Główny Urząd Nadzoru Budowlanego

GUNB radzi:
 

1. Praca przy pilarce stołowej do drewna bez wymaganych osłon ruchomej tarczy tnącej to bezpośrednie zagrożenie wieloma wypadkami

• zawsze stosuj osłonę piły

1. Ostre krawędzie na budowie są częstym powodem zadrapań, otarć i innych urazów  

• zamontuj osłony zabezpieczające na odsłoniętych, ostro zakończonych elementach zbrojenia

3. Obsługa zagęszczarek do gruntu wywołuje drgania mechaniczne, które mogą być szkodliwe i prowadzić do zaburzenia czucia palców, drętwienia i bólu rąk, odczucia zimna w kończynach górnych

• zakładaj odpowiednio dobrane rękawice antywibracyjne 

4. Wykonywanie robót przy użyciu ręcznych, udarowych młotów wyburzeniowych powoduje pył, który zawiera szkodliwą dla zdrowia krzemionkę krystaliczną

• zamontuj pochłaniacze pyłu lub stosuj środki ochrony dróg oddechowych.

5. Ręczne prace transportowe to bardzo często spotykany uciążliwy czynnik przy pracy

• zapoznaj się z przepisami, które określają maksymalne wartości masy ładunków dopuszczonych do ręcznego przenoszenia
• zrób szkolenie z prawidłowych technik wykonywania tego typu prac

ODZIEŻ ROBOCZA powinna być:

• wykonana z wytrzymałych materiałów odpornych na przetarcia czy rozerwania
• wzmocniona w miejscach narażonych na uszkodzenia tj. kolanach i łokciach
• dostosowana do:

• rodzaju wykonywanej pracy
• warunków atmosferycznych
• występujących zagrożeń

OBUWIE OCHRONNE

• ma chronić stopy przed kilkoma rodzajami zagrożeń jednocześnie
• sprawdź, czy obuwie jest wyposażone w:

• podnosek chroniący palce przed uderzeniem
• podeszwę antypoślizgową
• wkładkę antyprzebiciową
• wysoką cholewką, która zapewni lepsze wsparcie i stabilizację stopy

HEŁM OCHRONNY

• chroni głowę przed spadającymi przedmiotami i uderzeniami o wystające elementy czy twarde powierzchnie

OKULARY

• są konieczne w czasie pracy z narzędziami do cięcia, skrawania, szlifowania twardych materiałów takich jak: płytki ceramiczne, beton, kamień ozdobny
• sprawdź, czy okulary są dobrane zgodnie z informacjami zawartymi w  instrukcji obsługi narzędzia w zakresie prędkości poruszania się jego ruchomej części

UWAGA -> nigdy nie używaj okularów ochronnych z niższą klasą odporności mechanicznej w przypadku wyższych prędkości uderzeń cząstek.

OCHRONNIKI SŁUCHU powinny:

• chronić przed głośnymi dźwiękami
• umożliwiać słyszenie i komunikowanie się między sobą
• uwzględniać informacje o parametrach hałasu

WAŻNE -> przeczytaj instrukcję obsługi i zwróć uwagę na znak graficzny na maszynie lub narzędziu.

RĘKAWICE OCHRONNE

• załóż je w czasie prac, które niosą zagrożenie zranienia lub przeniknięcia przez skórę szkodliwych substancji

UWAGA -> szczególnie niebezpieczne są:

• wysoka i niska temperatura

• ogień
• niebezpieczne substancje chemiczne
• prąd elektryczny
• wilgoć
• zagrożenie mechaniczne lub biologiczne

PRACE NA WYSOKOŚCI

• nie przystępuj do pracy bez:

• instruktażu stanowiskowego
• sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości np. szelek z linką bezpieczeństwa z amortyzatorem lub urządzeniem samohamownym
• zapoznania się z instrukcjami bezpiecznej obsługi urządzeń wykorzystywanych w pracy, w tym elementów systemu chroniącego przed upadkiem z wysokości

Transport pionowy to jeden z najbardziej ryzykownych etapów na budowie. Dlatego kluczowe jest:

1. Przestrzeganie procedur

Przed rozpoczęciem prac zapoznaj się z:

• instrukcją bezpieczeństwa prac transportowych
• instrukcją ewakuacji operatora z kabiny żurawia

Instrukcje te określają m.in. warunki pracy, role osób uczestniczących w transporcie, charakterystyki przemieszczanych materiałów lub przedmiotów i zasady komunikacji między:

• Hakowym, który odpowiada za prawidłowe zaczepienie i zabezpieczenie ładunku
• Sygnalistą, który kieruje transportem i komunikuje się z operatorem

2. Dobór odpowiedniego żurawia

Przy wyborze uwzględnij:

• specyfikę obiektu (długość wysięgnika, wysokość podnoszenia)
• lokalizację żurawi na placu (liczbę i rozmieszczenie)
• warunki terenowo – gruntowe (rodzaj posadowienia)
• warunki montażu/demontażu (np. ograniczona przestrzeń działki)

Sektor budowlany znajduje się w czołówce branż z najwyższą liczbą śmiertelnych wypadków przy pracy.

