przepisów nadal nie jest optymalne. Stanowi to duże wyzwanie dla spójności polityki rządu i jej wydajności oraz dla zagranicznych firm działających w tym kraju. W rankingu percepcji korupcji Transparency International za rok 2023 Wietnam zajął 83. miejsce na 180 sklasyfikowanych państw, osiągając 41 punktów (Polska jest w tym rankingu sklasyfikowana na 47 miejscu). Podobnie jak w innych krajach regionu wyzwaniem pozostaje również ochrona własności intelektualnej.

Polityka gospodarcza stanowi ewolucję powstałych w drugiej połowie lat 80-tych XX wieku, m.in. w wyniku tzw. reform „Doi Moi” („odnowa”), zmian systemowych służących otwarciu wietnamskiej gospodarki na świat. Na przestrzeni ostatnich czterech dekad poczyniono istotne kroki na rzecz uczynienia wietnamskiej gospodarki bardziej wolnorynkową. W ostatnim dwudziestoleciu Wietnam osiągnął średni roczny wzrost PKB ponad 6% (w 2024 r. 7,09%), co jest drugim najlepszym (po Chinach) wynikiem na świecie. Wietnamski wzrost charakteryzuje się również dużą stabilnością. Od 2008 r. Wietnam jest uznawany za gospodarkę o średnich dochodach (lower -middle income). Na skutek awansu gospdoarczego kraju do tej grupy, od 2017 r. utracił on prawo do preferencyjnych kredytów oferowanych przez Grupę Banku Światowego (WB). Ten przywilej utracił też w 2018 r. w stosunku do kredytów oferowanych przez Azjatycki Bank Rozwoju (ADB). Stopa ubóstwa w Wietnamie spadła z ok. 75% w 1990 r. do ok. 3,5% w 2024 r. Pomimo rozlicznych wyzwań i problemów strukturalnych oraz utrudnień w prowadzeniu działalności gospodarczej dla obcokrajowców, Wietnam jest powszechnie uznawany za kraj o znaczącym potencjale gospodarczym. To właśnie zagraniczne inwestycje odpowiedzialne są za zdecydowaną większość eksportu i stanowią fundament przemysłowej części wietnamskiej gospodarki

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB:

Do głównych sektorów należą infrastruktura, wytwórstwo, handel detaliczny oraz rolnictwo i żywność. Struktura PKB w 2024 r. to: usługi (49,46%), przemysł i budownictwo (45,17%) oraz rolnictwo (5,37%).

W 2024 r. wietnamska gospodarka odnotowała jeden z wyższych wzrostów gospodarczych w regionie i na świecie – 7,09% (5,05% w 2023 r.). W ujęciu kwartalnym najsilniejszy był wzrost w czwartym kwartale 2024 r. – 7,55%. Pomijając grudzień 2024 r., wietnamski sektor produkcyjny zwiększył się o 8,4%. Na podobnym poziomie utrzymał się wskaźnik krajowej konsumpcji -  +8,8% rdr.

Polityka kursowa:

Oficjalną walutą Wietnamu jest dong (1 PLN = 6.250 VND; 1 USD = 25.375 VND; 1 EUR = 26.250 VND – kursy z dnia 10/02/2025). Od 2011 r. wietnamski dong jest powiązany z amerykańskim dolarem, przez co jego kurs zachowuje się dość stabilnie.

Kurs jest kontrolowany i sterowany przez rząd. Na przestrzeni 2024 r. kurs wymiany USD/VND charakteryzował się stosunkowo silnymi wahaniami. Duża była presja na dewaluację donga w drugim i czwartym kwartale. W porównaniu z początkiem ur. Państwowy Bank Wietnamu podniósł centralny kurs walutowy o 1,9% do wartości 24.320 VND/USD. Kurs walutowy na rynku oficjalnym wzrósł o około 4,8% do 25.430 VND/USD, natomiast kurs na tzw. rynku wolnym odnotował nieco słabszy wzrost – +4,3% do 25.840 VND/USD.

