Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

Plan utrzymania wód (PUW) jest dokumentem podsumowującym i oceniającym planowane na kolejne lata działania utrzymaniowe, których realizacja może okazać się konieczna w przypadku wystąpienia zagrożeń od strony wód dla ludzi, ich mienia, infrastruktury.

 Stanowi instrument zarządzania zasobami wodnymi dla zapewnienia celów utrzymywania wód określonych w art. 227 ust.2 ustawy Prawo wodne tj.:

• ochrony przed powodzią lub usuwania skutków powodzi,
• spływu lodu oraz przeciwdziałania powstawaniu niekorzystnych zjawisk lodowych,
• warunków umożliwiających korzystanie z wód, w tym utrzymywania zwierciadła wody na poziomie umożliwiającym funkcjonowanie urządzeń wodnych, obiektów mostowych, rurociągów, linii energetycznych, linii telekomunikacyjnych oraz innych urządzeń,
• warunków eksploatacyjnych śródlądowych dróg wodnych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej,
• działania urządzeń wodnych, w szczególności ich odpowiedniego stanu technicznego i funkcjonalnego

Ustawa Prawo wodne wskazuje, że utrzymanie wód obejmuje działania wynikające z PUW, a inne działania można realizować tylko wtedy, gdy „nie wywierają one istotnego wpływu na osiągnięcie celów środowiskowych” lub gdy „zachodzi pilna  i uzasadniona konieczność realizacji tych działań z uwagi na zapewnienie ochrony przed powodzią lub suszą oraz w związku z koniecznością usunięcia skutków powodzi lub suszy.”

Jeśli odstąpiono by od opracowania PUW, zabrakłoby kompleksowej oceny oddziaływań zaplanowanych działań utrzymaniowych, a same działania i tak musiałyby być wykonywane, ze względu na występujące zagrożenia.  Bez sprawdzenia potencjalnej szkodliwości i możliwych kumulacji oddziaływań planowanych zakresów działań, brak byłoby oceny możliwości wystąpienia negatywnych oddziaływań oraz wskazania dodatkowych działań minimalizujących, które nie wynikają z zapisów prawa.

Obligatoryjną zawartość przedmiotowych dokumentów określa art. 327 ust. 1 ustawy Prawo wodne, tj:

1. określenie odcinków śródlądowych wód powierzchniowych, w obrębie których występują zagrożenia dla swobodnego przepływu wód oraz spływu lodów, wraz z identyfikacją tych zagrożeń
2. wykaz będących własnością Skarbu Państwa budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych o istotnym znaczeniu dla zarządzania wodami
3. wykaz planowanych działań, o których mowa w art. 227 ust. 3, obejmujący:

1. wskazanie podmiotów odpowiedzialnych za realizację działań,
2. uzasadnienie konieczności realizacji działań, z uwzględnieniem spodziewanych efektów ich realizacji,
3. jeżeli jest to możliwe, szacunkową analizę kosztów i korzyści wynikających z planowanych działań,
4. w przypadku działań, o których mowa w art. 227 ust. 3 pkt 3, 6 i 7 –zakres, rozmiar, przybliżoną lokalizację działań oraz terminy i sposoby ich prowadzenia.

Projekty PUW zostały opracowane dla regionów wodnych, w obszarze działania każdego z 11 regionalnych zarządów gospodarki wodnej.

Sporządzone przez PGW Wody Polskie  projekty PUW składają się z następujących zestawień tabelarycznych:

• Załącznik nr 1 projektu PUW stanowiący wykaz odcinków śródlądowych wód powierzchniowych, w obrębie których występują zagrożenia dla swobodnego przepływu wód oraz spływu lodów, z rozróżnieniem rodzajów zagrożeń;
• Załącznik nr 2 projektu PUW stanowiący wykaz będących własnością Skarbu Państwa budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych o istotnym znaczeniu dla zarządzania wodami;
• Załącznik nr 3a projektu PUW stanowiący wykaz planowanych działań;
• Załącznik nr 3b projektu PUW stanowiący doprecyzowanie informacji dla działań.

Do działań utrzymaniowych, które mogą znaleźć się w PUW należą:

• Działanie 1 Wykaszanie roślin z dna oraz brzegów śródlądowych wód powierzchniowych;
• Działanie 2 Usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie śródlądowych wód powierzchniowych;
• Działanie 3 Usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód powierzchniowych;
• Działanie 4 Usuwanie ze śródlądowych wód powierzchniowych przeszkód naturalnych oraz wynikających z działalności człowieka;
• Działanie 5 Zasypywanie wyrw w brzegach i dnie śródlądowych wód powierzchniowych oraz ich zabudowę̨ biologiczną;
• Działanie 6 Udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu;
• Działanie 7 Remont lub konserwację stanowiących własność właściciela wód: 

1. ubezpieczeń w obrębie urządzeń wodnych,
2. budowli regulacyjnych;

• Działanie 8 Rozbiórka lub modyfikacja tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów lub nor innych zwierząt w brzegach śródlądowych wód powierzchniowych.

