Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Bydgoszczy

W obliczu postępujących zmian klimatycznych i coraz częstszych okresów suszy, rozwój małej retencji staje się jednym z najważniejszych działań na rzecz ochrony zasobów wodnych. Inwestycje w retencję pozwalają zatrzymać wodę tam, gdzie jest najbardziej potrzebna – w lasach, na łąkach, w jeziorach i zlewniach rolniczych. Dzięki temu wspierają lokalną przyrodę, chronią bioróżnorodność, poprawiają bilans wodny i zwiększają odporność środowiska na ekstremalne zjawiska pogodowe.

 - Utrzymanie i modernizacja urządzeń wodnych – takich jak jazy, zastawki, przepusty, przepompownie czy systemy melioracyjne – to nie tylko inwestycje w infrastrukturę. To przede wszystkim działania na rzecz bezpieczeństwa hydrologicznego. Dzięki nim możemy skutecznie odprowadzać nadmiar wód podczas intensywnych opadów oraz zatrzymywać je w okresach suszy, wspierając lokalną retencję i ochronę zasobów wodnych – mówi Mateusz Balcerowicz, prezes Wód Polskich.

Wody Polskie podejmują szereg działań na rzecz rozwoju retencji, ze szczególnym uwzględnieniem gromadzenia wody w zlewniach rolniczych. Takie rozwiązania pozwalają skutecznie przeciwdziałać skutkom suszy i wspierają zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi, odpowiadając na wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi.

Region wodny Noteci

Dzięki retencji korytowej przywracamy dwufunkcyjną rolę urządzeń melioracyjnych, która zapewni odprowadzanie wód z pól i użytków rolnych w czasie opadów, ale również retencję wód w okresach suszy. Dzięki temu możemy gromadzić wodę w zlewniach rolniczych na czas niżówek, przeciwdziałając tym samym skutkom suszy rolniczej.

W ramach Programu Kształtowania Zasobów Wodnych zakończyliśmy prace remontowe rzeki Słopica w km 30+450 oraz w km 26+850. 

Wykonane prace to m. in. remont elementów betonowych korpusu zastawki z uszczelnieniem powłoką hydroizolacyjną, montaż nowych mechanizmów regulacji tablicą zastawki i tablic, montaż pomostów roboczych, umocnienie skarpy górnej i dolnej wody geowłókniną z narzutem kamiennym z oparciem o palisadę regulacyjną.

Zakończyliśmy prace remontowe jazu na rzece Miała. W ramach remontu naprawiliśmy elementy jazu, zamontowaliśmy mechanizmy wyciągowe z napędem ręcznym dla zasuw ślizgowych, naprawiliśmy metalowe balustrady, uzupełniliśmy brakujące ogrodzenia urządzenia.

Dzięki tym działaniom poprawiliśmy bezpieczeństwo i funkcjonalność obiektu!

 

Naszym priorytetem są przedsięwzięcia mające na celu zwiększenie retencji w istniejących zbiornikach wodnych, jeziorach i rzekach, polegające między innymi na remoncie urządzeń ograniczających odpływ wód.  Prowadzone przez PGW WP RZGW w Bydgoszczy działania na obszarach wykorzystywanych rolniczo, mają na celu zahamowanie odpływu wód ze zlewni cząstkowych, tj. jak najdłuższe utrzymanie wody w miejscach, gdzie występują jej zasoby, a także jej dystrybucję w okresach niedoborów. Czynności te polegają między innymi na budowie, czy remontach istniejących urządzeń piętrzących na odpływach ze zbiorników wodnych i jezior (retencja zbiornikowa) oraz na ciekach (retencja korytowa/glebowa).

Piętrzenia i zwiększanie zasobów wodnych

Nadzory Wodne zarówno w Zarządzie Zlewni w Pile, jak i Zarządzie Zlewni w Inowrocławiu każdego roku, od wiosny do później jesieni utrzymują piętrzenia wód na kanałach i ciekach za pomocą budowli piętrzących.

Na rzece Noteci piętrzenie utrzymywane jest na odcinku drogi wodnej Wisła - Odra od jazu Krzyż w km 176+200 do jazu Nowe w km 111+860 i w górę Noteci do Nakła. Oszacowano, iż na odcinku Noteci od jazu Krzyż do jazu Nowe wraz z cofką jazu Nowe przy normalnym poziomie piętrzenia retencja korytowa wynosi ok. 5 204 580 m3 wody i oddziałuje na ok. 2 464 ha gruntów leżących wzdłuż rzeki.

