Polonia Włoska
Obecność Polaków we Włoszech, w odróżnieniu do większości innych państw członkowskich Unii Europejskiej, ma długą i bogatą tradycję. Jej geneza sięga daleko poza XX w., chociaż dopiero właśnie od ubiegłego stulecia liczebność polskiej społeczności w Italii zaczęła być znacząca.
Historycznych korzeni Polonii Włoskiej na Półwyspie Apenińskim należy szukać jeszcze w średniowieczu. Potwierdzeniem tego faktu jest ofiarowanie narodowi polskiemu w 1578 r. kościoła im. św. Stanisława w dzisiejszej stolicy państwa. Do dziś, zresztą, kościół ten jest główną siedzibą Duszpasterstwa Polaków we Włoszech.
W kolejnych wiekach przypadł widoczny rozkwit kontaktów polsko-włoskich na najróżniejszych płaszczyznach: naukowej, kulturalnej, religijnej, politycznej, czy gospodarczej. Na włoskich uniwersytetach w Bolonii, Padwie i Rzymie studiowali słynni Polacy – m.in. Mikołaj Kopernik, Jan Kochanowski, Jan III Sobieski czy Jan Zamoyski. Ten ostatni został nawet rektorem uniwersytetu padewskiego. Do Italii wyjeżdżała też polska bogata młodzież szlachecka, podejmując modną w okresie oświecenia „podróż kształcącą” i ucząc się przy okazji dobrych manier. We Włoszech walczyły też u boku Napoleona Legiony Dąbrowskiego. Tutaj również Adam Mickiewicz założył w 1848 r. polski legion, agitując wśród włoskiego społeczeństwa na rzecz tzw. „sprawy polskiej”. Wielu Polaków brało także czynny udział w walkach o zjednoczenie Włoch i co należy mocno podkreślić, to na włoskiej ziemi – w Reggio Emilia - powstał Hymn Polski.
Świadectwem polskich śladów we Włoszech podczas I wojny światowej są groby polskich żołnierzy, jeńców z armii austriackiej, w miejscowości Santa Maria Capua Vetere w Kampanii.
Nierozerwalnie związana z Włochami jest również polska historia podczas II wojny światowej. Walki żołnierzy II Korpusu o Monte Cassino oraz o wyzwolenie Włoch, są historyczną spuścizną tak polską jak i włoską. Po zakończeniu konfliktu w 1945 r., liczni oficerowie i żołnierze Armii Generała W. Andersa podjęli decyzję o pozostaniu na włoskiej emigracji (nieliczni wciąż zamieszkują w różnych regionach Włoch). Pierwsze organizacje polskie we Włoszech były zakładane właśnie przez nich - najstarszą jest działające do dzisiaj w Turynie Ognisko Polskie (w 2019 r. obchodziło 70 – lecie istnienia).
Od II poł. XX w. fale emigracji polskiej do Włoch były tożsame z okresami wstrząsów politycznych oraz zapaści ekonomicznych w Polsce. To lata 60-te, 70-te i 80-te, kiedy przyjeżdżało się do Italii z biletem „w jedną stronę”. Przed 1989 r. emigracja miała w większości charakter polityczny i ideologiczny, w kolejnym dziesięcioleciu przeważał natomiast nurt „zarobkowy”. Oblicze polskiej wspólnoty we Włoszech uległo istotnej zmianie po 1 maja 2004 r., równocześnie z obserwowaniem na arenie europejskiej rozwoju procesów agregacji politycznej, których konsekwencją było zainicjowanie polityki mobilności pracowników między państwami członkowskimi UE. Polacy, którzy obrali Włochy jako państwo docelowe po przystąpieniu Polski do UE są zdecydowanie bardziej świadomi wyboru kraju przyjmującego niż miało to miejsce w przypadku wcześniejszych „fal emigracyjnych”.
W ostatnim dziesięcioleciu oficjalne statystyki dotyczące obywateli polskich we Włoszech nie zmieniają się. Obecność Polaków we Włoszech notowana jest stale na poziomie ok. 100 tys.
Stowarzyszenia polonijne i szkolnictwo polonijne
Organizacje parasolowe
Związek Polaków we Włoszech
Charakter ZPwW: federacyjny
Adres (siedziba prawna): c/o Fundacja Margarbiny Umiastowskiej, Via Piemonte 117, 00187 Roma
Data powstania: 1995 r.
