Zespół Szkół Muzycznych im. S. Moniuszki w Łodzi

Dzieje szkoły

1898–1 stycznia 1940

Genealogię Państwowej Średniej Szkoły Muzycznej w Łodzi rozpoczyna działalność szkół muzycznych, które funkcjonowały w pierwszej połowie XX wieku. Były to: Szkoła Muzyczna Tadeusza i Ignacego Hanickich (1898–1901), Szkoła Muzyczna Marii Bojanowskiej (1903–1912), Szkoła Muzyczna Heleny Kijeńskiej (1912–1917), Liceum Muzyczne Heleny Kijeńskiej (1917–1922) i Konserwatorium Muzyczne Heleny Kijeńskiej (1922–1940). Po zamknięciu Konserwatorium cały majątek szkolny został przeniesiony z siedziby przy ulicy Traugutta 9 do pałacu Poznańskich przy ulicy Gdańskiej 32.

1940–1944

Na bazie wyposażenia Konserwatorium władze okupacyjne utworzyły Städtische Musikschule dla młodzieży
niemieckiej.

Styczeń 1945

    Spotkanie łódzkich muzyków w celu reaktywowania Konserwatorium Muzycznego (spotkanie miało miejsce
    w mieszkaniu Heleny Kijeńskiej i jej męża Antoniego Dobkiewicza, przy ulicy 6 sierpnia 30).
    Mianowanie przez Ministerstwo Kultury i Sztuki Kazimierza Wiłkomirskiego na stanowisko dyrektora Konserwatorium. Zastępcą dyrektora została Helena Kijeńska. Na siedzibę Szkoły udało się pozyskać pałac Poznańskich przy ulicy Gdańskiej 32 z zastrzeżeniem, iż parter ma pozostać do dyspozycji Wyższej Szkoły Teatralnej.

1 kwietnia 1946

Oficjalne otwarcie Państwowej Średniej Szkoły Muzycznej (zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 1 lutego, L.dz.1706/IV/306/WF/85). Dyrektorem zostaje Kiejstut Bacewicz.

18 kwietnia nastąpiło również otwarcie Konserwatorium i rozpoczęcie akademickiego roku szkolnego.
W murach nowej uczelni naukę rozpoczęło 409 słuchaczy; 362 spośród nich było uczniami szkoły średniej,
a 47 studentami.

1946–1950

W zniszczonym wojenną pożogą kraju Łódź stała się centrum rozwoju kultury i nauki. Wielkie obowiązki ciążyły w tym czasie na organizującym się szkolnictwie muzycznym. W okresie żywiołowo rozwijających się instytucji: Filharmonii, Radia, Operetki, w atmosferze bujnie rozkwitającego środowiska artystycznego, brak wykształconych muzyków był dotkliwą przeszkodą na drodze do tworzenia silnego ośrodka muzycznego. Takie warunki kształtowały pierwszy okres historii Szkoły Muzycznej.

W pierwszym roku samodzielnego istnienia placówki uczyło się w niej na wydziale instrumentalnym 165 osób,
na wydziale, na wokalnym 136 osób, a na pedagogicznym 14 osób. Edukacją uczniów zajmowało się 45 nauczycieli.
W kronice Szkoły zanotowano, że już w pierwszych latach istnienia stale rosła jej łączność z życiem kulturalnym Łodzi.
Uczniowie brali czynny udział w licznych imprezach, między innymi w sławnym przedstawieniu Krakowiacy i górale, reżyserowanym przez Leona Schillera w ówczesnym Teatrze Wojska Polskiego.

Do końca roku szkolnego 1949/50 w PŚSM obowiązywał sześcioletni kurs nauki, później wprowadzono cykl pięcioletni.