Piętrzenie utrzymywane jest w celu zapewnienia warunków żeglugowych na rzece, a jednocześnie na cele rolnicze, przemysłu, gospodarki komunalnej i energetyki wodnej. Retencja prowadzona w korycie rzeki na tym odcinku umożliwia podsiąkowe nawodnienie łąk nadnoteckich, utrzymanie wody w rowach melioracyjnych oraz zwiększenie, utrzymanie i stabilizację zasobów wód gruntowych w dolinie Noteci.

Dolina Noteci jest bardzo silnie zmeliorowana. Stosunkowo płaski teren pozwala na uzyskanie bardzo dobrych efektów retencyjnych przy utrzymywaniu piętrzenia rzędu kilkudziesięciu centymetrów wody za pomocą zastawek i jazów.

Efekt nawodnień podsiąkowych pomaga ograniczać skutki suszy na przyległych terenach użytkowanych rolniczo.

Część doliny Noteci leżąca między Drezdenkiem i Santokiem, rozciągająca się na północ od brzegu Noteci do krawędzi doliny, ma powierzchnię ok. 134,5 km2 czyli ok. 13 450 ha. Funkcjonuje tu cały system sieci melioracyjnych z licznymi budowlami piętrzącymi oraz 5 pompowni. Praca pompowni steruje poziomem wód w tym rejonie. W czasie wysokich stanów wód w rowach i kanałach, występujących po roztopach i intensywnych opadach, pompownie odprowadzają do Noteci nadmiar wód napływających z sieci melioracyjnych, odwodniając łąki nadnoteckie i inne użytki rolne umożliwiając ich użytkowanie. W okresie bez opadów pompownie nie odprowadzają wody i utrzymują istniejący jej stan w sieci melioracyjnej. Retencja ta zapewnia podsiąkowe nawadnianie łąk i możliwość rolniczego ich użytkowania.

 

Więcej wody dla przyrody – nowe inwestycje retencyjne na Pomorzu

Wody Polskie realizują inwestycje dotyczące budowy i odbudowy zastawek na rzekach i ciekach wodnych Pojezierza Kaszubskiego i Borów Tucholskich. Ich głównym celem jest zatrzymywanie wody w środowisku, ochrona bioróżnorodności oraz przeciwdziałanie skutkom suszy. Dzięki tym działaniom poprawi się bilans wodny, a ekosystemy zyskają większą odporność na zmiany klimatyczne.

Wśród zaplanowanych zadań znajdują się:

• Zastawka na rzece Trzebiocha - w Lipuskim Obszarze Chronionego Krajobrazu powstanie nowoczesna konstrukcja, która pozwoli utrzymać stabilny poziom wód jeziora Żołnowo. Inwestycja pomoże chronić cenne siedliska przyrodnicze i umożliwi dalsze korzystanie z terenów rekreacyjnych. Dodatkowo powstanie rampa dla kajakarzy. Zakończenie prac planowane jest na grudzień br.
• Odbudowa zastawki na rzece Dłużnica - w specjalnym obszarze ochrony siedlisk „Rynna Dłużnicy” zostanie przywrócona funkcja retencyjna w miejscu dawnej budowli hydrotechnicznej. Nowa zastawka ustabilizuje poziom wód jeziora Długiego Wielkiego, co ma ogromne znaczenie dla lokalnej przyrody. Prace zakończą się jeszcze w tym roku.
• Zastawka na Strudze Niedamowo - nowa konstrukcja umożliwi zatrzymanie wody w okresach niskich przepływów (tzw. „niżówek”), co pozwoli skuteczniej chronić jezioro i jego otoczenie. Dzięki zastosowaniu szandorów możliwe będzie precyzyjne zarządzanie poziomem wody.
• Zastawka na rzece Stara Rzeka - inwestycja poprawi warunki hydrologiczne w regionie, umożliwiając zatrzymanie wody w korycie cieku. Projekt przewiduje wykonanie przelewu zapewniającego przepływ nienaruszalny, co zagwarantuje ciągłość ekosystemu wodnego.

Inwestycje są realizowane w ramach projektu „Utrzymanie bioróżnorodności ekosystemów wodnych terenów Pojezierza Kaszubskiego oraz Borów Tucholskich poprzez odbudowę urządzeń małej retencji wodnej”, finansowanego z budżetu Skarbu Państwa z dotacji Ministra Infrastruktury.