Prezes: Urszula Stefańska-Andreini
Prezes honorowy: ks. Marian Burniak
Wiceprezesi: Elżbieta Maria Grzyb Faragli, Jolanta Traczyk Soviero
Sekretarz: Anna Barbara Pastuszka
Skarbnik: Gemma Cervini
Członkowie zarządu: ks. Marian Burniak, Urszula Stefanska-Andreini, Elzbieta Grzyb-Faragli, Jolanta Traczyk-Soviero, Gemma Cervini, Jadwiga Chabros, ks. Robert Danieluk, Anna Grabowska, Krystyna Kowalczyk, Renata Jachniewicz, Paolo Morawski, Maria Aleksandra Radożycka Paoletti, Pietro Rogacien, Bożena Wróblewska
Liczba organizacji i instytucji należących do ZPwW: 22
Email: zpww@polonia-wloska.org
Strona internetowa: www.polonia-wloska.org
Podstawowe informacje o organizacji:
Związek Polaków we Włoszech jest najstarszą i największą organizacją parasolową we Włoszech. Statutowo jest federacją skupiającą różne stowarzyszenia i instytucje polsko-włoskie na terenie Włoch.
Związek powstał w 1995 r. z inicjatywy grupy Polaków zamieszkałych od lat na Półwyspie Apenińskim i wywodzących się z różnych regionów oraz środowisk polonijnych. Pierwsze spotkanie Polonii Włoskiej odbyło się 18 i 19 marca 1995r. w Tortoreto Lido. Uczestniczyło w nim ok. 70 osób reprezentujących główne środowiska polonijne we Włoszech.
ZPwW zrzesza aktualnie 22 organizacje z całych Włoch: począwszy od zwykłych społeczno-kulturalnych po instytucje kultury z ugruntowaną renomą m.in. Papieski Instytut Studiów Kościelnych w Rzymie oraz Fundacja Rzymska im. J. Z. Umiastowskiej.
Najstarsza organizacja wchodząca w skład obecnego Związku to „Ognisko Polskie” w Turynie, które powstało zaraz po II wojnie światowej, założone przez byłych żołnierzy 2 Korpusu, biorących udział w wyzwoleniu Włoch. Potomkowie kombatantów stworzyli w ramach ZPwW własną prężną organizację – Stowarzyszenie Rodzin Polskich Kombatantów.
Związek reprezentuje Polonię wobec władz włoskich i polskich, pielęgnuje historyczne tradycje obecności Polaków na ziemi włoskiej, opiekuje się przedstawicielami starszych pokoleń, dba o właściwe przyjęcie nowej emigracji i stara się wpłynąć na zachowanie świadomości polskiego pochodzenia przez kolejne pokolenia Polaków urodzone w Italii.
Głównym celem Związku Polaków we Włoszech jest jednoczenie Polonii Włoskiej, tworzenie więzi pomiędzy osobami polskiego pochodzenia, krzewienie przywiązania do kultury i tradycji polskiej i poczucia tożsamości narodowej oraz dbanie o dobre imię Polski i Polonii. Związek ma również na celu zacieśnianie we wszystkich dziedzinach więzi istniejących od wieków między obu narodami – polskim i włoskim. Związek współpracuje z lokalnymi samorządami i instytucjami przy realizacji podejmowanych przez siebie inicjatyw kulturalnych (organizacja wystaw, koncertów, seminariów). Z wielką uwagą śledzi rozwój szkolnictwa polskiego we Włoszech oraz dba o kontakty z młodszym pokoleniem emigracji.
Każda z 22 organizacji skupionych w ZPwW pracuje na własnym terytorium, tworzy indywidualne programy i realizuje je w swoim zakresie. Możliwości ich działania zależą od środowiska i zasobów finansowych, które udaje im się zgromadzić. Nierzadko współpracują z lokalnymi władzami włoskimi, które wspierają ich działalność tak organizacyjnie, jak i finansowo. Co trzy lata odbywają się wybory do władz ZPwW.
Niewątpliwie największym osiągnięciem Związku jest utworzenie Fundacji Muzeum Pamięci 2 Korpusu Polskiego we Włoszech i wybudowanie symbolicznego pawilonu u wejścia na polski cmentarz wojenny na Monte Cassino. Znajdująca się w nim stała wystawa pokazuje losy polskiego żołnierza, od zesłania na Syberię, poprzez tworzenie Armii Polskiej na Wschodzie, pobyt na Bliskim Wschodzie, a także utworzenie 2 Korpusu Polskiego, jego przybycie do Włoch oraz udział w wyzwoleniu tego państwa. Całość ekspozycji przedstawiona jest w języku polskim, włoskim i angielskim. Wiele materiałów fotograficznych pochodzi z Instytutu Polskiego oraz Muzeum Sikorskiego w Londynie. Oprócz zdjęć i filmów w budynku znajdują się także dwa kioski multimedialne: jeden został poświęcony wyszukiwaniu grobów na polskich cmentarzach wojennych we Włoszech, a drugi – skierowany do dzieci – opowiada żołnierską historię niedźwiadka Wojtka.
