Polska w RPA

Pierwsze, półoficjalne kontakty dyplomatyczne nawiązano w 1988 r. W kwietniu 1989 r. Ministerstwa Spraw Zagranicznych obu państw dokonały uzgodnień dotyczących opieki konsularnej nad Polonią w RPA poprzez polską ambasadę w Gaborone, w  Botswanie. W 1990 r. zawarte zostało porozumienie o utworzeniu w Warszawie i w Pretorii Biur Interesów, które rozpoczęły funkcjonowanie w kwietniu 1991 r.  Protokół o ustanowieniu stosunków dyplomatycznych między RP i RPA, na szczeblu ambasad, podpisany został w grudniu 1991 roku w Pretorii. Szefowie Biur Interesów – RPA w Warszawie i RP w Pretorii – zostali ambasadorami. Wizyty w Polsce złożyli: prezydent  F.W. de Klerk i minister spraw zagranicznych R. F. Botha (1992); minister spraw zagranicznych A. Nzo (1994); minister kultury, sztuki, nauki i technologii L. Mtshali (1999); wiceprezydent J. Zuma (2004) – spotkał się z prezydentem A. Kwaśniewskim oraz premierem M. Belką; 20-osobowa grupa wyższych oficerów południowoafrykańskiej Akademii Obrony Narodowej (2005); wiceminister handlu i przemysłu R. Davis (2008). W 2011 r. minister spraw zagranicznych  R. Sikorski zaprosił ministra spraw zagranicznych  i współpracy RPA M. Nkoana-Mashabane do złożenia wizyty w Polsce. Wizyty na szczeblu ministerialnym w RPA złożyli: minister spraw zagranicznych  K. Skubiszewski – ustanowienie kontaktów międzyparlamentarnych (1993); minister spraw zagranicznych  W. Bartoszewski  (1995); minister  sprawiedliwości H. Suchocka (1998),  minister nauki i szkolnictwa wyższego M. Seweryński (2007).  W 2013 r. premier Donald Tusk złożył wizytę w RPA, a wiceprezydent Kgalema Motlanthe złożył rewizytę w Warszawie w 2014 r. W dniu 31.08.2021 r. odbyły się konsultacje polityczne wiceministrów spraw zagranicznych Polski i RPA - podsekretarza stanu w MSZ Pawła Jabłońskiego z wiceministrem spraw zagranicznych RPA Alvinem Botesem. Polska postrzega RPA jako priorytetowego partnera w Afryce, zarówno jeśli chodzi o stosunki bilateralne, jak i w kontekście partnerstwa strategicznego RPA z UE. Polska i RPA mają długą tradycję współpracy tak dwustronnej, jak i w ramach stosunków wielostronnych. Obydwa kraje współpracowały w wielu inicjatywach na forum ONZ, przede wszystkim w zakresie ochrony praw człowieka.