1950–1962

Ten etap rozwoju Szkoły przypadł na trudny dla Łodzi moment. Wtedy to odbudowana stolica wchłonęła znaczną część wybitnych ludzi sztuki, działaczy kultury, przejęła też niektóre instytucje artystyczne i redakcje. Do Warszawy przeniosło się wielu muzyków, pedagogów i artystów. Lata 1950–1955 były dla PŚSM okresem poszukiwania organizacyjnej
i programowej struktury dostosowanej do nowych warunków. Stabilizacja nastąpiła pod koniec lat pięćdziesiątych
i na początku lat sześćdziesiątych. Był to również czas wspaniałych dokonań artystycznych. Pod dyrekcją Władysława Raczkowskiego wystawiono wówczas między innymi fragmenty oper Madame Butterfly G. Pucciniego, Opowieści Hoffmanna J. Offenbacha, Straszny Dwór S. Moniuszki, czy też tak wybitne dzieła jak Requiem W. A. Mozarta, cz Stabat Mater K. Szymanowskiego. Funkcję dyrektora pełnili w tym czasie Franciszek Wesołowski (1950–1953) oraz Karol Mroszczyk (1953–1962).

1962–1981

W roku 1962 dyrektorem został Kazimierz Dębski, który kierował Szkołą aż do roku 1981. Kontynuując działania swoich poprzedników, dyrektor Dębski, wraz z całym gronem pedagogicznym, dążył do osiągnięcia wysokiego poziomu nauczania, podnoszenia kwalifikacji nauczycieli i wszechstronnego rozwoju uczniów — zarówno w zakresie przedmiotów objętych programem nauczania, jak i zajęć nadobowiązkowych. Efektem tych działań był coraz liczniejszy udział młodzieży w konkursach, przesłuchaniach i koncertach. To wówczas powstał zespół wokalny Bel Canto, który przez wiele lat odnosił sukcesy, prezentując różnorodny repertuar. Równolegle w Szkole działał zespół rozrywkowy Kanon Rytm,
co na owe czasy było ewenementem.

Osiągnięcia Szkoły na polu artystycznym podczas kadencji dyrektora Kazimierza Dębskiego są niezwykle imponujące.
Oto ważniejsze projekty muzyczne wystawiane w tym okresie przez szkolne chór, orkiestrę i solistów:
II akt z opery Straszny Dwór S. Moniuszki (1964); pantomima Wierchy A. Malawskiego (1964); opera Flis S. Moniuszki (1966 ); Tańce Połowieckie z opery Kniaź Igor A. Borodina (1966); oratorium Pieśń o lasach D. Szostakowicza (1967); opera Dydona i Eneasz H. Purcella (1969); kantaty Milda i Sonety Krymskie S. Moniuszki (1972 ).

1 września 1970 nastąpiło uroczyste nadanie PŚSM imienia Stanisława Moniuszki. Rok później, dla uhonorowania patrona, zorganizowano konkurs wokalny zatytułowany Poznajemy „Śpiewniki domowe” Stanisława Moniuszki.

Wieloletnie starania zdobycia samodzielnego budynku zakończyły się sukcesem. W 1974 r. Szkoła pozyskała własną siedzibę, kamienicę przy ulicy Jaracza 19, zajmowaną wcześniej przez Państwową Szkołę Podstawową i Liceum Muzyczne im. H. Wieniawskiego. Nowe warunki lokalowe stworzyły możliwość utworzenia Szkoły Muzycznej I stopnia. Trudności związane z przeprowadzką do nowej siedziby oraz z organizacją szkoły podstawowej wykazały, jak silnie skonsolidowana była społeczność szkolna. Działania dyrekcji, nauczycieli, pracowników administracji i obsługi, rodziców
i uczniów doprowadziły do szybkiej aklimatyzacji w nowym budynku i pełnego rozwoju obu pionów: podstawowego,
w cyklu sześcioletnim i w cyklu czteroletnim, oraz średniego, w cyklu pięcioletnim. Nastąpiła też zmiana nazwy
na Państwową Szkołę Muzyczną I i II stopnia.