Każdy taki wypadek niesie ze sobą poważne konsekwencje zarówno dla poszkodowanego, jak i jego rodziny. Dlatego Główny Urząd Nadzoru Budowlanego i Państwowa Inspekcja Pracy wspólnie prowadzą działania edukacyjno-prewencyjnie skierowane do pracowników branży budowlanej.

Co mówi statystyka?

• Prawie 55 % poszkodowanych  pracowników budów ma staż pracy krótszy niż 1 rok
• Najwięcej wypadków jest wynikiem upadku z wysokości
• Główne ich przyczyny to bagatelizowanie zagrożeń, niewłaściwe zastosowanie urządzeń zabezpieczających lub ich brak oraz niedostateczny nadzór nad pracownikami

Dlaczego tak się dzieje?

• budowa to środowisko dynamiczne, z dużą liczbą zmiennych i zagrożeń
• na etapie planowania często nie identyfikuje się ryzyka, a wiele instrukcji bezpiecznego wykonywania robót jest tworzonych błędnie lub wcale
• znaczna część nieprawidłowości dotyczy sfery organizacyjnej –> brakuje nadzoru, pracownicy nie są odpowiednio przeszkoleni, a środki ochrony są niewłaściwie dobrane lub ignorowane

Wnioski

Bezpieczeństwo w budownictwie zaczyna się na długo przed wejściem pracowników na plac budowy. Kluczowe jest planowanie, szkolenie, nadzór i egzekwowanie zasad BHP.

Państwowa Inspekcja Pracy każdego roku kontroluje setki placów budowy.  Aż 97% kontroli na budowach w 2024 roku ujawniło nieprawidłowości.

Co wynika z kontroli?

• Zbyt często bezpieczeństwo pracowników jest lekceważone
• Wiele firm budowlanych wciąż dopuszcza się poważnych naruszeń przepisów BHP i naraża pracowników na realne ryzyko utraty zdrowia, a nawet życia
• Niemal każda kontrola kończyła się interwencją prawną

Najczęstsze nieprawidłowości to:

• brak wyposażenia rusztowania w balustrady czy pomosty
• brak wygrodzeń wokół maszyn i oznaczeń stref niebezpiecznych
• nieodpowiednia eksploatacja instalacji elektrycznych
• brak środków ochrony indywidualnej lub ich niewłaściwe stosowanie (np. brak hełmów, szelek, ochron słuchu)

Dobrą wiadomością jest to, że wiele uchybień usunięto już w trakcie kontroli. To pokazuje, że istnieją techniczne możliwości zadbania o BHP.

Zastanów się, zanim będzie za późno!

Dlaczego tak często reagujemy dopiero wtedy, gdy pojawia się kontrola?
Czy to kwestia braku świadomości, procedur, odpowiedzialności, a może po prostu chęci?

Czy wiesz, że zgodnie z obowiązującą definicją, każda praca wykonywana co najmniej 1 metr nad poziomem podłogi lub ziemi to praca na wysokości?!

Prace na wysokości to prace szczególnie niebezpieczne, gdyż zagrażają zdrowiu i życiu pracowników.

Dlatego tak ważne jest, by do takich zadań podchodzić z najwyższą starannością i odpowiedzialnością – zarówno ze strony pracownika, jak i osób nadzorujących.

Bezpieczeństwo przede wszystkim

Prace na wysokości wymagają:

• bezpośredniego nadzoru
• odpowiedniego instruktażu
• odpowiednich zabezpieczeń [łapki w dół]

Środki ochrony zbiorowej:

• balustrady ochronne – z poręczą, krawężnikiem i wypełnieniem przestrzeni między nimi
• rusztowania ochronne – alternatywa dla klasycznych balustrad, montowane w celu zabezpieczenia pracowników
• siatki bezpieczeństwa (asekuracyjne) – pionowe systemy zabezpieczające krawędzie stropów i dachów

Środki ochrony indywidualnej – gdy nie ma możliwości zastosowania środków ochrony zbiorowej:

• szelki bezpieczeństwa z odpowiednim osprzętem (np. linką z amortyzatorem, urządzeniem samohamownym)
• wytrzymałe punkty kotwienia wyznaczone przez osoby kierujące pracownikami
• obowiązkowe szkolenie stanowiskowe i zapoznanie z instrukcjami obsługi sprzętu

Wykopy to nieodłączny element wielu robót budowlanych. To także jedno z najniebezpieczniejszych miejsc na placu budowy.