Surowce i technologie krytyczne:

Wśród zasobów naturalnych Wietnamu znajdują się, fosforany, węgiel, mangan, antymon pierwiastki ziem rzadkich (jedne z największych pokładów na świecie), boksyt, chromian, morskie złoża ropy i gazu i drewno. Wśród źródeł energii znajdują się te pochodzące z turbin wodnych. Wietnam jest także obszarem żyznych gruntów ornych.

Stan infrastruktury:

Stan infrastruktury należy ocenić jako niewystarczający, zarówno w zakresie logistyki jak i energetyki. Liczba szybkich dróg jest bardzo ograniczona, a sieć kolei przestarzała. Najbardziej konkurencyjne w sferze konektywności są wietnamskie porty morskie. Wyzwaniem jest sprostanie rosnącemu zapotrzebowaniu na energię elektryczną, co wynika m.in. z wysokiego wzrostu gospodarczego. Wietnam rozbudowuje projekty infrastrukturalne, których finansowanie tradycyjnie zależne było od pomocy rozwojowej, natomiast obecnie coraz częściej przybiera formę partnerstwa publiczno-prywatnego.

Największe porty lotnicze w Wietnamie mieszczą się w Hanoi i w Ho Chi Minh City. Inne międzynarodowe porty lotnicze: Can Tho, Da Lat, Da Nang, Hai Phong, Hue, Nha Trang, Phu Quoc.

Najważniejszymi portami morskimi w Wietnamie są: Cam Pha, Hon Gai, Hai Phong, Nghi Son, Cua Lo, Vung Ang, Chan May, Da Nang, Dung Quat, Quy Nhon, Van Phong, Nha Trang, Ba Ngoi, Ho Chi Minh, Vung Tau, Dong Nai, Can Tho.  

• Nowy Rok: 1 stycznia;
• Nowy Rok Księżycowy (Tet):
  • od ostatniego dnia ostatniego miesiąca księżycowego roku do trzeciego dnia kolejnego miesiąca księżycowego (w okolicach stycznia/lutego),
  • w 2026 r.: 16-20 lutego),
  • w praktyce święto trwa ponad tydzień.
• Święto Królów Hung:
  • w dziesiątym dniu trzeciego miesiąca księżycowego,
  • w 2025 r. – 7 kwietnia.
• Dzień Zwycięstwa: 30 kwietnia (rocznica wyzwolenia Sajgonu w 1975 r.);
• Dzień Pracy: 1 maja;
• Dzień Niepodległości: 1-2 września (rocznica proklamowania niepodległości w 1945 r.).

Najważniejsi partnerzy handlowi:

W pierwszych 11 miesiącach 2024 r. obroty handlowe Wietnamu wyniosły 715,56 mld USD (+15,4% rdr.), w tym eksport 369,93 mld USD (+14,4% rdr.) a import 345,62 mld USD (+16,3% rdr.). Większa dynamika importu pozwoliła na utrzymanie pokaźnej nadwyżki handlowej na poziomie 24,31 mld USD – choć jest to o prawie 2 mld USD mniej od analogicznego okresu w 2023 roku. Głównymi źródłami importu z Wietnamu są ChRL, Republika Korei, Japonia, Tajwan oraz Tajlandia .

W 2024 r. kluczowym rynkiem dla Wietnamu były USA. Najwięksi partnerzy w obszarze eksportu to kolejno USA, ChRL, Republika  Korei, Japonia oraz Hongkong . W okresie styczeń-listopad 2024 r. obroty z USA wyniosły 130 mld USD – ok. 1/3 eksportu; w tym 95,4 mld USD nadwyżki). W tym samym okresie na handel z UE składało się 47,3 mld USD (+18,5% rdr) eksportu oraz 15,2 mld USD importu (+11,8% rdr) z nadwyżką na poziomie 32 mld USD (+21,1% rdr).

