Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

- Przeciwdziałanie skutkom suszy poprzez zwiększanie retencji to wspólna odpowiedzialność – zarówno instytucji, jak i każdego użytkownika wody. Wody Polskie inwestują w modernizację jazów, kanałów i systemów retencyjnych, aby zatrzymać wodę tam, gdzie spada – lokalnie, czyli tam, gdzie jest najbardziej potrzebna. Równie istotne są działania rolników, którzy gospodarują na większości obszarów zlewni. W ramach aktualizacji Planu przeciwdziałania skutkom suszy dzielimy się wiedzą o retencji wód. Dzięki wdrażaniu dobrych praktyk w gospodarstwach rolnych realnie zwiększamy odporność kraju na suszę i zmiany klimatu – mówi Mateusz Balcerowicz, prezes Wód Polskich.

 

Modernizacja i odbudowa urządzeń wodnych dla poprawy retencji wód w zlewni

W listopadzie zakończono odbudowę dwóch jazów na rzece Niechwaszcz w miejscowościach Mniszek i Mokre w Borach Tucholskich. Dzięki temu możliwe jest retencjonowanie dodatkowych 52 tys. m³ wody w zlewni, co stwarza możliwość prowadzenia nawodnień na terenach rolniczych, a także łagodzi skutki suszy.

Kompleksową modernizację przeszły jazy narwiańskie w Rzędzianach i Tykocinie. Wymieniono układy hydrauliczne i elektryczne, które odpowiadają za precyzyjne sterowanie mechanizmami jazu. Dzięki temu obiekty są w pełni sprawne technicznie i umożliwiają sprawne zarządzanie zasobami wodnymi w regionie. To część większego programu obejmującego wszystkie sześć jazów narwiańskich.

W województwie zachodniopomorskim przebudowę przeszedł jaz na Małej Inie w Kluczewie. Obiekt został włączony do systemu lokalnej retencji, stabilizując poziom wody w ciekach i kanałach melioracyjnych. Z kolei na Wyspie Wolin odbudowano urządzenia wodne na kanałach Płocińskim, Darzowickim i Mokrzyckim. Dzięki temu możliwa jest stabilizacja poziom wody w jeziorach Domysłowskim, Żółwińskim i Kołczewskim, tworzących z Lewińską Strugą jeden obszar wodny. Dodatkowo Wody Polskie otrzymały siedem nowych agregatów pompowych, które zwiększą wydajność pompowni chroniących region przed podtopieniami.

 

Poprawa retencji rzek

Dzięki wsparciu z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014–2020 realizowane są projekty, które odpowiadają na potrzeby mieszkańców obszarów wiejskich, łącząc funkcje ochronne i ekologiczne. W październiku 2025 roku zakończono inwestycję na rzece Moszczenicy w województwie łódzkim, której celem było zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego oraz poprawa równowagi środowiska wodnego.

Zakres prac objął regulację koryta rzeki, wykonanie urządzeń redukujących spadek dna i umocnienie brzegów. Wprowadzono również rozwiązania chroniące ekosystem przed eutrofizacją – złoża denitryfikacyjne i bariery biogeochemiczne ograniczające dopływ azotu i fosforu ze spływów rolniczych. Projekt uzupełniono o nowoczesny system monitorowania stanu wody i wilgotności gleby. Dzięki temu inwestycja nie tylko poprawia bezpieczeństwo mieszkańców, ale także wspiera ochronę zasobów wodnych i przywraca równowagę przyrodniczą w dolinie rzeki.

Podobne cele przyświecały zakończonej na jesieni odbudowie rzeki Gulczanki w województwie wielkopolskim. Projekt obejmował odbudowę koryta rzeki, budowę jazu przejezdnego, remont pięciu zastawek oraz wykonanie progów hamujących odpływ wód. Realizacja zadania, wpisanego w Plan przeciwdziałania skutkom suszy, pozwoli na retencjonowanie około 260 tys. m³ wody, co znacząco zwiększy odporność regionu na suszę i poprawi warunki dla lokalnych ekosystemów.

Oba przedsięwzięcia są przykładem nowoczesnego podejścia do gospodarki wodnej – zamiast „twardej regulacji” rzeki stosowane są rozwiązania, które łączą ochronę środowiska z bezpieczeństwem mieszkańców. To inwestycje w przyszłość, w której woda staje się coraz cenniejszym zasobem.

 

Prace remontowe i konserwacyjne na jazach i zastawkach

W ostatnich miesiącach roku Wody Polskie zakończyły również szereg prac remontowych. Regularne prace konserwacyjne są kluczowe, ponieważ tylko sprawne urządzenia hydrotechniczne mogą skutecznie pełnić swoje funkcje – zatrzymywać wodę w krajobrazie i wspierać ochronę przed suszą.

Jednym z najważniejszych zadań był generalny remont budowli piętrzącej zlokalizowanej na początku kanału Wieprz-Krzna w miejscowości Borowica. Głównym celem prac było poprawne prowadzenie rozrządu wody na zasilane przez kanał Wieprz-Krzna zbiorniki wodne oraz stawy rybne, zwłaszcza w okresach suszy, kiedy retencja wody staje się krytyczna dla utrzymania równowagi ekosystemów wodnych i potrzeb gospodarczych oraz nawodnień rolniczych.

Na Lubelszczyźnie i wschodnim Mazowszu wyremontowano również jazy na rzece Tuchełce, a także stopnie wodne na Kanale Nieskórz-Kalinowo. W powiecie ostrołęckim remonty przeszły jazy i zastawki na rzece Czeczotka i Orz, a także na rzece Szkwa i Piasecznica. Natomiast w powiecie olsztyńskim kompleksowy remont przeszedł jaz w Smolajnach. Z kolei na południu Polski – na Opolszczyźnie – remont przeszedł jaz w Dębskiej Kuźni na rzece Cienka.

Większość prac została wykonana w ramach Programu Kształtowania Zasobów Wodnych, realizowanego od 2020 roku w celu wspierania rozwoju retencji w zlewniach rolniczych. Działania realizowane w ramach programu przyczyniają się do zwiększenia zdolności retencyjnych cieków, poprawy bilansu wodnego oraz wzmocnienia bezpieczeństwa hydrologicznego w obliczu zmieniających się warunków klimatycznych. Efektem jest możliwość gromadzenia wody w miejscu opadu, czasowe piętrzenie wód w okresach suszy oraz poprawa bilansu wodnego w skali lokalnej.

 

Zadbaj o retencję na swoim polu!

W ramach aktualizacji Planu przeciwdziałania skutkom suszy Wody Polskie stawiają na edukację – bo indywidualne działania użytkowników realnie wpływają na stan zasobów wodnych. Jedną z kluczowych grup są rolnicy, którzy gospodarują aż na 60% powierzchni zlewni w Polsce! W naszej audycji podpowiadamy, co można zrobić – od poziomu gospodarstwa po systemy retencyjne – aby ograniczyć straty i zwiększyć odporność upraw.

Posłuchaj i dowiedz się, jak polskie rolnictwo może stać się bardziej odporne na zmieniające się warunki klimatyczne. W rozmowie eksperci wyjaśniają:

• jak susza wpływa na plony i strukturę gleby,
• dlaczego systemy wodne i retencja są dziś kluczowe dla rolnictwa,
• jakie praktyki i technologie pomogą rolnikom w adaptacji do coraz częstszych okresów suszy.