PUW nie zawiera działań z zakresu:

• regulacji wód,
• renaturyzacji wód,
• tworzenia i odtwarzania terenów zalewowych,
• wykonania nowych urządzeń wodnych,
• odbudowy, rozbudowy, przebudowy, rozbiórki lub likwidacji urządzeń wodnych,
• utrzymania (w tym remont) urządzeń wodnych oraz urządzeń melioracji wodnych.

Plan utrzymania wód nie jest także dokumentem ukierunkowanym na poprawę stanu wód. Stanowi jeden z instrumentów zarządzania zasobami wodnymi dla zapewnienia celów określonych w art. 227 ust.2 ustawy Prawo wodne – ochrony przed powodzią lub usuwaniu skutków powodzi; spływu lodu oraz przeciwdziałania powstawaniu niekorzystnych zjawisk lodowych; zapewnienie warunków umożliwiających korzystanie z wód, w tym utrzymywanie zwierciadła wody na poziomie umożliwiającym funkcjonowanie urządzeń wodnych, obiektów mostowych oraz innych urządzeń; zapewnienie warunków eksploatacyjnych śródlądowych dróg wodnych oraz działania urządzeń wodnych w szczególności ich odpowiedniego stanu technicznego i funkcjonalnego.

Projekty PUW opracowano uwzględniając cele i postanowienia określone, m.in. w planach gospodarowania wodami, planach zarządzania ryzykiem powodziowym, planach przeciwdziałania skutkom suszy, czy w Krajowym Programie Renaturyzacji Wód Powierzchniowych. Projekty PUW uwzględniają także zalecenia publikacji wskazujących dobre praktyki w realizacji prac utrzymaniowych, w tym „Katalog dobrych praktyk w zakresie robót hydrotechnicznych i prac utrzymaniowych wraz z ustaleniem zasad ich wdrażania (MGGP, kwiecień 2018 r.)”, czy „Renaturyzacja wód – podręcznik dobrych praktyk renaturyzacji wód powierzchniowych” (Multiconsult, kwiecień 2020 r.).

Już na etapie opracowywania projektów PUW w wyniku oceny zgodności z celami środowiskowymi JCWP, usunięto z wykazu planowanych działań:

• działanie 1-  na 499 odcinkach wód,​
• działanie 2  - na 331 odcinkach wód,​
• działanie 3 - na 632 odcinkach wód,​
• działanie 4 - na 88 odcinkach wód,​
• działanie 5 -na  33 odcinkach wód,​
• działanie 6 -na  1101 odcinkach wód,
• działanie 7 -na 34 odcinkach wód
• działanie 8- na 69 odcinkach wód.

W wyniku przeprowadzonej oceny wpływu planowanych działań ​w kontekście zagrożenia dla osiągania celów środowiskowych wynikających z obecności obszarów chronionych, z wykazu planowanych działań usunięto wszystkie działania zaplanowane na 107 odcinkach wód. Ponadto dla 42 odcinków cieków, ze względu na zagrożenie dla osiągania celów środowiskowych wynikających ​z obecności obszarów chronionych, dokonano zmiany zakresu prac, ​tj. pominięcie odcinków zlokalizowanych w granicach obszarów chronionych.​

W ramach opracowania Prognozy oddziaływania na środowisko szczegółowo przeanalizowano  wszystkie oddziaływania prowadzenia prac utrzymaniowych, a w celu wykluczenia, bądź maksymalnego zminimalizowania  zidentyfikowanych możliwych negatywnych oddziaływań, dla działań utrzymaniowych określono szereg uwarunkowań ich realizacji i ograniczeń. Zrezygnowano również z realizacji szeregu zaplanowanych działań, w lokalizacjach gdzie ich przeprowadzenie prowadziłoby do zagrożenia osiągnięcia celów środowiskowych dla jednolitych części wód powierzchniowych, które to cele uwzględniają również cele ochrony dla wodozależnych form ochrony przyrody.

Wskazane w projektach PUW odcinki wód planowane do objęcia działaniami utrzymaniowymi oznaczają, że w zasięgu tych odcinków może wystąpić potrzeba realizacji wskazanych działań utrzymaniowych. Wskazanie w projektach PUW zamiaru prowadzenia działań utrzymaniowych nie oznacza, że działania te faktycznie zostaną wykonane. Zależne jest to od wystąpienia faktycznej potrzeby w wyniku wystąpienia zagrożenia.

Prowadzone działania utrzymaniowe wymagają przestrzegania wszystkich obowiązujących przepisów prawa, w tym przepisów wynikających z Ustawy o ochronie przyrody. Zaplanowanie w PUW działań utrzymaniowych nie zwalnia PGW Wody Polskie od uzyskania wszystkich stosownych pozwoleń/ decyzji wynikających z obowiązujących przepisów prawa, w tym np. decyzji na wycinkę każdego drzewa lub krzewu wymagającego uzyskania takiej decyzji, jak również dokonania stosownych zawiadomień właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska o zamiarze prowadzenia działań utrzymaniowych