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe:

Głównymi towarami eksportowymi oraz importowymi pozostają telefony komórkowe i ich części, komputery, wyroby elektroniczne oraz części zamienne, maszyny i wyposażenie, tekstylia i odzież. Zdecydowana większość wietnamskiego eksportu (ok. 75%) to produkcja z zakładów z kapitałem BIZ, a więc firm z państw trzecich. Liderem jest tu branża sektora teleinformatycznego.

Ze strukturą eksportu wiąże się także zakres importowanych składników produkcji. Wiele ze składników importu to jednak podzespoły do produkcji wysoce zaawansowanej elektroniki z ChRL Republiki Korei, Japonii i terytorium Tajwanu.

Główni inwestorzy:

W obszarze inwestycji zagranicznych Wietnam pozostawał atrakcyjnym kierunkiem. Przyciąganie BIZ jest priorytetem politycznym rządu, a inwestycje zagraniczne odgrywają kluczową rolę w napędzaniu wzrostu gospodarczego i rozwoju Wietnamu. 

W okresie styczeń-listopad 2024 r. wartość nowo zarejestrowanych projektów i przejęć osiągnęła prawie 31,4 mld USD (+1% rdr).  Wartość zrealizowanych FDI wyniosła 21,68 mld USD (+7,1% rdr) i skupiała się na branżach tj. przemysł przetwórczy i produkcyjny (ok. 20,2 mld USD; 64,4% zarejestrowanego FDI; - 8,7% rdr), branża nieruchomości (5,63 mld USD; 17,9% kapitału; +89,1% rdr) oraz hurt-detal (1,37 mld USD) i dystrybucja energii elektrycznej (1,12 mld USD). Największym źródłem inwestycji był Singapur (9,14 mld USD; +53,7% rdr), Republika Korei (3,89 mld USD; -9% rdr) a następnie ChRL, Hongkong oraz Japonia. Wietnam zainwestował za granicą 555 mln USD w 151 projektów (ok. 50% wzrost rdr).

Główne kierunki inwestycji zagranicznych:

Według wietnamskiego Ministerstwa Planowania i Inwestycji (MPI), które nadzoruje działalność inwestycyjną, wartość wietnamskich inwestycji zagranicznych na koniec 2023 roku wyniosła 297 mld USD. Kanada, Singapur, Laos i Kuba były najpopularniejszymi kierunkami zagranicznych inwestycji zagranicznych Wietnamu w 2023 r. Rząd wietnamski nie posiada dedykowanej polityki promowania lub zachęcania do inwestycji zagranicznych przez wietnamskie podmioty gospodarcze.

Wietnam jest członkiem m.in. Światowej Organizacji Handlu i Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN). Jako państwo członkowskie ASEAN, Wietnam należy do strefy wolnego handlu AFTA i jest sygnatariuszem porozumień o wolnym handlu z Chinami, Koreą Południową, Indiami, oraz Australią i Nową Zelandią, jak również partnerstwa ekonomicznego z Japonią (Wietnam podpisał też osobne dwustronne partnerstwo ekonomiczne z Japonią). W 2015 r. zakończone zostały negocjacje i podpisane umowy o wolnym handlu z Koreą Południową, Euroazjatycką Unią Gospodarczą (EEU - unia celna Rosji, Kazachstanu, Białorusi, Armenii i Kirgistanu). W 2020 r. weszła w życie umowa o wolnym handlu z Unią Europejską (EVFTA). W listopadzie 2020 r. Wietnam stał się również sygnatariuszem Regionalnego Wszechstronnego Partnerstwa Gospodarczego (RCEP), które sygnowały również pozostałe kraje ASEAN oraz Chiny, Japonia, Korea, Australia i Nowa Zelandia. W grudniu 2020 r. Wietnam podpisał zaś umowę o wolnym handlu z UK (UKVFTA).

Bilateralne stosunki gospodarcze od lat rozwijają się na wielu płaszczyznach, wzrasta też wartość obrotów handlowych, obecny pozostaje jednak znaczny deficyt w handlu zagranicznym.