ZPwW dba z zaangażowaniem o pielęgnowanie na ziemi włoskiej etosu żołnierzy polskich 2 Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa. Jest to bardzo ważne, statutowe zadanie organizacji.
Związek Polaków we Włoszech wydaje również „Biuletyn Informacyjny Polonia Włoska”, o wysokiej wartości merytorycznej, dokumentujący życie polonijne we Włoszech, polsko-włoską historię oraz Polonika na terenie Włoch. Biuletyn jest zarazem organem prasowym Organizacji. Wydawany od 25 lat, w latach 1995–2010 ukazywał się jako kwartalnik, a od 2011 r. wychodzi jako półrocznik (objętość publikacji to ok. 80–120 stron w nakładzie do 2000 egz.). Pismo wydawane jest w języku polskim z obszernymi partiami w języku włoskim, z myślą o włoskim czytelniku i o drugim pokoleniu Polaków, które nie zawsze włada w odpowiednim stopniu językiem polskim. Okolicznościowo wydawane są numery specjalne Biuletynu - w 2020 r. ukazał się numer z okazji 25-lecia istnienia Związku Polaków we Włoszech.
Związek ma ponadto w swoim dorobku książki wydane w języku polskim i włoskim. Dzięki ważnej współpracy z Fundacją Rzymską im. J. Z. Umiastowskiej ukazały się następujące pozycje: Polacy we Włoszech. Kto jest kim (2004), Italia e Polonia. Storia – Cultura – Amicizia (2009), Polonia włoska (2010) oraz 6 tomów „Świadectw”.
Lista członków ZPwW, którzy w ciągu 29 lat byli uhonorowanych przez rząd RP wysokimi odznaczeniami jest długa. Jest to wyraz uznania ich zasług w pracy polonijnej. W 2012 r. Związek otrzymał Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej; w roku 2022 Medal Pro Bono Poloniae w uznaniu zasług położonych na polu krzewienia postaw patriotycznych; w 2023 Dyplom i Odznakę Honorową za Zasługi dla Polonii i Polaków za Granicą od Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego; w 2023 r. Nagroda IPN „ Ambasador polskiej Historii” w uznaniu szczególnych zasług w upamiętnieniu historii Narodu Polskiego.
Związek Polaków we Włoszech stara się też aktywnie włączać w działalność polonijną na arenie europejskiej. Od 1998 r. należy do Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych (EUWP). W 2013 r. ZPwW, wraz z EUWP, był organizatorem czwartej, po Londynie, Malmö i Berlinie, konferencji naukowców i działaczy polonijnych pod hasłem „Monitor emigracji zarobkowej” w Rzymie. W roku 2022 podczas wyborów do władz EUWP Prezes ZPwW, została wybrana na członka Sekretariatu EUWP. ZPwW należy do Rady Polonii Świata a prezes Związku jest przewodniczącą Komisji Statutowej.
Wykaz organizacji i instytucji należących do Związku Polaków we Włoszech:
1. Ognisko Polskie w Turynie (Comunità Polacca di Torino)
2. Stowarzyszenie Włosko-Polskie w Genui (Associazione Italo-Polacca di Genova)
3. Związek Polaków w Mediolanie (Associazione dei Polacchi a Milano)
4. Stowarzyszenie Kulturalne Włosko-Polskie w Toskanii (Associazione Culturale Italo-Polacca in Toscana)
5. Stowarzyszenie Kulturalne Włosko-Polskie w Marche (Associazione Culturale Italo-Polacca delle Marche)
6. Rzymskie Stowarzyszenie Włosko-Polskie (AIPRO – Associazione Italo-Polacca di Roma)
7. Stowarzyszenie Komitetu Polonijnego we Włoszech (Associazione Comitato Polacco in Italia)
8. Stowarzyszenie Przyjaźni i Współpracy Polsko-Włoskiej w Kampanii (A.C.A.I.P – Associazione di Cooperazione e Amicizia Italo-Polacca in Campania)
9. Stowarzyszenie Kulturalne „Przyjaciele Europy” (Associazione Culturale „Amici dell’Europa”)
10. Stowarzyszenie Rodzin Polskich Kombatantów we Włoszech (Associazione Famiglie dei Combattenti Polacchi in Italia)
11. Papieski Instytut Studiów Kościelnych (Pontificio Istituto di Studi Ecclesiastici)
12. Fundacja Rzymska im. J. Z. Umiastowskiej (Fondazione Romana Marchesa J. S. Umiastowska)
13. Accademia dei Rampanti w Padwie
14. Stowarzyszenie Promocji Społecznej „Polonia” w Cesenie (Associazione di Promozione Sociale „Polonia”) /Cesena
15. Międzynarodowe Stowarzyszenie Polonijne (Marche)
16. Comunità Polacca (Terni)
17. Amici di Polonia in Umbria (Gubbio)
18. Fundacja Muzeum Pamięci 2 Korpusu Polskiego we Włoszech
19. Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Le Rondini" (Associazione di Promozione Sociale e Culturale „Le Rondini")
20. Stowarzyszenie „Insieme” (Associazione di promozione sociale „Insieme”)
21. Stowarzyszenie „Eredita e Memoria” (Associazione „Eredità e memoria”)/Imola
22. Stowarzyszenie Kulturalne Włosko- Polskie „Triskeles” w Syrakuzach (Associazione Culturale Italo-Polacca „Triskeles”/Siracusa
Rada Oświaty Polonijnej
Rada Oświaty Polonijnej we Włoszech została powołana podczas konferencji metodycznej dla nauczycieli polonijnych w dniach 26-27 października 2014 r. w Neapolu, zorganizowanej przez Stowarzyszenie Instytut dla Polonii, Wspólnotę Polską i Polską Ludotekę Rodzinną. Jest to wynik nawiązanej współpracy między ośrodkami edukacyjnymi, działającymi na terenie całych Włoch.
