Organizacje i instytucje polonijne
Organizacje
Kongres Polonii Kanadyjskiej (KPK) został formalnie powołany w 1944 r. z inicjatywy organizacji wchodzących w skład Federacji Polskich Stowarzyszeń w Kanadzie. Jest to federacja koordynująca działalność wchodzących w jego skład organizacji i stowarzyszeń. Jego obszar działania pokrywa całą Kanadę. Organizacyjnie dzieli się na następujące okręgi: Alberta, Atlantic Canada, Kolumbia Brytyjska, Manitoba, Quebec oraz okręgi w Ontario: Hamilton, Kitchener, London, Mississauga, Niagara, Oshawa, Ottawa, Sudbury, Thunder Bay, Toronto, Windsor.
Prezes: Janusz Tomczak
Federacja powstała w 1956 roku w Toronto. Jako swoje podstawowe cele statutowe wskazuje służbę Polonii i narodowi polskiemu poprzez utrzymywanie rodzin w polskości, umacnianie związków z kulturą polską i pomoc potrzebującym rodakom. Organizacja podejmuje też działania na rzecz ochrony polskiego dziedzictwa historycznego i kulturalnego w Kanadzie. Prowadzi bliską współpracę z kanadyjskimi organizacjami kobiecymi.
Pierwsze Ogniwo FPwK zostało zawiązane w kwietniu 1956 r. w Toronto. Obecnie Federację tworzy 14 Ogniw. Każde z Ogniw deleguje przedstawicielkę do National and Provincial Councils of Women oraz Canadian Ethnocultural Council. Członkinie Federacji działają także w Canadian Citizen Council. Federacja wydaje biuletyn pt. "Informator". Działalność Federacji koncentruje się na polu kultury, oświaty i integracji w społeczeństwo kanadyjskie. Organizacja jest partnerem Konsulatu w realizacji bardzo udanych projektów popularyzujących czytelnictwo.
Przewodnicząca ZG: Katarzyna Grandwilewska.
- Fundacja im. Adama Mickiewicza
Fundacja im. Adama Mickiewicza jest najstarszą fundacją polonijną powstałą w roku 1956 dla realizacji potrzeb edukacji, twórczości literackiej i nauki polskiej w Kanadzie. Głównym zadaniem fundacji jest udzielanie pomocy w poczynaniach oświatowych i kulturalnych polskim instytucjom w Kanadzie i młodym Kanadyjczykom polskiego pochodzenia. Unikalną działalnością fundacji są odczyty z zakresu historii i kultury polskiej organizowane na uczelniach kanadyjskich. Fundacja pomaga również szkolnictwu polskiemu na Białorusi i Ukrainie oraz Polakom w Kazachstanie.
Związek Polaków w Kanadzie, najstarsza organizacja polonijna, w trosce o przyszłość Polonii kanadyjskiej, postanowił na swym XXIV Zjeździe w 1969 r. w Hamilton stworzyć Fundację im. Władysława Reymonta. Fundacja została zarejestrowana jako organizacja oświatowa i dobroczynna.. Fundacja przydziela stypendia i zapomogi edukacyjne dla studentów polskiego pochodzenia oraz organizuje ogólnokanadyjski konkurs recytatorski. Fundacja pomaga także polskim szkołom i organizacjom. Wspierała również Katedrę Historii Polski na Uniwersytecie Torontońskim, Teatr Polski w Toronto oraz zespoły taneczne "Biały Orzeł" i "Lechowia". W 1971 r. Fundacja nawiązała kontakt z uczelniami w Polsce. Od tej pory datuje się jej współpraca z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim oraz Uniwersytetem Jagiellońskim. Dorocznie Fundacja przyznaje ponad 20 stypendiów za około 20 tysięcy CAD. Aktualnie kapitał Fundacji wynosi blisko 2 mln CAD.
W 2020 r. fundacja będzie obchodziła 50-lecie istnienia i planuje przyznać 50 stypendiów za ok. 50 tysięcy CAD.
Prezes: Kazimierz Chrapka
Organizacja powstała w 1986 r. poprzez wyjście z Federacji Polek w Kanadzie w 1986 r. jej Ogniwa 11. Fundusz prowadzi działalność charytatywną, przekazując pomoc materialną do polskich domów dziecka. Oprócz pomocy Fundusz zapisał piękną kartę pielęgnowania i podtrzymywania polskich tradycji, kultury i podnoszenia wartości kultury języka polskiego.
