Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Słupcy

Choroby przenoszone przez kleszcze są ważnym i narastającym problemem epidemiologicznym i klinicznym na świecie i w Polsce. Do zachorowań najczęściej rozpoznawanych w Polsce należą borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).

KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego przenoszona przez kleszcze. Do zakażenia człowieka dochodzi na skutek ukłucia przez zakażonego kleszcza – podczas ssania krwi wprowadza on ślinę zawierającą namnożone w jego organizmie wirusy. Do zakażenia może dojść również na skutek picia mleka zakażonych kóz, owiec i krów. 
Większość przypadków zakażeń wirusem kleszczowego zapalenia mózgu przebiega bezobjawowo. W pozostałych przypadkach w okresie 7 – 14 dni od ukłucia przez kleszcza lub 3 – 4 dni po spożyciu mleka zakażonych zwierząt gospodarskich, w pierwszej fazie choroby mogą wystąpić objawy uogólnione, takie jak: gorączka, uczucie zmęczenia, nudności, ból głowy i mięśni. Objawy te utrzymują się zazwyczaj kilka dni i w większości przypadków choroba kończy się wyzdrowieniem. Niekiedy po trwającym od 1 do 20 dni okresie utajenia dochodzi do rozwinięcia drugiej fazy choroby, w której obserwujemy objawy związane z zapaleniem opon mózgowych i mózgu, takie jak: gorączka, narastające bóle głowy, sztywność karku, zaburzenia świadomości, porażenia nerwów czaszkowych, zaburzenia koordynacji, porażenia kończyn górnych i dolnych. Może wystąpić porażenie mięśni oddechowych. Konieczna jest wtedy hospitalizacja. Choroba rzadko ma przebieg śmiertelny. W leczeniu kleszczowego zapalenia mózgu brak jest specyficznej terapii. Leczenie zmierza jedynie do łagodzenia objawów np. obniżania gorączki, łagodzenia bólu itp. Jedynym sposobem umożliwiającym uniknięcie przykrych skutków choroby jest jej zapobieganie.

Najpewniejszym sposobem zabezpieczenia się jest szczepienie ochronne. zalecane szczególnie osobom przebywającym na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby, tj.: ludziom zatrudnionym przy eksploatacji lasu, stacjonującemu wojsku, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej, rolnikom, młodzieży odbywającej praktyki, turystom i uczestnikom obozów i kolonii.

Trwałe następstwa choroby to:

•     porażenia ruchowe
•     zaniki mięśni
•     zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
•     upośledzenie umysłowe
•     zaburzenia koncentracji
•     zmiany osobowości
•     bezsenność
•     przetrwałe bóle głowy

DIAGNOSTYKA

W diagnostyce chorób przenoszonych przez kleszcze badane są specyficzne przeciwciała wytworzone przez organizm w celu obrony przed zakażeniem.
Przeciwciała klasy IgM:
Laboratoryjny znacznik świeżego zakażenia, powstają w ostrej fazie zakażenia wirusem KZM.
Przeciwciała klasy IgG:
Pojawiają się we krwi chorego nieco później i ich stężenie szybko narasta w trakcie przebiegu infekcji, osiągając  najwyższe miano w 6 tyg. choroby i utrzymują się do końca życia. Wykazanie wyraźnego wzrostu stężenia specyficznych przeciwciał klasy IgG (w powtórnym badaniu przeprowadzonym po dwóch tygodniach), jest potwierdzeniem ostrej choroby zakaźnej.
Po przyjęciu cyklu szczepień warto sprawdzić odporność poszczepienną.

BORELIOZA

Borelioza z Lyme jest chorobą zakaźną, wywołaną przez bakterie – Borrelia burgdorferi. 

Do zakażenia dochodzi na skutek ukłucia przez zakażonego kleszcza. Jest on przenosicielem (wektorem) zarazka – pobierając krew zakażonego zwierzęcia, głównie drobnych gryzoni, zwierząt dzikich i ptaków, sam ulega zakażeniu, a następnie żerując, przekazuje krętki swojemu żywicielowi – np. człowiekowi.

Objawy

Po 7-10 dniach od ukłucia przez zakażonego kleszcza pojawia się w tym miejscu zmiana skórna, która następnie (w okresie nawet do kilku tygodni) powiększa się, tworząc czerwoną lub sinoczerwoną plamę – tzw. rumień wędrujący. Miejscowej zmianie skórnej towarzyszą często objawy uogólnione, takie jak:

• zmęczenie,
• ból mięśni,
• gorączka,
• ból głowy,
• sztywność karku.

Brak rozpoczęcia leczenia może prowadzić w konsekwencji do zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych oraz mózgu, zapalenia nerwów, zapalenia stawów lub zaburzenia rytmu pracy serca. Leczenie obejmuje podawanie antybiotyków przez min. 3-4 tygodnie. Przebycie zakażenia nie daje trwałej odporności i nie chroni przed ponownym zakażeniem.
Nie ma dostępnej szczepionki przeciwko tej chorobie.

Jak chronić się przed kleszczami:

1. zakładaj ubrania zakrywające całe ciało: długie spodnie, koszula z długim rękawem, kapelusz, długie skarpety i zakryte obuwie, zakładaj jasną odzież – pozwoli szybciej zauważyć pajęczaka,
2. używaj repelentów, które posiadają pozwolenie, zgodnie z zaleceniami producenta,
3. dokładne obejrzyj ciało po powrocie do domu. Ugryzienie kleszcza jest bezbolesne, przez co może on pozostać niezauważony nawet przez kilka dni, zwróć szczególną uwagę na miejsca, w których skóra jest cienka i dobrze ukrwiona.
4. wyczesz włosy, weź prysznic, a ubranie wytrzep lub upierz.
5. zaszczep sie przeciwko zakażeniu wirusem kleszczowego zapalenia mózgu (KZM).

Jak bezpiecznie usunąć kleszcza: używaj pęsety lub zestawów dostępnych w aptece, chwyć kleszcza jak najbliżej skóry, usuń kleszcza zdecydowanym ruchem, zdezynfekuj miejsce wkłucia kleszcza, dokładnie umyj ręce, obserwuj miejsce wkłucia przez kolejny miesiąc. Nie smaruj kleszcza masłem, innymi tłuszczami, alkoholem czy innymi substancjami.

Im szybciej kleszcz zostanie usunięty, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo zakażenia !!!

Źródło: GIS, WSSE Poznan