Źródło: GUS RP

Według wstępnych danych GUS RP za okres styczeń-listopad 2024 r. polski eksport do Wietnamu odnotował silny spadek co spowodowało pogłębienie się deficytu w handlu.  Tym samym trend poprawy salda wymiany wobec wypracowanego w 2023 wzrostu polskiego eksportu (o ok. 20%) nie został utrzymany.

W polskim eksporcie do Wietnamu przeważały maszyny i urządzenia mechaniczne oraz sprzęty elektroniczne i ich części, produkty rolno-spożywcze (mięso z ryb, mięso wieprzowe i drobiowe oraz inne rodzaje, wyroby mleczarskie), różnego rodzaju pojazdy oraz wyroby przemysłu chemicznego (w tym farmaceutyki i kosmetyki).

W imporcie z Wietnamu, podobnie jak w skali globalnej, składnikami eksportu do Polski są głównie komputery i elektronika, maszyny i ich części oraz telefony komórkowe, wyroby przemysłu lekkiego, a także produkty rolno-spożywcze (jak kawa czy owoce).

Współpraca inwestycyjna i kapitałowa, choć w niewielkiej skali, nadal się rozwija. Wartość polskich inwestycji zagranicznych zarejestrowanych w Wietnamie do listopada 2021 r., wg wietnamskich danych, wynosi łącznie ok. 400 mln USD i obejmuje 23 projekty. W Polsce funkcjonuje ponad 250 spółek z udziałem kapitału wietnamskiego, ale są to w przeważającej większości mikro-firmy zatrudniające maksymalnie kilka osób.

Relacje z UE:

Według danych wietnamskiego urzędu statystycznego w pierwszy 11 miesiącach 2024 r. na handel z UE składało się 47,3 mld USD (+18,5% rdr) eksportu oraz 15,2 mld USD importu (+11,8% rdr) z nadwyżką na poziomie 32 mld USD (+21,1% rdr). Wietnam jest największym partnerem handlowym UE w zakresie towarów w ramach ASEAN. Największymi unijnymi eksporterami do Wietnamu są Niemcy, Holandia, Wielka Brytania, Włochy oraz Francja, a importerami Dania, Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania i Francja. Najważniejszymi produktami eksportowymi Wietnamu była: elektronika, obuwie, tekstylia i odzież, komputery i części zamienne, kawa, owoce morza oraz produkty drewniane. W imporcie z UE do Wietnamu dominują maszyny przemysłowe i elektryczne, samoloty, pojazdy, produkty farmaceutyczne, produkty chemiczne, produkty mleczne i pasza dla zwierząt.

Unia Europejska jest ważnym inwestorem w Wietnamie. Wiele firm europejskich decyduje się na prowadzenie działalności na rynku wietnamskim poprzez działalność inwestycyjną, a nie ściśle handlową. Inwestycje  z krajów UE skupiają się przede wszystkim w sektorze przetwórstwa i produkcji. W 2021 r. kraje członkowskie UE zainwestowały w Wietnamie o łącznej wartości zarejestrowanego kapitału 1,41 mld USD. Skumulowane inwestycje pochodzące z UE wyniosły na koniec 2022 r. 27,8 mld USD i dotyczyły ponad 2.450 projektów. Stawia to UE na 5-tej pozycji wśród największych inwestorów, po Japonii, Korei Południowej, Singapurze, Chinach oraz Hong Kongu.