1981–2004

Dalsze dzieje Szkoły, kiedy kierowali nią kolejno: Stanisław Zajdel (1981–1982), Wiesław Konarzewski (1982–1989), Bożenna Krasnodębska (1989–1991), Elżbieta Arendarska (1991–1994), oraz ponownie Bożenna Krasnodębska (1994–2004), stanowią nieustająca dbałość o wysoki poziom nauczania połączona z troską o harmonijny rozwój wychowanków. Szkoła prowadziła również w tym czasie szeroko zakrojoną działalność koncertową. Mimo zmian personalnych związanych z zarządzaniem placówką, przez cały czas mamy do czynienia z konsekwentną realizacją założeń jakie wytyczyli pierwsi dyrektorzy, a przede wszystkim kierunków rozwoju jakie wyznaczył Kazimierz Dębski podczas prawie dwudziestoletniej kadencji na stanowisku dyrektora.

W 1990 roku, z inicjatywy dyrektor Bożenny Krasnodębskiej oraz Beaty Niemiec-Kubiak, powstała Państwowa Podstawowa Szkoła Muzyczna, realizująca program przedmiotów ogólnokształcących w klasach I–VIII. Następstwem tego było utworzenie, na mocy zarządzenia nr 32 Ministra Kultury
i Sztuki z dnia 9 lipca 1991 r., Zespołu Szkół Muzycznych im. Stanisława Moniuszki. W skład zespołu wchodzą: Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia, Szkoła Muzyczna I stopnia (cykl dziecięcy sześcioletni i młodzieżowy czteroletni), Szkoła Muzyczna II stopnia (wydział instrumentalny sześcioletni i wokalny czteroletni).

Ważnym wydarzeniem w dziejach Szkoły były uroczyste obchody jubileuszu 50–lecia w roku szkolnym 1995/1996.
Z tej okazji Szkoła otrzymała sztandar ufundowany przez władze miasta.

Zmiany ustrojowe, jakie dokonały się w kraju na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych objęły wszystkie dziedziny życia społeczno–gospodarczego, w tym kulturę i oświatę. Jednym z niepożądanych skutków tych przemian były ponowne problemy lokalowe. W roku 2000, po 26 latach użytkowania kamienicy w centrum miasta, Szkoła przeprowadziła się do budynku po likwidowanej wówczas szkole podstawowej przy ulicy Rojnej 20.
Wszystkie te trudności nie zniechęcały społeczności szkolnej do działania. Wręcz przeciwnie, wyzwalały zwiększoną energię do realizacji dalszych przedsięwzięć. Dzięki wzmożonej działalności koncertowej solistów, zespołów, orkiestry
i chóru możliwe były łódzkie prawykonania dzieł takich, jak m.in.: Magnificat A. Vivaldiego (1999), Requiem M. Zwierzchowskiego (2001), Credo K. Pendereckiego (2003). Podczas licznych szkolnych koncertów wykonano m.in. Stabat Mater G. B. Pergolesiego (2001), koncertową wersję Strasznego Dworu S. Moniuszki (2002), Koncert klawesynowy
i Ad Matrem H. M. Góreckiego (2003), Krzesany i Exodus W. Kilara (2004) oraz wiele innych dzieł.
W latach dziewięćdziesiątych pojawiły się również możliwości koncertowania zespołów szkolnych poza granicami kraju. Chór Con Vigore reprezentował Szkołę na koncertach w Niemczech, Hiszpanii, Szwajcarii oraz we Francji i Włoszech,
a także z sukcesami na konkursach m.in. w Trelev w Argentynie (1995). Również orkiestra szkolna podjęła współpracę
z placówkami muzycznymi działającymi poza granicami naszego kraju, czego efektem były koncerty w Szwajcarii ( 1996) oraz w Stuttgarcie (1999).