Kanadyjsko-Polska Izba Handlowa (Canada-Poland Chamber of Commerce of Toronto) jest istniejącą od 1994 roku organizacją, której statutowe cele obejmują promocję, rozwój i ekspansję związków gospodarczych, handlowych i inwestycyjnych między Polską a Kanadą oraz tworzenie sieci kontaktów i współpracy pomiędzy biznesmenami polskiego pochodzenia w Kanadzie. Organizacja jest zrzeszona w Izbie Handlowej Unii Europejskiej w Toronto oraz posiada umowy o współpracy z polskim Business Centre Club i Związkiem Rzemiosła Polskiego.
Obecnie Izba skupia kilkuset członków reprezentujących zarówno duże, jak i małe i średnie przedsiębiorstwa o różnorodnym profilu działalności. Statut umożliwia uzyskanie członkostwa również dla biznesmenów nieposiadających polskiego pochodzenia.
Izba jest partnerem konsulatu w realizacji projektów dotyczących promocji gospodarczej i handlowej Polski.
Prezes: Wojciech Śniegowski.
Federalna korporacja wyższej użyteczności publicznej, skupiającą głównie Polonię kanadyjską, której celem jest propagowanie historii i kultury Polski oraz dziedzictwa Polonii w Kanadzie. Organizuje spotkania i wykłady w języku polskim, angielskim i francuskim, oraz wydarzenia kulturalne: koncerty, wieczory poetyckie i pokazy filmów. Współpracuje również z podobnymi organizacjami Kanadyjczyków pochodzących z innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej, aby promować wspólne dziedzictwo kulturowe. Instytut powstał w listopadzie 2014 roku i kontynuuje pracę polskiego środowiska naukowego w Ottawie, rozpoczętą w latach 60-tych ubiegłego stulecia.
- Polonijno-Kanadyjski Instytut Badań Historycznych
Mająca siedzibę w London organizacja założona w 2016 roku przez dwóch badaczy wspólnej historii polsko-kanadyjskiej: Romana Baranieckiego i Andrzeja Kawkę. Zrzesza amatorów zajmujących się studiowaniem wydarzeń łączących społeczeństwa Polski i Kanady, działających wcześniej nieformalnie, m.in. poprzez organizację wystaw przygotowanych przez IPN. W krótkim okresie działania Instytut miał kluczowe znaczenie dla organizacji w Muzeum Historycznym w Niagara-on-the-Lake całorocznej wystawy poświęconej historii Obozu Kościuszki, w którym przeszkolono ponad 20 tysięcy Hallerczyków, udziału w kanadyjskiej edycji wystawy „Polacy w kanadyjskiej mozaice. 150 lat historii”, przygotowanej przez Muzeum Emigracji w Gdyni i Ambasadę Kanady w Polsce oraz serii ekspozycji z wykorzystaniem materiałów własnych.
- Polskie Stowarzyszenie Narodowe w London
Założone 12 grudnia 1920 roku przez grupę zamierzającą stworzyć własny ośrodek społeczno–kulturalny, wspierający miejscową Polonię. Pierwotnie organizacja nosiła nazwę „Towarzystwo Bratniej Pomocy Synów Polskich Grupa Nr 2" i była wzorowana na organizacji o podobnej nazwie istniejącej w Toronto. W 1930 r. zmieniono nazwę organizacji z Klubu Polskiego na Polskie Stowarzyszenie Narodowe. W roku 1977 PSN rozpoczęło w miejscowości Nilestown budowę Polsko-Kanadyjskiego Ośrodka Rekreacyjnego, będącego obecnie największym w Ontario ośrodkiem piłkarskim z trzema pełnowymiarowymi boiskami. Klub „Biały Orzeł” z London organizuje co roku w Nielstown Otwarte Mistrzostwa Drużyn Polonijnych w Piłce Nożnej.
- Polsko-Kanadyjski Instytut Badawczy
Kanadyjsko-Polski Instytut Badawczy powstał we wrześniu 1956 r. Pierwszym dyrektorem Instytutu był inicjator jego powstania dr Wiktor Turek. Instytut systematyczne gromadzi publikacje dotyczące Polonii kanadyjskiej, łącznie z prasą polonijną. Zbiera dokumenty dot. polskiej grupy etnicznej w Kanadzie o charakterze religijnym, kulturalnym i politycznym, tj. biuletyny, sprawozdania, księgi pamiątkowe, druki, korespondencję. Niektóre z tych dokumentów są przekazywane do Archiwów Prowincji Ontario.
