Polska we Włoszech

Casamassima to małe miasteczko położone 18 km od Bari. Tutaj właśnie znajdował się drugi szpital wojskowy nr 5, 2 Korpusu dowodzony przez płk. dr. Bałaszeskula. Jego przepustowość liczyła 1200 miejsc łóżkowych. W samym budynku znajdowały się głównie sale operacyjne, laboratoria, administracja i inne ważne dla szpitala komórki administracyjne. Wokół budynku (dzisiejsza szkoła podstawowa) rozciągał się obóz szpitalny.

Lokalizacja szpitala: 40°57'11.2"N+16°55'02.5"E

Do dnia dzisiejszego zachowały się jeszcze dwa baraki, gdzie umieszczano chorych po zabiegach operacyjnych.

Lokalizacja baraków: (pozostałości obozu szpitalnego) : 40°57'08.6"N+16°55'02.0"E

4 km od Casamassima znajduje się Polski Cmentarz Wojskowy.

Brama, zdobiona metalowymi odlewami syrenek warszawskich, zwieńczona jest inskrypcją – cytatem z drugiego listu św. Pawła do Tymoteusza: BONUM CERTAMEN CERTAVI FIDEM CONSERVAVI – IDEO REPOSITA EST MIHI CORONA IUSTITIAE (Dobry bój stoczyłem, wiarę zachowałem, a teraz oczekuje mnie wieniec sprawiedliwości.)

To czwarty z polskich cmentarzy wojskowych i najmniejszy we Włoszech, na którym są pochowani żołnierze 2 Korpusu. Na cmentarzu znajduje się 431 kamiennych grobów. Wśród nich są pochowani żołnierze różnych wyznań. Na większości grobów można zobaczyć  białe kamienne krzyże chrześcijańskie, jest też kilka krzyży prawosławnych, gwiazdy Dawida i jeden grób muzułmański w którym został pochowany żołnierz polski pochodzenia tatarskiego. Są to żołnierze polegli w walkach na linii Gustawa nad rzeką Sangro, zmarli w szpitalu wojskowym w Casamassima i innych szpitalach w Bari i Neapolu w wyniku ran odniesionych pod Monte Cassino lub innych chorób, kampanii adriatyckiej, lotnicy 1586 Eskadry do Zadań Specjalnych z Brindisi oraz żołnierze zmarli w tym rejonie po zakończeniu walk we Włoszech.

W centralnej części cmentarza znajduje się marmurowy ołtarz święty z medalionem przedstawiającym Matkę Boska Wileńską i napis: „ BONUM CERTAMEN CERTAVI FIDEM CONSERVAVI – IDEO REPOSITA EST MIHI CORONA IUSTITIAE „

- Nie siłą prawa złamani, mężnie i szlachetnie zginęli

Lokalizacja cmentarza: 40°59'07.4"N+16°54'53.0"E

W Gioia del Colle w kościele św. Franciszka znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej ufundowany przez żołnierzy 2 Korpusu, którzy każdej niedzieli przebywali około 20 km z pobliskiej bazy San Basiglio na msze świętą.

Obraz umieszczony jest przy ołtarzu głównym po prawej stronie.

Na marmurowej tablicy pod obrazem można przeczytać: Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej -Królowej Korony Polskiej ufundowali żołnierze polscy z 13 Dyw. Kom. Zaop. 3 DSK. Z okazji pobytu w Gioia del Colle – 6.12.1945 - 21.7.1946 w marszu do wolnej Polski

Kościół można zwiedzać.

Lokalizacja: 40°47'55.2"N 16°55'18.2"E

16 grudnia 2018 na placu Piazza Pinto  został odsłonięty dzięki staraniom włoskiego działacza i sympatyka historii Polski - Angelo Antresini kamienny pomnik wraz z tablicą pamiątkową na cześć pobytu w Apulii generała Władysława Andersa i jego żołnierzy.

Tablica znajduje się w lokalnym parku, dostępnym do zwiedzania.

Lokalizacja: 40°47'44.2"N 16°55'22.5"E

W Gioia del Colle stacjonowala 13° Kompania Transportowa. Znajduje się tam także do dnia dzisiejszego lotnisko wojskowe, które w czasie II Wojny Światowej służyło jako punkt przerzutowy rannych do szpitali wojskowych w Casamassima i Palaggiano, a także jako miejsce ćwiczeń polskich skoczków spadochronowych.

Lotnisko jest obiektem wojskowym. Nie ma możliwości zwiedzania.

Lokalizacja: Via Federico II di Svevia, 6738, 70023 Gioia del Colle BA

40°46'57.7"N 16°55'55.3"E

Mottola została obrana w styczniu 1944 przez dowództwo 2 Korpusu roku na kwaterę główną, a jej dowodzenie objął wówczas generał Marian Roman Przewłocki.

