Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Poznaniu

Wykazy czynników i procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, znajdują się w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia
24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz.U. z 2021 r. poz. 2235). Są wykazem zamkniętym, który obejmuje:

1. Czynniki fizyczne

1. Promieniowanie jonizujące

2. Procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym

1. Produkcja auraminy.
2. Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych.
3. Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie pyłów, dymów
   i aerozoli tworzących się podczas rafinacji niklu i jego związków.
4. Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów.
5.  Prace związane z narażeniem na pył drewna.
6.  Prace związane z narażeniem na krzemionkę krystaliczną - frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy.
7. Prace związane z narażeniem przez skórę na działanie olejów mineralnych użytych wcześniej w silnikach spalinowych wewnętrznego spalania w celu smarowania
   i schładzania części ruchomych silnika.
8. Prace związane z narażeniem na spaliny emitowane z silników Diesla.

 

Niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w terminie do dnia
15 stycznia, pracodawca jest zobowiązany przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy informacje z rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy, na druku według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do ww. rozporządzenia.

Narażenie przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest

Wykonawca prac polegających na zabezpieczeniu lub usunięciu wyrobów zawierających azbest z miejsca, obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej zobowiązany jest zgłosić zamiar przeprowadzenia tych prac właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu w terminie co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem prac.

Prace powinny być prowadzone w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska oraz powodujący zminimalizowanie pylenia poprzez: nawilżanie wodą wyrobów zawierających azbest przed ich usuwaniem lub demontażem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cały czas pracy; demontaż całych wyrobów bez jakiegokolwiek ich uszkadzania, tam gdzie jest to technicznie możliwe; odspajanie materiałów trwale związanych z podłożem przy stosowaniu wyłącznie narzędzi ręcznych lub wolnoobrotowych wyposażonych w miejscowe instalacje odciągające powietrze.

Uchwałą Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2009 r. został przyjęty „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu lata 2009-2032”. Program ma na celu zredukowanie negatywnych skutków zdrowotnych i szkodliwego oddziaływania na środowisko na terytorium kraju poprzez stopniowe usuwanie i unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest do 2032 roku. Zadaniem programu jest również upowszechnianie wiedzy dotyczącej szkodliwości azbestu oraz procedur bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest.

 

KRZEMIONKA KRSYTALICZNA

Wśród form krystalicznej krzemionki (minerałów zbudowanych z ditlenku krzemu), które najpowszechniej występują w środowisku naturalnym i w środowisku pracy, są kwarc
i krystobalit. Są one wykorzystywane w różnych gałęziach przemysłu, m.in. w branży ceramicznej, szklarskiej czy budowlanej i stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia pracowników. Frakcja respirabilna krzemionki krystalicznej (FRKK), która przedostaje się
do obszaru wymiany gazowej płuc, wywołuje przewlekłe reakcje zapalne, następnie zmiany zwłóknieniowe tkanki płucnej i w efekcie pylicę krzemową, często prowadzącą do raka płuc.

Krystaliczna krzemionka nie znalazła się wśród substancji stwarzającej zagrożenie, wymienionych w rozporządzaniu Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 1272/2008, ponieważ jest pochodzenia naturalnego. Zapis w rozporządzeniu Ministra Zdrowia dotyczący prac w narażeniu na FRKK odnosi się tylko do tych czynności, podczas których w powietrzu – w strefie oddychania pracowników – jest obecna FRKK generowana wyłącznie
ze stosowanych surowców w wyniku mechanicznej obróbki.

Pomiary stężenia FRKK, która nie jest generowana w procesie pracy należy przeprowadzać
z częstotliwością podaną dla substancji niesklasyfikowanych jako rakotwórcze na podstawie rozporządzenia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy:

• co najmniej raz na dwa lata – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS,
• co najmniej raz w roku – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie powyżej 0,5 wartości NDS.

Natomiast na stanowiskach, na których FRKK jest generowana w procesie pracy, częstotliwość pomiarów powinna być zgodna z tymi podanymi dla czynników rakotwórczych:

• co najmniej raz na sześć miesięcy – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS,
• co najmniej raz na trzy miesiące – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie powyżej 0,5 wartości NDS.

Na stanowiskach pracy, na których występuje narażenie na FRKK w trakcie wykonywania pracy lub może dochodzić do uwalniania czynnika rakotwórczego albo taki czynnik
nie występuje – można odstąpić od wykonywania pomiarów stężeń FRKK pod warunkiem,
że pomiar stężenia krzemionki po dwukrotnym jej udokumentowaniu wyniesienie ≤ 0,1 wartości NDS (jedynie gdy warunki pracy na danym stanowisku pozostały bez zmian).