W 2005 r. odbyły się  pierwsze w historii konsultacje gospodarcze pomiędzy Polską a RPA w Johannesburgu na szczeblu ministerialnym (Ministerstwo Gospodarki z Department of Trade and Industry (2005). Kolejne konsultacje miały miejsce w 2007 r. w Warszawie. W 2007 r. podsekretarz stanu w MSZ W. Waszczykowski przeprowadził konsultacje z wiceministrem spraw zagranicznych RPA S. van der Merwe. Sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP M. Handzlik uczestniczył w ceremonii inauguracyjnej prezydenta Jacoba Zumy (2009). Ramy współpracy Polski z RPA określa zawarta przez UE w dniu 10.06.2016 r. z sześcioma członkami Południowoafrykańskiej Rady ds. Rozwoju (SADC) Umowa o Partnerstwie Ekonomicznym (EPA), Międzyrządowa Umowa o Współpracy Gospodarczej RP-RPA podpisana   w październiku 2013 r. oraz szereg innych umów, sektorowych  porozumień i MoUs. Republika Południowej Afryki (RPA) jest najważniejszym partnerem ekonomicznym Polski w Afryce. Pomimo światowego kryzysu gospodarczego, w relacjach Polski z RPA utrzymuje się wysoki poziomu wymiany handlowej sięgający 800 mln dolarów. W ostatnich latach wymiana ta miała dodatnie dla Polski saldo. W strukturze towarowej polskiego eksportu największą pozycję stanowią maszyny i urządzenia mechaniczne oraz produkty mineralne, wyroby przemysłu chemicznego i wyroby metalowe. W polskim imporcie z RPA dominują wyroby nisko przetworzone, surowce mineralne i artykuły rolno-spożywcze. Podczas wizyty Donalda Tuska w październiku 2013 r. podpisano umowę o współpracy gospodarczej (zakładającą m.in. powołanie wspólnej komisji gospodarczej) oraz umowę o współpracy między PAIiIZ i Agencją Rozwoju Przemysłu oraz ich południowoafrykańskim odpowiednikami – TISA (Trade and Investment South Africa) i IDC (Industrial Development Cooperation). Aktywność we wzajemnych relacjach jest związana z uruchomieniem przez Polskę programu Go Africa i z ambitnymi celami polskiego rządu.  Redefine Properties jest jedną  z największych południowoafrykańskich firm inwestujących w nieruchomości. Notowana na giełdzie w Johannesburgu z kapitalizacją rynkową 66,8 mld R (5,4 mld USD), zarządza aktywami  o wartości ok. 85,6 mld R (6,8 mld USD)  z czego 80% znajduje się w RPA, natomiast po 7% w Polsce i Australii oraz 5 % w Wielkiej Brytanii. Redefine Properties zalicza się do grona największych inwestorów zagranicznych w Polsce. Łączna wartość inwestycji Redefine w aktywa portfela polskiego na koniec 2018 roku przekroczyła 1 mld Euro. Poprzez spółkę zależną EPP (Echo Properties Polska), notowaną na giełdzie w Johannesburgu i w Luxemburgu, zaangażowana jest w inwestycje w powierzchnie biurowe i centra handlowe w Polsce o wartości ponad 2 mld USD. Do najbardziej znanych należą: Galaxy w Szczecinie, Pasaż Grunwaldzki we Wrocławiu, Galeria Echo w Kielcach, Galeria Solna w Inowrocławiu, Sudecka w Jeleniej Górze, Wzorcownia we Włocławku. Obecnie w fazie realizacji znajdują się Galeria Młociny i Towarowa w Warszawie.

Dotychczas nie zostało podpisane bilateralne porozumienie czy umowa o współpracy w dziedzinie kultury pomiędzy Polską a RPA.  W RPA, ani żadnym innym kraju na kontynencie afrykańskim nie funkcjonuje również Polski Instytut Kultury.

Ambasada RP w Pretorii wspiera jednak rozwój współpracy kulturalnej poprzez realizowane projekty. Systematycznie inicjowane są wydarzenia kulturalne takie jak wystawy, koncerty, warsztaty, prelekcje oraz projekcje polskich filmów. Przykładowo, na uniwersytetach w Pretorii, RPA i Maputo w Mozambiku zorganizowano serię wykładów dr. Eugeniusza Rzewuskiego na temat polskiej historii i relacji Polski ze wspomnianymi wyżej krajami; W Johannesburgu odbył się wykład z udziałem prof. dr. hab. Przemysława Wiszewskiego nt. chrztu Mieszka I i początków polskiej państwowości; W Pretorii miała miejsce prelekcja studentów Politechniki Łódzkiej na temat genezy powstania polskiego pojazdu napędzanego energią słoneczną Eagle One i praktycznego wykorzystania energii słonecznej.

Placówka zorganizowała warsztaty muzyczne dla studentów uniwersytetu UNISA pt. „Polska – RPA. Muzyka bez granic” oraz koncert i warsztaty dla studentów uniwersytetu Bloemfontein pt. „Chopin na pięciu kontynentach”. Koncert miał charakter polsko afrykańskiej fuzji. Elementy polskich tradycyjnych i ludowych utworów połączyły się z ekspresyjnymi i refleksyjnymi formami muzyki tradycyjnej RPA.