W ówczesnym Urzędzie Miejskim Mottola znajdowały się kwatery oficerskie, magazyn i parking środków transportu. Szkoła podstawowa Dante Alighieri przeznaczona została na stołówkę dla wojska.

Obecnie w Mottola można jeszcze zwiedzić kościół Chiesa Matrice - Santa Maria Assunta in Cielo, gdzie w jednej z naw bocznych wisi obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej ufundowany przez żołnierzy 2 Korpusu stacjonujących w Mottola i okolicznych frakcjach, a także tablica pamiątkowa z napisem „Armia Polska w Drodze do Ojczyzny.”

Lokalizacja kościoła: 40°38'04.6"N 17°02'16.4"E

San Basilio to jedna z frakcji Mottola oddalona około 9 km od miasteczka.

Tam na jednej z rozległych posiadłości gospodarczych „masseria” (Masseria del Duca di Martina) znajdowała się baza 7° Dywizji Piechoty Rezerwy oraz obóz szkoleniowy 2 Korpusu.

Miejsce obozu wraz z zabudowaniami znajdującej się tam masserii jest opuszczone. Można bez problemu zwiedzić posiadłość.

Lokalizacja: 40°41'16.2"N 16°58'10.5"E

W Massafra stacjonowali żołnierze 2 Korpusu w wyżej położonej części miasteczka w miejscu zwanym via per Martina. Jedynym miejscem, w którym można jeszcze zobaczyć ślad ich pobytu, jest tablica pamiątkowa ufundowana prze polskich żołnierzy 2 Korpusu w kościele - Chiesa dell'Immacolata (San Lorenzo) z napisem: W tym kościele w latach 1945-1946 modlił się żołnierz 2 Korpusu o wolna i niepodległą Polskę.

Lokalizacja: 40°35'23.0"N 17°06'45.3"E

W Palagiano znajdował się Szpital Wojskowy nr 3 pod komendą płk. Józefa Oktawca. Szpital był strukturą bliźniaczą szpitala nr 5 w Casamassima. Szpital wyposażony był w sale operacyjne, laboratoria, punkt krwiodawstwa, a nawet oddział rehabilitacyjny. Obóz dla personelu znajdował przy ulicy - via Le Mura. Nie zachowały się żadne pozostałości po obozowisku.

Do szpitala trafiali ranni żołnierze 2 Korpusu, jak i żołnierze z kampanii północnoafrykańskiej. Polscy lekarze wojskowi pomagali także miejscowej ludności cywilnej.

Obecnie w budynku szpitala znajduje się szkoła podstawowa - Istituto Comprensivo "Giovanni XXIII".

Lokalizacja: 40°34'48.1"N 17°02'26.5"E

To niewielkie miasteczko było miejscem bazowym 317° Kompanii Transportowej składającej się głównie z personelu kobiecego. Ich przybycie do Palaganello datuje się na drugą połowę 1944 r.

Miejscem zamieszkania personelu Kompanii była szkoła  Scuola Primaria Settembrini przy zamku (Castello Stella Caraciollo)

Po warsztatach mechanicznych nie zachowały się żadne pozostałości.

Lokalizacja: 40°36'48.2"N 16°58'30.7"E

Miasto portowe Taranto znane jest głównie jako jedno z miejsc, gdzie rozpoczęła się kampania polskich żołnierzy 2 Korpusu we Włoszech.  Do portu w Taranto aż 12 razy zawitał nasz transatlantyk MS Batory, który przerzucał żołnierzy z portów egipskich do Taranto.

W niewielkiej odległości od miasta w Marina di Taranto znajdował się Dom Uzdrowiskowy pod komendą ppłk Kazimierza Baruckiego, gdzie przekierowywano pacjentów po zabiegach i operacjach ze szpitali wojskowych w celach sanatoryjnych.

Przed wyjazdem do Wielkiej Brytanii żołnierze zostawili w kościele - Santuario Santissimo Crocifisso tablicę pamiątkową.

Napis: W tym kościele w latach 1943-1946 modlili się żołnierze 2 korpusu o wolna i niepodległą Polskę.

Lokalizacja: 40°28'15.9"N 17°14'28.2"E

Lecce to miasto na południu Włoch, które stanowi centrum najdalej wysuniętej części Apulii, znanej także jako Salento. Żołnierze 2 Korpusu mogli tu doskonalić kwalifikacje w Szkole Rolniczej.

18 listopada 2019 roku w budynku szkoły została wmurowana tablica pamiątkowa, ufundowana dzięki miejscowej administracji, a także tamtejszym mieszkańcom.  W uroczystości odsłonięcia tablicy uczestniczyła także pani ambasador RP Anna Maria Anders.