Unia Europejska i Wietnam nawiązały stosunki dyplomatyczne w 1990 r. Od 1996 r. działa na terenie Wietnamu Delegatura UE. Ma także miejsce częsta wymiana wizyt o charakterze gospodarczym i rozwojowym. UE i Wietnam podpisały w 2012 r. „Porozumienie o partnerstwie i współpracy” (Partnership and Cooperation Agreement; PCA), które zostało ratyfikowane w 2015 r. i zastąpiło porozumienie z 1995 r. W 2019 r. UE oraz Wietnam zakończyły negocjacje oraz podpisały umowę o wolnym handlu (EVFTA), która weszła w życie 1 sierpnia 2020 r. W wyniku EVFTA zniesiona zostaje większość ograniczeń celnych. Umowa zakłada ostateczna liberalizację ceł dla 99% obrotów handlowych pomiędzy UE i Wietnamem. Z wejściem umowy w życie Wietnam liberalizuje ponad 65% stawek importowych, pozostałe będą znoszone stopniowo w trakcie 10-letniego okresu przejściowego. W przypadku importu do Unii okres przejściowy obejmie kilka grup najbardziej wrażliwych towarów, np. wyroby włókiennicze, obuwie itp.
W kontekście polskiego eksportu najkorzystniejsze zmiany obejmą m.in. nabiał, mięso, ryby, leki, maszyny i urządzenia. Uwolniony zostaje również obrót usługami, np. usługi dla biznesu, finansowe, pocztowe, ubezpieczeniowe oraz w dziedzinie badań i rozwoju. Umowa ułatwia także wzajemny dostęp do rynków zamówień publicznych.

Znaczącym elementem współpracy jest tradycyjnie pomoc rozwojowa UE dla Wietnamu. Priorytetowe obszary finansowania UE to ochrona zdrowia, zmniejszenie ubóstwa, pomoc techniczna, handlowa i współpraca gospodarcza. UE wspiera Wietnam m.in. w ramach Partnerstwa na rzecz Sprawiedliwej Transformacji Energetycznej (JETP) oraz innych inicjatyw i projektów wpierających działania rozwojowe Wietnamu.

Baza traktatowa:

• Porozumienie o współpracy między Ministerstwem Spraw Zagranicznych RP a Ministerstwem SRW (16/01/2025)
• Porozumienie o współpracy w dziedzinie pracy i spraw społecznych między Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej RP a Ministerstwem Pracy, Inwalidów i SRW (01/2025).
• Porozumienie między akademiami dyplomatycznymi RP i SRW (03/2023).
• Porozumienie między Ministerstwem Finansów RP a Ministerstwem Finansów SRW o współpracy (12 /11/2020). 
• Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Socjalistycznej Republiki Wietnamu o współpracy finansowej (28/11/2017).
• Porozumienie między Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP a Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi SRW o Współpracy w Rolnictwie (28/11/2017).
• Porozumienie między Ministrem Środowiska RP a Ministerstwem Zasobów Naturalnych i Środowiska SRW o współpracy w dziedzinie ochrony zasobów naturalnych i środowiska (28/11/2017).
• Porozumienie  między Ministrem Rozwoju i Finansów RP a Ministerstwem Przemysłu i Handlu SRW o współpracy gospodarczej (28/11/2017).
• Porozumienie między Departamentem Zdrowia Zwierząt Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi SRW a Głównym Lekarzem Weterynarii RP o rozwoju współpracy w dziedzinie weterynarii (09/09/2010).
• Umowa między Rządem RP a Rządem SRW o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej (22/01/2008).
• Umowa między Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP a Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi SRW o współpracy w dziedzinie rolnictwa, rozwoju wsi i rynków rolnych (17/01/2005).
• Umowa między Rządem RP a Rządem SRW w sprawie udzielenia kredytu (06/06/1998); 
• Umowa między Rządem RP a Rządem SRW o współpracy w transporcie morskim (06/12/1995); 
• Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Socjalistyczną Republiką Wietnamu w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji (31/08/1994).
• Umowa między Rządem RP a Rządem SRW w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (31/08/1994).
• Umowa między Rządem PRL a Rządem SRW o cywilnej komunikacji lotniczej (11/09/1976).

z Unią Europejską:

• Porozumienie o wolnym handlu pomiędzy UE i Wietnamem (EVFTA; 01/08/2020).
• Porozumienie od ochronie inwestycji pomiędzy UE i Wietnamem (EVIPA) – zacznie obowiązywać po ratyfikacji przez wszystkie państw UE; obecnie 18 (bez Polski)​​