Ambasada RP w Pretorii od siedmiu lat bierze udział w Festiwalu Filmów Europejskich. Regularnie pokazuje także kino polskie we własnym zakresie. W ostatnich latach zaprezentowano m. in. następujące filmy: „Warszawa 44”, „Tajemniczy sojusznik” na podstawie noweli Józefa Konrada Korzeniowskiego, „Karski and the Lords of Humanity”, „Powidoki”, „Ptaki śpiewają w Kigali”, „Body/Ciało”, „Sweat”, czy prezentacja filmów animowanych dla dzieci oraz warsztatów z udziałem Studia Filmów Rysunkowych z Bielska-Białej. Przyciągają one liczną publiczność, zapoznając ją z najciekawszym dziedzictwem polskiej kinematografii.

W ostatnich latach z inicjatywy Ambasady, w RPA występowali także polscy muzycy: Eliza Banasik, Maria Pomianowska, Joanna Maklakiewicz, Marek Bugajski, Paweł Betley, Beata Rybotycka, Jacek Wójcicki, Konrad Mastyło, Michał Buczkowski, Mateusz Kowalski, Joanna Wicherek, Adam Schmidt, Katarzyna Otczyk.

Ambasada RP w Pretorii zorganizowała także szereg wystaw: „Papież wolności”, „”Gusen. Granit i śmierć, pamięć i zapomnienie”, „Poland. Architecture”, „Krzyż i korona”, „Samarytanie z Markowej”, „Śladami pamięci”, „Architektura Niepodległej. Eternity and a Moment”, „Kobiety Niepodległości”, „Polska w NATO”, „Polska. 15 lat w Unii Europejskiej”, „Ojcowie Założyciele”, „Walka i cierpienie. Obywatele polscy podczas II wojny światowej”, „Cudzoziemcy w Powstaniu Warszawskim”, „Dziewczyna z pamiętnika. W poszukiwaniu Rywki z łódzkiego getta”. 

Placówka zaangażowana jest we współpracę przy organizacji obchodów Lotów nad Warszawę, mających na celu uczczenie pamięci bohaterskich lotników południowoafrykańskich wojsk powietrznych South African Air Force, którzy stracili życie w czasie misji wojskowej mającej na celu wsparcie Powstania Warszawskiego w 1944 r.

Ambasada RP w Pretorii zorganizowała szereg wizyt studyjnych dla dziennikarzy południowoafrykańskich, wieczorów poświęconych kuchni polskiej, a także aktywnie uczestniczyła w targach edukacyjnych.

Ostatnio, w ramach organizowanego przez delegaturę UE projektu „Nelson Mandela Day” placówka propagowała polskie baśnie.

Placówka stworzyła także szanse promocji dla wybitnie utalentowanej Simamkele Neli – południowoafrykańskiej wschodzącej gwiazdy świata opery.  Zaledwie siedemnastoletnia genialna artystka, uczennica szkoły średniej Sinikiwe High School w Mdantsane, obdarzona jest magicznym głosem, pełnym ekspresji sopranem. Położony nieopodal East London „township” Mdantsane, jest jednym z najbardziej ubogich regionów RPA. Szkoła średnia Sinikiwe High School jest jedną ze szkół, beneficjentów, pomocy świadczonej przez Ambasadę RP w Pretorii.

Warto także podkreślić, że placówka uczestniczy w projektach lokalnego klastra EUNIC, a także współpracuje z Centrum Holokaustu i Ludobójstwa w celu propagowania dialogu polsko-żydowskiego opartego na prawdzie historycznej, edukacji o przeszłości, tragicznych wydarzeniach we wspólnej historii polsko-żydowskiej oraz promocji pozytywnego wizerunku naszego kraju.

Z uwagi jednak na pandemię większość imprez organizowanych w ostatnim okresie ma charakter wirtualny.

The Council on Higher Education (CHE)