2004 –2016

Kolejny etap w dziejach Szkoły to lata, kiedy kieruje nią Wiesława Cieśla (2004–2010) oraz Małgorzata Bosek (2010–nadal). To czas charakteryzujący się niezwykłym dynamizmem i wytyczeniem nowych perspektyw rozwoju Szkoły.
Zespół Szkół Muzycznych jest w tym okresie organizatorem wielu konkursów i różnorakich imprez. Część z nich, właśnie
w latach 2004–2010 powiększyła zasięg z regionalnego na ogólnopolski lub została zainicjowana.
I tak, w ZSM im. Stanisława Moniuszki odbywają się:

    Ogólnopolski Konkurs Pianistyczny im. Emmy Altberg,
    Ogólnopolski Przegląd Klas Perkusji im. Włodzimierza Skowery,
    Ogólnopolski Konkurs Smyczkowych Zespołów Kameralnych im. Grażyny Bacewicz,
    Konkurs Wiedzy „Bliżej Warszawskiej Jesieni”,
    Ogólnopolski Konkurs Harmoniczny im. Franciszka Wesołowskiego,
    Ogólnopolska Naukowo–Metodyczna Konferencja Harmoniczna
    oraz wiele konkursów, warsztatów czy seminariów o zasięgu regionalnym.

Od 2008 roku przy Zespole Szkół Muzycznych działa Stowarzyszenie Muzyków Polskich „Pro Arte”. Cele edukacyjne
i oświatowe stowarzyszenia są realizowane poprzez indywidualne oraz zbiorowe zajęcia umuzykalniające, a od września 2010 również w Społecznym Gimnazjum.

1 września 2009 r. w Zespole Szkół Muzycznych otwarto wydział jazzu obejmujący klasy IV –VI wydziału instrumen-talnego, oraz klasy I–IV wydziału wokalnego Szkoły Muzycznej II stopnia.

Dzięki staraniom i wysiłkom dyrektor Wiesławy Cieśli powstał projekt rozbudowy i modernizacji Szkoły, który obejmuje budowę sali koncertowej i kameralnej z niezbędnym zapleczem. Dyrektor Małgorzata Bosek kontynuuje działania poprzedniczki. Po dokonaniu aktualizacji projektu doprowadziła do przygotowania pełnej dokumentacji projektowej, przyłączy i pozwolenia na budowę, w ramach rozpoczęcia projektu rozbudowy szkoły o salę koncertową wraz
z zapleczem dydaktycznym. W zakresie infrastruktury dyrektor Bosek doprowadziła do powstania pełnej dokumentacji projektowej, wraz z pozwoleniem na budowę, w ramach projektu generalnego remontu dotychczasowego budynku szkoły. Dzięki funduszom pozyskanym z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz
z budżetu państwa dokonano termomodernizacji szkoły (docieplenie, dokończenie wymiany okien i remont elewacji budynku; wymiana instalacji c. o. w całym budynku; docieplenie dachu). Zrealizowano również generalny remont następujących pomieszczeń: sala gimnastyczna, wraz z zapleczem, część sanitariatów, sala rytmiczna. Dokonano adaptacji pomieszczeń piwnicznych na sale dydaktyczne oraz zmodernizowano bibliotekę. Na ogrodzonym terenie należącym do szkoły powstał plac zabaw oraz parking.

Wśród priorytetowych celów szkoły znajduje się istotne zadanie jakim jest poszerzenie i odnowienie instrumentarium. Pozyskując środki z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach różnych programów operacyjnych,
oraz wykorzystując własne środki Szkoły zakupiono wiele kosztownych instrumentów, dzięki którym uczniowie mogą
w pełni rozwijać swoje umiejętności. Ogółem w latach 2004–2015 nabyto instrumenty i akcesoria na kwotę ponad milion złotych.

Grono pedagogiczne, przy wsparciu dyrekcji, dba o wszechstronny rozwój uczniów. W szkolnym kalendarzu koncertowym pojawiają się kolejne łódzkie prawykonania: Msza Gospel R. Raya (2005), Koncert podwójny na gitarę, bandoneon
orkiestrę smyczkową A. Piazzolli (2005), Pieśń na Zjednoczenie Europy Z. Preisnera (2005), Gloria K. Grzeszczaka (2006), Lichtspiele in der Oberkirche A. Zagajewskiego (2010) oraz wiele innych interesujących wydarzeń muzycznych,
m.in. Msza Koronacyjna W. A. Mozarta (2004), Msza K. Dębskiego (2006), Oratorium na Boże Narodzenie C. Saint–Saens'a (2006), Symfonia g–moll KV 183 W. A. Mozarta (2008), Karnawał zwierząt C. Saint–Saens'a (2009), a także wspólne projekty z orkiestrą i chórem Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów: Msza f–moll A. Brucknera (2010) i oratorium Znalezienie św. Krzyża F. Nowowiejskiego (2011).