Co mówią statystyki

• 6 na 10 wykopów na małych budowach w 2022 r. nie było zabezpieczonych przed możliwością osunięcia się gruntu.

Bezpieczeństwo na budowie zaczyna się od świadomości, znajomości i przestrzegania przepisów.

Dlatego warto przypomnieć kluczowe zasady wynikające z rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie BHP podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. nr 47, poz. 401).

Co warto wiedzieć

Umocnienia to podstawa!

• W gruntach zwartych wykopy o pionowych nieumocnionych ścianach mogą mieć maks. 1 m głębokości, i tylko wtedy, gdy w pasie o tej szerokości teren nie jest obciążony
• Głębsze wykopy (do 2 m) bez umocnień są dopuszczalne tylko po analizie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej

Bezpieczne wejście i wyjście

• Już przy głębokości powyżej 1 m konieczne jest wykonanie zejścia do wykopu
• Odległość między zejściami nie może przekraczać 20 m
• Obowiązuje surowy zakaz chodzenia po rozporach i używania urządzeń do wydobycia urobku do transportu ludzi

Bezpieczne składowanie

• Materiały, urobek czy sprzęt muszą być składowane min. 0,6 m od krawędzi wykopu (jeśli ściany są obudowane)
• Jeśli brakuje obudowy – nie wolno składować niczego w strefie klina naturalnego odłamu gruntu

Ruch maszyn i ludzi

• Sprzęt ciężki, np. koparka, musi pracować co najmniej 0,6 m poza klinem naturalnego odłamu gruntu
• Zabronione jest przebywanie między koparką a ścianą wykopu – nawet podczas postoju!

Zabezpieczenia na czas zmroku

• Wykopy pozostawione na noc muszą być oznakowane balustradami z czerwonym światłem ostrzegawczym
• Poręcze: na wysokości 1,1 m, min. oraz 1 m od krawędzi wykopu
• W uzasadnionych przypadkach – wykop należy szczelnie przykryć

Ochrona osób postronnych

Jeśli teren nie może być ogrodzony – dozór stały jest obowiązkowy!

Bezpieczeństwo pracy to fundament inwestycji budowlanej. Zgodnie z Kodeksem pracy to pracodawca ponosi pełną odpowiedzialność za stan BHP w miejscu pracy - także na budowie.

Co to oznacza w praktyce?

• Ochronę zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, które uwzględniają aktualne osiągnięcia nauki i techniki
• Ocenę ryzyka zawodowego i wprowadzenie odpowiednich środków profilaktycznych
• Przekazanie pracownikom w zrozumiały sposób informacji o ryzyku zawodowym i o zasadach ochrony przed zagrożeniami
• Prowadzenie obowiązkowych i regularnych szkoleń BHP
• Wydawanie instrukcji stanowiskowych, prowadzenie bieżących kontroli i usuwanie uchybień
• Nieodpłatne przydzielane środków ochrony indywidualnej – odpowiednio dobranych do wykonywanej pracy, wraz z informacją o zasadach ich stosowania
• Zapewnienie przez pracodawcę odzieży i obuwia roboczego  

PAMIĘTAJ!!

• Pracownik nie może być dopuszczony do pracy bez odpowiednich środków ochrony
• Maszyny i urządzenia techniczne stosowane na budowie muszą być bezpieczne, czyli posiadać zabezpieczenia chroniące pracowników m.in. przed urazami, porażeniem prądem czy oddziaływaniem wibracji
• Urządzenia objęte dozorem technicznym mogą być użytkowane wyłącznie na podstawie decyzji zezwalającej na ich eksploatację, a operatorzy muszą posiadać stosowne uprawnienia

Praca z elektronarzędziami to codzienność na budowie. Ich użycie znacznie przyspiesza pracę, ale niewłaściwe użytkowanie niesie ryzyko poważnych obrażeń, włącznie z porażeniem prądem elektrycznym.

Pamiętaj: elektronarzędzia są bezpieczne tylko wtedy, gdy są używane zgodnie z zasadami BHP i zaleceniami producenta.