Lokalizacja: 40°19'57.4"N 18°08'43.7"E

Maglie to małe miasteczko, gdzie podczas wojny stacjonował między innymi na nowo odtworzony 25 Pułk Ułanów Wielkopolskich pod dowództwem ppłk. dypl. Wilhelma Lewickiego.

Medalion podarowany przez dowódcę pułku z Obrazem Matki Boskiej Królowej Polski został podarowany miastu i do dnia dzisiejszego można go oglądać w kościele – Chiesa Madre, Parrocchia della Presentazione del Signore.

Na małej miedzianej tabliczce pod medalionem z wizerunkiem Matki Boskiej widnieje napis: Na pamiątkę odtworzenia 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich. Maglie 5-II-1945

Lokalizacja: 40°07'19.4"N+18°17'53.4"E

W styczniu 1945 jako pierwsze powstały Kursy Maturalne nr 1 w Alessano. Kursy pozwalały na zdobycie matury młodszym żołnierzom jak i wszystkim innym, którym wojna odebrała możliwość nauki.

Liceum mieściło się w budynku dzisiejszej szkoły podstawowej – Scuola Elementare.

Lokalizacja: 39°53'25.0"N 18°19'55.8"E

W Casarano uruchomiono Gimnazjum Kupieckie i Liceum Administracyjno-Handlowe dla 350 uczniów. Przyjazne relacje miedzy mieszkańcami i uczniami tych szkół zakończyły się aż 10 weselami. Jedną z osób, która osiedliła się na stałe w Casarano był żołnierz 2 Korpusu Michał Lejczak. Brał udział w bitwie o Monte Cassino i był jednym z pierwszych żołnierzy, którzy weszli do klasztoru po zdobyciu wzgórza.

Lokalizacja: 40°00'36.8"N 18°09'37.4"E

W Matino, jak w innych małych miejscowościach południowej części półwyspu włoskiego, odbywały się Kursy Maturalne nr 2. Dyrektorem szkoły był wówczas kapitan magister Henryk Staszewski.

Powstał tam także Krąg Starszych Harcerzy ZHP pod nazwa – „Orły spod Monte Cassino”.

Uczniowie w większości rozlokowani byli w domach miejscowej ludności. Dzisiaj budynek liceum pełni rolę szkoły podstawowej – Scuola Elelementare N.Sauro

Lokalizacja: 40°02'05.1"N+18°07'58.5"E

W Galatone stacjonował Dywizjon Broni Pancernej i Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej 2 Korpusu. Działała tam także mała izba chorych. Siedziba Dywizjonu znajdowała się w budynku dzisiejszego gimnazjum - Istituto Comprensivo Galatone - Polo 1

Lokalizacja: 40°08'44.4"N 18°04'07.6"E

W Galatina stacjonował 12 Pułk Ułanów Podolskich i 7 Pułk Ułanów Lubelskich w budynku dzisiejszej Szkoły Podstawowej – Scuola Elementare Statale – Michele Montinari. Ich zadaniem były głównie szkolenia przygotowujące do działań operacyjnych.

Piękna i zabytkowa Matera położona w regionie Bazylikata od marca 1944 była siedzibą Centrum Wyszkolenia Armii (CWA). Znajdowały się tam szkoły podchorążych piechoty, łączności, służby zaopatrywania i transportu, a także ośrodek wyszkolenia PSK. Odbywały się tam także rozmaite kursy szkoleniowe.

Matera w okresie wojennym była największym centrum uniwersyteckim 2 Korpusu.

Na gmachu szkolnym, w którym działała szkoła podchorążych piechoty i artylerii w październiku 2005 została odsłonięta tablica pamiątkowa. Na tablicy można przeczytać:

W TYM GMACHU W LATACH 1944-1946 ZNALAZŁY GOŚCINĘ

SZKOŁY PODCHORĄŻYCH II KORPUSU POLSKIEGO.

DLA UPAMIĘTNIENIA TYCH DZIELNYCH ŻOŁNIERZY,

KTÓRZY WALCZYLI I IMIERALI ZA TRIUMF SPRAWIEDLIWOŚCI,

DEMOKRACJI I WOLNOŚCI NASZYCH DWÓCH BRATNICH NARODÓW

RADA MIASTA I MIESZKAŃCY MATERY

Lokalizacja: Siedziba Szkoły Podchorążych Służby Zaopatrywania i Transportu

40°40'02.0"N 16°36'40.2"E

Lokalizacja: Szkoła Podchorążych Rezerwy Łączności

40°39'47.0"N 16°36'35.9"E

Lokalizacja: Szkoła Podchorążych Piechoty i Artylerii

40°39'44.7"N 16°36'32.2"E