Od 2012 roku uczniowie Szkoły II stopnia corocznie biorą udział w Festiwalu Szalone Dni Muzyki, który odbywa się
w Teatrze Narodowym w Warszawie. Tematy kolejnych festiwali to: Rosja, Francja i Hiszpania, Ameryka i w 2015 Pasje serca i duszy.

Zrealizowano również projekty wokalne: Gala operowa w Filharmonii Łódzkiej (2012), musical Błękitny zamek w Teatrze Nowym (2013), spektakl Ale opera w muzeum Biała Fabryka (2015).

Uczniowie Zespołu Szkół Muzycznych zyskali także możność demonstrowania swoich umiejętności w ramach cyklu „Młodzi w Łodzi“. Na estradzie Filharmonii Łódzkiej prezentują się nie tylko uczniowie Szkoły II stopnia, bowiem od roku szkolnego 2009/2010, również wyróżniający się uczniowie Szkoły I stopnia występują w gmachu Filharmonii Łódzkiej
w ramach corocznego koncertu. Koncerty specjalności jazzowych prezentowane są w łódzkim klubie Wytwórnia.

Współpraca z zagranicą stale ulega rozszerzeniu. Zespoły chóru mieszanego i orkiestry wystąpiły w Niemczech w ramach festiwalu „Eurotreff” (2004, 2005, 2015).

Współpraca z Filharmonica della Citta del Tricolore z Reggio Emilia z Włoch zaowocowała wymiennymi koncertami
w 2009 i 2012 roku. Chór dziecięcy występował na festiwalach w Bułgarii i w Grecji (2013).
W 2013 i w 2014 chór mieszany Szkoły II stopnia brał udział w warsztatach i koncertach w Niemczech, Czechach
i w Polsce. Kolejnym projektem w ramach współpracy zagranicznej był udział uczniów Szkoły II stopnia wydziału instrumentalnego w warsztatach i koncertach w Syddansk Musikkonserwatorium–Danish National Academy of Music
w Esbjerg w Danii (2014).

W 2015 dyrektor Małgorzata Bosek podpisała akt o współpracy ZSM im. S. Moniuszki z Eberhard–Ludwigs–Gymnasium
w Stuttgarcie. Efektem współpracy szkół łódzkiej i stuttgarckiej były koncerty w Łodzi (2015) i w Stuttgarcie (2015).

Grono pedagogiczne zachowuje prawidłowe proporcje między przygotowywaniem uczniów do działalności koncertowej, a procesem dydaktycznym. Od roku szkolnego 2012/2013 Zespół Szkół Muzycznych realizuje w grupie 17 szkół muzycznych I stopnia pilotażowy program zmian szkolnictwa artystycznego. W obecnym roku szkolnym wdrażany jest pilotaż oceniania punktowego. Oba te pilotaże objęte są programem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W obszarze nauczania ogólnokształcącego w latach 2011–2014 wdrożono projekt unijny „Każde dziecko jest inne”,
w ramach Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki”, z przeznaczeniem dla uczniów klas I–III OSM I stopnia.

W siedemdziesięcioletnim okresie działalności placówki, Szkołę ukończyło wielu wybitnych młodych muzyków.
Wśród nich znajdują się znakomici instrumentaliści, wokaliści, kompozytorzy, wykładowcy i studenci uczelni muzycznych. Ich osiągnięcia artystyczne, twórcze i dydaktyczne oraz zaangażowanie w kształtowanie i rozwój polskiej kultury muzycznej potwierdzają zasadę, że najważniejsza w każdym działaniu jest pasja.

Opracowanie - listopad 2015 r.

Małgorzata Dowlasz

Korekta

Małgorzata Szubert, Łukasz Pawlata

uzupełnienie treści - kwiecień 2023 r., Małgorzata Bosek