Przez pracę w kontakcie z FRKK rozumie się prace, przy których występuje możliwość narażenia inhalacyjnego/lub bezpośredniego działania czynnika chemicznego na skórę,
bez względu na stężenie czynnika chemicznego w powietrzu i stosowania środków ochrony indywidualnej.  Jeśli stężenie jest mniejsze niż 0,1 wartości NDS, można uznać pracownika
za będącego w kontakcie z daną substancją.

Przez pracę w narażeniu z FRKK rozumie się prace, gdy stężenie czynnika rakotwórczego wynosi  ≥ 0,1 wartości NDS.

Źródło: [Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka, rok 2022, Tom I]

 

SPALINY EMITOWANE Z SILNIKÓW DIESLA

Spaliny emitowane z silników Diesla są mieszaniną produktów niecałkowitego spalania oleju napędowego i silnikowego a także zawartych w nich modyfikatorów i zanieczyszczeń. Mieszanina ta w głównej mierze składa się z fazy gazowej i fazy stałej. Fazę gazową stanowią tlenki azotu, węgla i siarki oraz węglowodory aromatyczne i ich chloropochodne. Głównym składnikiem fazy stałej jest węgiel elementarny, który wraz z  zaadsorbowanymi na nim substancjami o udowodnionym działaniu toksycznym (toluen, ksyleny, acetaldehyd)
 i rakotwórczym (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i ich nitrowe pochodne, formaldehyd, benzen i nitrobenzen) odpowiada za szkodliwe działanie spalin.

Podczas ostrego zatrucia spalinami dominuje działanie drażniące na błony śluzowe oczu
i górnych dróg oddechowych. Narażenie na spaliny może zaostrzać również objawy istniejących już chorób, np. astmy czy alergii. Ponadto istnieje związek pomiędzy zawodowym narażeniem na spaliny emitowane z silników Diesla a zwiększoną częstością występowania pewnych grup nowotworów, głównie raka płuca i raka pęcherza moczowego.

 

Ten niebezpieczny dla zdrowia czynnik jest ryzykiem dla dużej grupy zawodowej m.in.:

• pracowników zatrudnionych w podziemnych wyrobiskach górniczych i przy drążeniu tuneli,
• strażaków,
• kierowców tirów i autobusów, 
• pracowników stacji obsługi samochodów,
• pracowników zatrudnionych przy obsłudze parkingów,
• kasjerów opłat drogowych na autostradach,
• operatorów sprzętu ciężkiego (dźwigów, wózków widłowych, podnośników).

 

Każdy pracodawca, u którego na stanowiskach pracy występuje ryzyko narażenia na spaliny Diesla ma obowiązek:

• przesłać co roku informację o narażeniu, w terminie do 15 stycznia, do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego oraz do właściwego okręgowego inspektora pracy;
• wykonać pomiary spalin Diesla z częstotliwością:

- co najmniej raz na sześć miesięcy, jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS,

- co najmniej raz na trzy miesiące, jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie powyżej 0,5 wartości NDS.

 

Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów wykonanych w odstępie co najmniej sześciu miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.

Źródło: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2019, nr 4(102), s. 43–103;

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2023, nr 1(115), s. 5–25

 

PRACODAWCO!

W związku ze zmianami klasyfikacji zharmonizowanej wprowadzonymi na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/692, wykaz substancji chemicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy ulegnie
w 2023 roku rozszerzeniu o kolejne 4 pozycje – zgodnie z przepisami nowa klasyfikacja bezwzględnie musi być stosowana od dnia 1 grudnia 2023 r. ale dopuszczalne jest stosowanie przez dostawców nowej klasyfikacji wcześniej.

Substancje chemiczne wprowadzone do wykazu substancji o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy w 2023 roku – klasyfikacja obowiązkowa od dnia 1 grudnia 2023 r.

1. Pentatlenek diwanadu
2. Kumen (izopropylobenzen)
3. 3-bromo-2,2-bis (bromometylo) propan-1-ol
4. Metakrylan 2,3-epoksypropylu (metakrylan glicydowy)

UWAGA!

Od 2024 roku analogicznym przepisom jakim podlegają obecnie substancje rakotwórcze i/lub mutagenne kategorii 1A lub 1B (Carc. 1A, Carc. 1B, Muta. 1A, Muta. 1B z przypisanymi zwrotami wskazującymi rodzaj zagrożenia H350 i/lub H340) zostaną objęte również substancje reprotoksyczne, czyli substancje działające szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B (Repr. 1A lub Repr. 1B z przypisanymi zwrotami wskazującymi rodzaj zagrożenia: H360, H360D, H360F, H360FD, H360fd lub H360Df).

PYŁY DREWNA – WARTOŚCI DOPUSZCZALNE

Od dnia 18 stycznia 2023 r. wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pyłów drewna ulegnie zmianie z 3 mg/m³ do 2 mg/m³.

Przydatne linki: 

Europejska Agencja Chemikaliów