 

Modernizacja i remonty jazów – ważne zadania dla retencji Narwi i Małej Iny

Wody Polskie intensyfikują działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa hydrologicznego i zwiększenia retencji wód. Jeszcze w tym roku zakończy się modernizacja jazu Kluczewo na Małej Inie oraz jazu Rzędziany na Narwi. W ostatnim czasie zakończyły się też remonty jazów na Słopicy i Miałej.

W ramach drugiego etapu modernizacji jazu w Rzędzianach zdemontowano dachy sterówek i wydobyto dwa siłowniki hydrauliczne o masie ponad 3,5 tony każdy, które trafiły do specjalistycznego zakładu w Gdańsku na pełną regenerację. To początek szerszego programu modernizacji wszystkich sześciu jazów narwiańskich. Zakres prac obejmuje m.in. wymianę układów hydraulicznych i elektrycznych, wdrożenie systemów zdalnego sterowania oraz całodobowego monitoringu. Celem jest przywrócenie pełnej funkcjonalności technicznej obiektów, co pozwoli na ich bezpieczną i efektywną eksploatację oraz zwiększy odporność regionu na skutki powodzi i suszy.

Dobiega końca przebudowa jazu na Małej Inie w Stargardzie-Kluczewie, dzięki czemu obiekt odzyska swoje pierwotne funkcje – będzie piętrzył wodę, wspierając lokalny system retencji i poprawiając warunki wodne w pobliskich kanałach i rowach melioracyjnych. Zakres prac objął m.in. przebudowę koryta rzecznego, montaż nowej płyty dennej, prowadnic do zastawek, wzmocnienie brzegów materacami gabionowymi oraz odmulenie i poszerzenie koryta. Inwestycja została zaplanowana z uwzględnieniem potrzeb środowiskowych – umożliwia migrację ryb i była prowadzona pod nadzorem ichtiologicznym.

W ostatnim czasie zakończono remonty jazu na rzece Słopica w woj. zachodniopomorskim. Prace objęły m.in. remont elementów betonowych, montaż nowych mechanizmów regulacyjnych, pomostów roboczych oraz umocnienie skarp geowłókniną i narzutem kamiennym. Zakończono również remont jazu na rzece Miała w woj. wielkopolskim. Wymieniono mechanizmy wyciągowe z napędem ręcznym, naprawiono balustrady i uzupełniono ogrodzenia. Dzięki tym działaniom poprawiono zarówno bezpieczeństwo, jak i funkcjonalność obiektu.

 

Remonty urządzeń wodnych na Lubelszczyźnie dla poprawy retencji wód

Wody Polskie zakończyły remont dwóch przepustów piętrzących w gminie Piszczac (woj. lubelskie), zlokalizowanych na rzekach Struga i Werbla Garncarka. W obu przypadkach stare, zużyte konstrukcje zostały całkowicie rozebrane, a w ich miejscu powstały nowe, trwałe i w pełni sprawne obiekty hydrotechniczne.

Zakres prac objął m.in. zabezpieczenie skarp, montaż szandorów oraz instalację znaków wodnych. Celem inwestycji była gruntowna poprawa stanu technicznego budowli, co jest niezbędne do ich prawidłowego funkcjonowania i skutecznego pełnienia roli w systemie retencji wód.

Przepusty piętrzące odgrywają istotną rolę w retencjonowaniu wody w zlewniach rolniczych. Umożliwiają zatrzymywanie wody w okresach jej nadmiaru i stopniowe uwalnianie w czasie suszy. Dzięki temu wspierają lokalne rolnictwo, chronią glebę przed przesuszeniem i poprawiają warunki wodne w krajobrazie wiejskim.

 

Wody Polskie przygotowują inwestycje retencyjne na Kanale Ślesińskim i Białej Nidzie

Wody Polskie przygotowują dokumentację projektową dla zadania pn. „Kanał Ślesiński – zwiększenie retencji poprzez przywrócenie szlaku żeglownego do parametrów drogi wodnej II klasy wraz z modernizacją pompowni Morzysław i Pątnów” (część I i II).

