100 lat stosunków dyplomatycznych między Polska a Portugalią
13.05.2022
Rok 2022 jest szczególnie ważny dla relacji między Polską i Portugalią. Dokładnie 100 lat temu, 13 maja 1922 roku, polski poseł Ksawery Orłowski złożył listy uwierzytelniające na ręce Prezydenta Portugalii António José de Almeida, tym samym stając się pierwszym oficjalnym przedstawicielem odrodzonego Państwa Polskiego na ziemiach portugalskich. Datę tę przyjmuje się za dzień ustanowienia dwustronnych stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską a Portugalią.
Obchody stulecia nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Portugalią
Punktem centralnym portugalskich obchodów stulecia był koncert „Anna Maria Jopek & Amigos”, który odbył się 12 maja w Salão Preto e Prata Kasyna w Estoril. Na zaproszenie Ambasady RP w Lizbonie artystka wystąpiła wraz z muzykami, z którymi w 2011 r. stworzyła niezwykły album zatytułowany „Sobremesa”. W koncercie uczestniczyli przedstawiciele polskich i portugalskich władz, świata kultury, sztuki i nauki, prasy i portugalskich instytucji oraz liczne grono portugalskiej Polonii. Podczas koncertu trwała także, zorganizowana przez Portugalski Komitet Czerwonego Krzyża we współpracy z Ambasadą RP zbiórka datków na fundusz wsparcia Ukrainy.
Wizyta Szefa Służby Zagranicznej Arkadego Rzegockiego
Obchody stulecia polsko-portugalskich stosunków dyplomatycznych uświetnił swoja obecnością Szef Służby Zagranicznej MSZ Arkady Rzegocki, który podczas swojej wizyty odbył serię spotkań, m.in. z Sekretarzem Generalnym portugalskiego MSZ Ambasadorem Álvaro Mendonça e Moura, Dyrektorem Instytutu Dyplomatycznego Ambasadorem José de Freitas Ferrazem, dyrektor Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) Mają Markovčić Kostelac i dyrektorem Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) Alexisem Goosdeelem. 12 maja, wraz z dyrektorem Instytutu Camõesa João Ribeiro de Almeida, Szef Służby Zagranicznej MSZ podpisał Program współpracy pomiędzy Portugalią a Polską w dziedzinie języka, oświaty, szkolnictwa wyższego, kultury, sportu, młodzieży i mediów na lata 2022-2025.
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Portugalią
13 maja 1922 r. poseł Polski Ksawery Orłowski, przedstawiciel Polski w Lizbonie, wręczył listy uwierzytelniające Prezydentowi Portugalii António José de Almeida. Dokumenty podpisane były przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego i kontrasygnowane przez Ministra Spraw Zagranicznych Konstantego Skirmunta. W treści mowy do posła Polski, podczas ceremonii składania listów uwierzytelniających, Prezydent Portugalii użył stwierdzenia: „odnowienie [retablir] stosunków". Było to odwołanie do historycznych relacji dyplomatycznych władców Polski i Portugalii istniejących przed rozbiorami Polski w 1795 r.
Od 1922 r. oba kraje utrzymywały stosunki dyplomatyczne na szczeblu poselstw. Poza poselstwem i konsulatem honorowym w Lizbonie funkcjonowały także konsulaty i wicekonsulaty honorowe w Porto, na Maderze i Wyspach Azorskich oraz w portugalskich posiadłościach kolonialnych w Angoli i Mozambiku.
II Wojna Światowa
Po wybuchu II wojny światowej rząd Polski na uchodźstwie w Londynie i rząd Portugalii utrzymywały stosunki dyplomatyczne do 10 lipca 1945 r. W tym dniu dyrektor Departamentu Politycznego portugalskiego MSZ oświadczył posłowi rządu RP w Lizbonie, Gustawowi Potworowskiemu, że rząd Portugalii, „uznając całkowicie niesprawiedliwość popełnioną w stosunku do Polski, zmuszony jest jednak przestać uznawać Rząd RP z dniem dzisiejszym, wobec utraty przez Rząd Polski w Londynie wszelkich atrybutów suwerenności". Po wojnie Gustaw Potworowski pozostał w Lizbonie, w charakterze półoficjalnego przedstawiciela rządu RP, do swojej śmierci (14.11.1951 r.).
Po II Wojnie Światowej
Do 1974 r. rządy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) i Portugalii nie utrzymywały stosunków dyplomatycznych. Władze PRL krytycznie odnosiły się do reżymu António Salazara i nie przewidywały możliwości nawiązania relacji dyplomatycznych z Lizboną. Podobnie sytuacja wyglądała w Portugalii - portugalscy politycy równie nieprzychylnie odnosili się do rządów komunistycznych w Warszawie. Jednakże Rewolucja Goździków i zmiana sytuacji politycznej nad Tagiem sprawiły, że ponowne nawiązanie wzajemnych relacji dyplomatycznych stało się realne.
W rezultacie, 11 lipca 1974 r., w drodze wymiany not, Polska Rzeczpospolita Ludowa i Republika Portugalska nawiązały stosunki dyplomatyczne na szczeblu ambasad. W następstwie tej decyzji Ambasador PRL Wojciech Chabasiński 2 grudnia 1974 r. złożył listy uwierzytelniające na ręce Prezydenta Francisco da Costa Gomesa. Z kolei złożenie listów przez Ambasadora António Coelho Bartolo Przewodniczącemu Rady Państwa Henrykowi Jabłońskiemu miało miejsce 14 stycznia 1975 r.
Obecnie
Dziś, 100 lat od nawiązania stosunków dyplomatycznych, Polska i Portugalia prowadzą i rozwijają współpracę w najróżniejszych obszarach, m.in. politycznym, ekonomicznym, kulturalnym i naukowym. Partnerskie więzi łączące nasze kraje umacniamy zarówno na płaszczyźnie dwustronnej jak i w ramach organizacji międzynarodowych takich jak Unia Europejska, NATO i ONZ. Współczesne relacje polsko-portugalskie to również coraz intensywniejsza wymiana handlowa, a także coraz bliższe relacje Polaków i Portugalczyków, możliwe m.in. dzięki turystyce i współpracy akademickiej.
Fot. Carlos Porfírio / Puro Conceito