Podstawowe zasady bezpiecznej pracy z elektronarzędziami:

Szkolenie to podstawa – każdy pracownik powinien przejść dokładny instruktaż stanowiskowy z zakresu obsługi konkretnego narzędzia.

• Zapoznaj się z instrukcją producenta.

Stosuj odpowiednie środki ochrony – odzież robocza, obuwie, rękawice czy okulary muszą być dostosowane do charakteru pracy i zagrożeń.

• Sprawdź, czy odzież i środki ochrony, które otrzymałeś są odpowiednio dobrane.

Kontrola techniczna – przed każdym użyciem skontroluj stan techniczny narzędzia.

• Zawsze sprawdzaj, czy narzędzia robocze są właściwie zamocowane w uchwycie i nie wypadną w czasie pracy. 

Nie używaj uszkodzonych narzędzi – takie elektronarzędzia powinny zostać natychmiast wycofane z użytkowania.

• Pamiętaj, żeby nie używać elektronarzędzi „naprawionych” za pomocą taśmy izolacyjnej, z pękniętą obudową czy przetartym przewodem.

Chroń przewody – nie dopuszczaj do ich przetarć czy przygnieceń. Izolacja to pierwsza linia obrony przed porażeniem.

• Nigdy nie używaj przewodów zasilających, które mają uszkodzoną izolację.

Regularne przeglądy – narzędzia powinny być systematycznie serwisowane

• Zapoznaj się z instrukcją obsługi producenta.

Porządek – czyste i sprawne narzędzia to gwarancja bezpiecznej pracy.

• Po zakończonej pracy usuń z elektronarzędzi pył, brud i resztki materiału.

Wykonywanie robót budowlanych w sąsiedztwie napowietrznych lub podziemnych linii elektroenergetycznych wymaga szczególnego planowania i przestrzegania zasad bezpieczeństwa.

Typowe zdarzenia niebezpieczne związane z pracą w pobliżu linii elektroenergetycznych:

• zerwanie lub dotknięcie przewodu przez maszynę
• uderzenie w słup i zerwanie przewodów
• przeskok napięcia na maszynę lub człowieka

Zanim zaczniesz pracę:

• Sprawdź, czy w zasięgu maszyny nie znajdują się linie elektroenergetyczne – zarówno napowietrzne, jak i podziemne.
• Zapoznaj się z projektem określającym przebieg instalacji podziemnych (gaz, prąd, woda, telekomunikacja itp.).
• Upewnij się, że prace w pobliżu sieci elektroenergetycznych są ujęte w IBWR – Instrukcji Bezpiecznego Wykonywania Robót.
• Sprawdź, czy zachowana jest minimalna bezpieczna odległość od napowietrznych linii elektroenergetycznych.

Szanuj życie! Siebie nie odbudujesz.

Najczęstsze sytuacje niebezpieczne podczas rozładunku na placu budowy to:

• uderzenie spowodowane przez przemieszczany ładunek
• przygniecenie
• upadek pracownika z wysokości (np. z pojazdu)
• przewrócenie się sprzętu transportowego spowodowane nieprawidłowym rozstawieniem podpór stabilizujących lub silnym wiatrem

Dobrze przygotowany operator, właściwie dobrany sprzęt i odpowiednie przeszkolenie pracowników to zdecydowanie większa gwarancja, że każdy rozładunek zakończy się bezpiecznie.

Bezpieczny rozładunek – o czym musisz pamiętać?

1. Przygotuj miejsce pracy
Upewnij się, że teren rozładunku jest stabilny i bezpieczny, a ładunkowi nie grozi przewrócenie lub osunięcie.

2. Poznaj swój ładunek
Sprawdź jego masę, środek ciężkości, gabaryty i punkty mocowania – te informacje decydują o właściwym doborze zawiesi i sposobie podnoszenia.

3. Dobierz właściwe wyposażenie
Używaj odpowiednich zawiesi (lin, łańcuchów, pasów, trawersów) oraz elementów pomocniczych, takich jak uchwyty, napinacze czy podkładki zabezpieczające przed przetarciem.

4. Skontroluj stan techniczny sprzętu
Nie używaj zawiesi bez widocznych oznaczeń o dopuszczalnym obciążeniu roboczym i terminach badań. Pamiętaj, że przeglądy może wykonywać tylko osoba upoważniona i posiadająca kwalifikacje.

5. Zadbaj o prawidłowe zawieszenie ładunku
To kluczowy element bezpieczeństwa – unikaj przekroczenia dopuszczalnego obciążenia lub kąta rozwarcia zawiesi.