Założycielami Rady są:
Sobotnia Szkoła Kultury i Jezyka Polskiego w Lago Patria przy Stowarzyszeniu Instytut dla Polonii w Neapolu, przedstawiciel Anna Smolińska
Szkoła Języka i Kultury Polskiej w Padwie przy Stowarzyszeniu Włosko-Polskim w Padwie / AIPP, przedstawiciel: Joanna Wesołowska
Polska Ludoteka Rodzinna – Polonijne Centrum Edukacyjno-Integracyjne w Wenecji Euganejskiej, przedstawiciel: Agata Jankowska
Polska Szkoła Eksperymentalna przy Stowarzyszeniu Związek Polaków w Kalabrii, przedstawiciel: Katarzyna Gralińska
Polskie Przedszkole przy Stowarzyszeniu Nauczycieli Języka i Kultury Polskiej w Rzymie, przedstawiciel: Danuta Stryjak
Rada ma strukturę federacji, która skupia w sobie szkoły i organizacje polonijne prowadzące działalność edukacyjną. Formuła pozostaje otwarta - zainteresowana placówka edukacyjna może przystąpić do Rady w dowolnym czasie.
Zadania i cele ROP
Rada Oświaty Polonijnej to odpowiedź na potrzebę integracji na rzecz edukacji środowiska polonijnego we Włoszech. To również nawiązująca się współpraca między szkołami państwowymi i społecznymi.
Priorytetem Rady Oświaty jest wspieranie działających ośrodków edukacyjnych oraz aktywizowanie środowisk polonijnych do zakładania nowych ośrodków edukacyjnych. Oferowana pomoc będzie opierać się m.in na szkoleniach metodycznych dla nauczycieli i animatorów oświaty, konsultacjach udzielanych przez doświadczonych nauczycieli i ekspertów, realizacji wspólnych projektów edukacyjnych.
Skład Zarządu w latach: 2019-2021
Prezes - Joanna Wesołowska
Członek Zarządu - Adrianna Joanna Jasiewicz
Członek Zarządu -Marta Rzeczkowska
Członek Zarządu - Anna Smolińska
Członek Zarządu - Agata Jankowska
Członkowie ROP
Sobotnia Szkoła Kultury i Języka Polskiego w Lago Patrii przy Stw. Instytut dla Polonii w Neapolu
Szkoła Języka i Kultury Polskiej w Padwie przy Stowarzyszeniu Włosko-Polskim w Padwie / AIPP
Polska Ludoteka Rodzinna - Polonijne Centrum Edukacyjno-Integracyjne w Wenecji Euganejskiej
Polska Szkoła Eksperymentalna przy Związku Polaków w Kalabrii
Polskie Przedszkole w Rzymie przy stw.Nauczycieli Języka i Kultury Polskiej w Rzymie
Szkoła Kultury i Języka Polskiego w Katanii przy stw."Amici dell'Europa"
Sobotnia Szkoła Kultury i Języka Polskiego w ramach Ludoteki Rodzinnej w Palermo przy stw."Wspólna Europa"
Polska Ludoteka "Wojtek" w Ascoli Piceno przy stw."Ludoteka Wojtek"
Polska Ludoteka "Wojtek" w San Benedetto del Tronto przy stw. "Ludotek Wojtek"
Polskia Ludoteka w Genui przy Centrum Edukacji i Integracji Społecznej "Bratanki"
Szkoła Języka i Kultury Polskiej Anders przy Stowarzyszeniu Włosko - Polskim Nowym w Marche
Szkoła Polonijna w Montebelluna (TV).
Pełen wykaz stowarzyszeń i szkół polonijnych działających na terenie Włoch jest dostępny poniżej: