Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Białymstoku

Dorosłe wszy mają brunatnobiałą lub szarą barwę – dlatego dość trudno je dostrzec na pierwszy rzut oka. Szukać należy ich przede wszystkim za uszami, na potylicy, w ciemieniowej okolicy głowy oraz na skroniach. Najlepszym sposobem na ich znalezienie, jest dokładne czesanie pod włos – wtedy łatwiej ujrzymy pełzające po skórze owady. Przyczepione do nasady włosów gnidy (jaja) mają barwę szarobiałą, są wielkości ziarenka soli lub sezamu. Cykl życia wszy wynosi 32-35 dni. Z gnid wylęgają się nimfy (larwy), które w połowie cyklu są już zdolne do rozmnażania i składania nowych jaj.

Leczenie wszawicy

Leczenie wszawicy wymaga zastosowania specjalnych preparatów, które są dostępne bez recepty. Są to z reguły środki, które nakłada się lub wciera w suche włosy. Rozróżnia się kilka rodzajów tego typu produktów. Należą do nich:

• preparaty silikonowe (cyklometikon-5 lub dimetikon),
• preparaty chemiczne (benzoesan benzylu lub permetryna),
• preparaty ziołowe (kwas octowy, etanol, olejki eteryczne, nalewka np. piołunowa).

Po ich użyciu należy dokładnie wyczesać martwe gnidy, nimfy i wszy. Niezbędny jest do tego grzebień do włosów o gęstych i długich ząbkach, taki jak wyczeska CICHO wSZA. Kuracja wszawicy powinna objąć wszystkich domowników oraz osoby, które mogły być narażone na zarażenie wszami, poprzez kontakt fizyczny lub używanie wspólnych grzebieni, gumek czy nakryć głowy.

W leczeniu wszawicy zalecana jest z reguły terapia dwustopniowa, po kilku dniach należy ponownie zaaplikować preparat przeciw wszom. Nową metodą jest stosowanie  gumek do włosów i plastrów przeciw wszom CICHO wSZA, które zawierają specjalne olejki eteryczne odstraszające wszy, całkowicie bezpieczne dla zdrowia.

Dezynfekcja otoczenia

Oprócz stosowania specjalnych preparatów, w czasie leczenia wszawicy dobrze jest dokładnie posprzątać otoczenie.

Dlatego należy wyprać ubrania, pościel, koce czy pluszowe zabawki, które były narażone na kontakt ze wszami. Trzeba to zrobić w temperaturze minimum 60°C. Można ewentualnie wyprać rzeczy w pralni chemicznej i wyprasować je z użyciem funkcji parowania. Grzebienie, spinki czy szczotki do włosów należy wygotować lub wyrzucić. Poza tym miejsce przebywania zarażonej osoby trzeba dokładnie wysprzątać i odkurzyć – włącznie z fotelami i kanapami. Taka dezynfekcja otoczenia jest całkowicie wystarczająca. Następnie pozostaje jedynie systematyczna profilaktyka, aby więcej już nie mierzyć się z tym nieprzyjemnym problemem.

Owsica należy do chorób przenoszonych drogą fekalno-oralną. Oznacza to, że do zarażenia dochodzi, gdy jaja owsików zostaną przeniesione z okolicy odbytu do jamy ustnej. Zazwyczaj dzieje się to za pośrednictwem zabrudzonych rąk, szczególnie pod płytką paznokcia, ale to niejedyna droga. Jaja owsika mogą przetrwać na innych powierzchniach, zanim trafią do ust kolejnego dziecka. Mogą bytować w pościeli, na ubraniach, zabawkach lub w kurzu domowym i potrafią przetrwać tam nawet kilka tygodni. Zdarza się, że do zarażenia dochodzi poprzez zabrudzone jedzenie, a to wszystko przez niewystarczającą higienę rąk. Jaja pasożyta mogą zostać nieświadomie połknięte lub czasem mogą dostać się do organizmu drogą wziewną, gdy unoszą się w powietrzu wraz z kurzem. Z jamy ustnej przedostają się do jelita cienkiego, gdzie się wykluwają. Następnie trafiają do jelita grubego i po mniej więcej czterech tygodniach osiągają dorosłe formy. Dojrzałe owsiki mogą żyć nawet do dwóch miesięcy w jelicie, jednocześnie składając nowe jaja (od 8 do 12 tysięcy) w okolicy odbytu, a w przypadku dziewczynek czasem również w okolicy pochwy. Jaja trafiają ze skóry zarażonego dziecka na jego ręce, pościel, ręcznik, bieliznę, zabawki itp.

Jeżeli zdrowa osoba będzie miała kontakt z zabrudzonym przedmiotem i jaja owsika trafią do jamy ustnej, dojdzie do kolejnego zarażenia. Należy pamiętać, że w ten sam sposób może dojść do ponownego zarażenia u dziecka z owsicą.

Objawy owsicy u dzieci

To, jak będzie przebiegać choroba, zależy od odporności dziecka i od ilości pasożytów (u ok. 30 proc. zarażonych osób owsica przebiega bezobjawowo). Najbardziej charakterystycznym symptomem owsicy jest świąd w okolicy odbytu. Zarażone dziecko drapie wtedy skórę, co może prowadzić dodatkowo do podrażnienia tej okolicy i nadkażenia bakteryjnego. Świąd jest zazwyczaj tak uciążliwy, że prowadzi do problemów ze snem, niepokoju, nerwowości i nierzadko do zgrzytania zębami. U niektórych dzieci można zaobserwować również utratę apetytu, zmęczenie, ból brzucha, niechęć do zabawy lub trudności w nauce. W przypadku dziewczynek jaja owsika mogą trafić nie tylko w okolicę odbytu, ale również na skórę w okolicy urogenitalnej, prowadząc do pojawienia się dolegliwości ze strony układu moczowego. Czasem możliwe jest zaobserwowanie samic owsika ludzkiego na skórze, szczególnie rano po przebudzeniu i jeszcze przed skorzystaniem z toalety.

Jak rozpoznać owsicę u dzieci?

Aby rozpoznać owsicę u dziecka, wystarczy stwierdzić obecność jaj lub dojrzałych form pasożyta na skórze w okolicy odbytu. W tym celu wykonuje się badanie mikrobiologiczne. Materiałem do badania jest wtedy wymaz z odbytu. Zarówno jaja, jak i dorosłe owsiki dość łatwo zmyć ze skóry wodą z mydłem lub podczas podcierania się, dlatego bardzo ważny jest sposób pobrania wymazu. Należy zrobić go rano, tuż po przebudzeniu, przed skorzystaniem z toalety i przed myciem. Parazytologiczne badanie kału w tym przypadku ma niewielką wartość diagnostyczną - pasożyty są obecne w kale jedynie przy bardzo masywnej inwazji w jelicie. Ponadto w przypadku owsicy niestety nie ma możliwości wykonania badań serologicznych.

Jak pozbyć się owsików u dzieci?

Kluczowym działaniem, które pomaga pozbyć się owsików i jednocześnie zapobiec ponownemu zarażeniu, jest przestrzeganie zasad higieny osobistej i intymnej. Częste mycie i zmienianie bielizny to podstawa.

Ponadto należy regularnie sprzątać mieszkanie (jaja owsika ludzkiego mogą być w kurzu) i zmieniać pościel. Każdy z domowników powinien mieć swój ręcznik, który także należy często zmieniać. Bardzo ważne jest pranie ubrań i pościeli w wysokich temperaturach oraz ich prasowanie. Opisane zasady dotyczą nie tylko chorego malucha, ale również rodzeństwa, rodziców lub dziadków, którzy mieszkają razem z nim. Warto zadbać również o dietę, która będzie sprzyjała codziennym wypróżnieniom, czyli unikać węglowodanów, spożywać białko i błonnik oraz regularnie pić wodę. Dodatkowo możemy posiłkować się leczeniem farmakologicznym. Polega ono na przyjęciu jednej dawki leku – pyrantelu (dostępny bez recepty), mebendazolu lub albendazolu. Zaleca się, by po dwóch-czterech tygodniach (w zależności od wybranego leku) przyjąć kolejną dawkę. Co ważne, leczenie należy przeprowadzić jednocześnie u wszystkich domowników. Nie ma natomiast wskazań, by leczyć wszystkie dzieci w grupie przedszkolnej lub w klasie.