Celem inwestycji jest poprawa stanu infrastruktury hydrotechnicznej oraz zwiększenie retencji w województwie wielkopolskim, co ma kluczowe znaczenie w kontekście zmian klimatycznych i deficytu wody. Modernizacja obejmie m.in. pogłębienie kanału oraz unowocześnienie pompowni, które odpowiadają za utrzymanie odpowiedniego poziomu wód w jeziorach: Pątnowskim, Mikorzyńskim i Ślesińskim.

Pompownie Morzysław i Pątnów odgrywają istotną rolę w zarządzaniu wodami Kanału Ślesińskiego. Ich modernizacja zwiększy niezawodność, poprawi efektywność gospodarowania wodą i umożliwi lepsze reagowanie na skutki suszy. Inwestycja ma również wymiar środowiskowy i społeczny – wpłynie na rozwój turystyki, ochronę przyrody i poprawę warunków żeglugowych.

Wody Polskie złożyły też wniosek o pozwolenie na budowę dla zadania pn. „Zwiększenie zdolności retencyjnej w zlewni rzeki Białej Nidy poprzez przystosowanie przepompowni nawadniającej w m. Popowice do nawodnienia obiektu melioracyjnego „Tyniec - Popowice" na terenie gm. Oksa, woj. świętokrzyskie”. To ważny krok, który przybliża realizację tej inwestycji.

Jej celem jest przeciwdziałanie skutkom suszy poprzez zwiększenie retencji w dolinie Białej Nidy. Projekt zakłada modernizację przepompowni, co umożliwi przywrócenie nawadniania terenów rolnych oraz wykonanie w korycie rzeki pryzm kamienno-żwirowych – tzw. układu bystrze–ploso–bystrze – wraz z odcinkami rowów łączącymi istniejące rowy melioracyjne z korytem rzeki. Dzięki temu powstanie naturalna retencja korytowa, wspierająca lokalne zasoby wodne.

 

Wspólnie dla wody – Wody Polskie w dialogu z partnerami lokalnymi

Współpraca z samorządami, organizacjami ekologicznymi, środowiskiem naukowym i mieszkańcami to jeden z kluczowych elementów działań Wód Polskich na rzecz rozwoju retencji i zrównoważonego gospodarowania wodami. Szczególną rolę w tym procesie odgrywają Lokalne Partnerstwa ds. Wody (LPW), które integrują działania na poziomie powiatów, wspierając zarządzanie zasobami wodnymi w rolnictwie i na obszarach wiejskich.

Pracownicy Wód Polskich Nadzoru Wodnego w Kluczborku wzięli udział w spotkaniu zorganizowanym przez Fundację Ekologiczną Zielona Akcja. W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele dolnośląskich samorządów, ośrodków doradztwa rolniczego, studenci Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz rolnicy z Opolszczyzny i Dolnego Śląska.

Podczas spotkania zaprezentowano specyfikę hydrologiczną Doliny Stobrawy, a w terenie pokazano m.in. zastawkę na Szyrobanckiej Wodzie, przepławkę dla ryb przy starym młynie w Szumie, a także jaz Krężel i rozwiązania regulujące poziom wody na łąkach. Omówiono również koncepcję remontu systemu nawadniająco-odwadniającego w gminie Wołczyn, która uzyskała pozytywną opinię Lokalnego Partnerstwa Wodnego.

Z kolei pracownicy Wód Polskich Zarządu Zlewni w Stalowej Woli gościli przedstawicieli Lokalnych Partnerstw Wodnych z województwa świętokrzyskiego, działających w ramach Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Wizyta była okazją do wymiany doświadczeń w zakresie małej retencji, przeciwdziałania suszy i nadmiarowi wody.

Goście odwiedzili trzy kluczowe obiekty:

• Jaz na rzece Żupawka-Dąbrówka – aktualnie modernizowany, z celem poprawy stanu technicznego i zwiększenia lokalnej retencji.
• Jaz na rzece Łęg w Krawcach – w pełni sprawny obiekt, który reguluje poziom wody i wspiera nawadnianie pobliskich terenów oraz stawów hodowlanych.
• Przepust z piętrzeniem na rzece Rakowa – przykład skutecznej retencji korytowej, umożliwiającej nawadnianie upraw rolnych. Obiekt jest regularnie utrzymywany i modernizowany, m.in. poprzez montaż szandorów, naprawy betonowych elementów i zabezpieczenia konstrukcji.

Oba spotkania były doskonałą okazją do prezentacji praktycznych rozwiązań stosowanych przez Wody Polskie oraz do budowania partnerstw na rzecz efektywnego gospodarowania wodami.