6. Bądź ostrożny i dokładny
Podnoś i przemieszczaj ładunek powoli i płynnie. Unikaj kołysania i stosuj liny kierunkowe do naprowadzania. Drobne elementy transportuj w koszach, a stemple szalunkowe – w paletach słupkowych lub kłonicach.

7. Zachowaj bezpieczeństwo strefy pracy
Wyznacz i wygrodź strefę niebezpieczną wokół żurawia. Nigdy nie przenoś ładunków nad ludźmi.

Najważniejsze zasady pracy wykonywanej do wysokości 2 m.

Praca na drabinach, choć pozornie prosta i rutynowa, wiąże się z realnym ryzykiem wypadków – nawet na wysokości poniżej 2 metrów.

Zanim zdecydujesz się na użycie drabiny, oceń ryzyko zawodowe:

• jeśli inny sprzęt (np. podest, rusztowanie) zapewni większe bezpieczeństwo, to użyj jego
• drabina powinna być wykorzystywana tylko wtedy, gdy praca:

• jest krótkotrwała
• ma niskie ryzyko
• nie wymaga przenoszenia ciężkich czy nieporęcznych narzędzi

Poznaj zasady bezpiecznego użytkowania drabiny [łapki w dół]

• drabina musi stać na stabilnym, trwałym i nieruchomym podłożu
• zabezpiecz ją przed przesunięciem (np. stopkami antypoślizgowymi, przywiązaniem do stałego elementu)
• zawsze stój frontem do drabiny, utrzymując trójpunktowy kontakt (dwie stopy + jedna ręka lub odwrotnie)
• nie wychylaj się poza boczne krawędzie podłużnic
• drabina przystawna musi wystawać min. 0,75 m ponad krawędź, na którą prowadzi
• nie ustawiaj drabiny przy drzwiach
• nie używaj drabiny rozstawnej jako przystawnej
• nie stawaj na najwyższych szczeblach:
  • na dwóch najwyższych przy drabinie rozstawnej,
  • na trzech najwyższych przy drabinie przystawnej.
• przed wejściem na drabinę sprawdź jej nośność na tabliczce znamionowej i oznaczenie producenta

Praca operatora żurawia to ogromna odpowiedzialność – nie tylko za bezpieczne przemieszczanie ładunków, ale też za bezpieczeństwo własne i wszystkich osób w pobliżu.  

Dlatego przepisy precyzyjnie określają, jakie wyposażenie musi mieć żuraw, by zapewnić odpowiednie warunki pracy i zminimalizować ryzyko wypadków.

Kabina żurawia powinna być wyposażona m.in. w:

• sygnalizator dźwiękowy ostrzegający przed zagrożeniami podczas przemieszczania ładunków
• diagram udźwigu
• urządzenie do odczytu prędkości wiatru na wysokości wysięgnika
• środki gaśnicze i pierwszej pomocy
• urządzenie wskazujące temperaturę w kabinie i utrzymujące ją w granicach 18–28°C

Na terenie pracy żurawia, szczególnie przy ograniczonej widoczności, wymagane jest odpowiednie oświetlenie. Powinno być ono rozmieszczone tak, by nie oślepiało operatora, a jednocześnie zapewniało dobrą widoczność w każdym punkcie poboru ładunku.

Żuraw musi być także wyposażony w światła obrysowe, które określają położenie jego skrajnych elementów.

W przypadku żurawi z kabiną na wysokości 80 m lub wyżej, konieczne jest zapewnienie windy lub innego bezpiecznego dostępu do stanowiska pracy.

Czy wiesz, że zgodnie z obowiązującą definicją, praca wykonywana co najmniej 1 metr nad poziomem podłogi lub ziemi jest pracą na wysokości?

• To oznacza, że nawet niewielkie podwyższenie może nieść ze sobą ryzyko i wymagać wdrożenia specjalnych środków ochrony.

• Warto pamiętać, że nawet przy zastosowaniu systemu asekuracyjnego, taka praca jest nadal pracą na wysokości i wymaga pełnego przestrzegania zasad BHP.

Obowiązki pracodawcy

Prace na wysokości należą do prac szczególnie niebezpiecznych, dlatego pracodawca jest zobowiązany do:

• zapewnienia nadzoru
• wdrożenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych
• przeprowadzenia instruktaży stanowiskowych
• dostarczenia środków ochrony adekwatnych do ryzyka

• W sytuacji, gdy zastosowanie środków ochrony zbiorowej nie jest możliwe, dopuszcza się wykorzystanie środków ochrony indywidualnej – np. szelek bezpieczeństwa z linką amortyzującą lub urządzeniem samohamownym.