- Polsko-Kanadyjskie Stowarzyszenie Przedstawicieli Zawodów Medycznych w Toronto
Składa się z około 100 członków - lekarzy, stomatologów i farmaceutów. Organizacja ma charakter nieformalny i nie jest oficjalnie zarejestrowana, ale organizuje regularne spotkania połączone z wykładami specjalistycznymi.
- Stowarzyszenie Biznesmenów i Profesjonalistów w Windsor
Organizacja, działająca na rzecz rozwoju współpracy gospodarczej Kanady i Polski. Inicjator zawarcia umowy partnerskiej pomiędzy Windsor a Lublinem w 2004r.
Zostało powołane w 1941 r. myślą o pomocy dla przybywających w czasie wojny do Kanady polskich inżynierów. Między Rządem RP na Wychodźstwie a rządem Kanady zawarta została umowa, ustanawiająca możliwość ich zatrudniania w zakładach kanadyjskich pracujących dla przemysłu zbrojeniowego. W sumie inżynierowie i technicy otrzymali około 500 wiz wjazdowych do Kanady z prawem do pracy, bez prawa do osiedlenia się.
Stowarzyszenie jest tzw. organizacją centralną, członkiem KPK, wydaje biuletyn „New Link” .
Stowarzyszenie Polskich Kombatantów w Kanadzie jest kontynuacją organizacji "Samopomoc Wojska". SPK istnieje od maja 1946 r. Na początku swej działalności Stowarzyszenie zajmowało się przede wszystkim ochroną interesów licznie przybywających do Kanady żołnierzy. Kolejnym ważnym zadaniem SPK były starania o zrównanie praw polskich kombatantów z kombatantami kanadyjskimi. Nastąpiło to dopiero w 1957 roku, kiedy wprowadzono zmiany do ustawy o prawach weteranów armii sprzymierzonych, a weteranom polskim zagwarantowano m.in. pełną opiekę lekarską i szpitalną. Rozbudowana działalność samopomocowa i opiekuńcza nigdy nie przysłoniła zasadniczego celu i charakteru tego stowarzyszenia: promowaniu postaw patriotycznych i niepodległościowych w służbie Polsce. Od roku 1948 SPK należy do Kongresu Polonii Kanadyjskiej.
Niezależnie Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, w okręgu istnieje kilkanaście innych organizacji kombatanckich, skupiających swych członków według formacji wojskowych m.in.: Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej nr 114 w Toronto, zarządzające położonym na północy Toronto Parkiem Paderewskiego, w którym corocznie organizuje szereg imprez, m.in. obchody rocznicowe bitwy pod Monte Cassino, Święta Wojska Polskiego, czy akcję sadzenia „Dębów Pamięci”.
W siedzibie SPK w Toronto mają swoją siedzibę Stowarzyszenie Żołnierzy I Dywizji Pancernej, Stowarzyszenie Lotników i Stowarzyszenie Byłych Żołnierzy AK. Znacząca grupa polskich kombatantów jest także członkami organizacji kanadyjskiej Royal Canadian Legion, tworząc jej polskie oddziały.
Jako organizacja afiliowana przy Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów, działa w Toronto „Koło Pań Nadzieja” , którego członkinie poza aktywnym uczestnictwem w wydarzeniach kombatanckich prowadzą akcje charytatywne zbierając środki na domy dziecka oraz pomoc dzieciom nieuleczalnie chorym w Polsce.
- Stowarzyszenie Sybiraków w Toronto
Koło powstało w 1958 r. jako Związek Ziem Wschodnich, ogniwo organizacji, której Zarząd Główny znajdował się w Londynie. Jej naturalnym zapleczem członkowskim była licznie przybyła w latach powojennych do Kanady grupa osób wywodząca się z Kresów Wschodnich.
Fundacja Dziedzictwa Polskiego w Kanadzie, założona w 1993 roku, jest organizacją charytatywną, która stawia sobie za cel gromadzenie i zarządzanie funduszami służącymi wspieraniu kultury i języka polskiego. Społeczność polską jakiej Fundacja zamierza służyć rozumiemy jako tych wszystkich zamieszkujących Kanadę, których genealogia zawiera elementy polskie, niezależnie od głębi ich kanadyjskich korzeni, zapatrywań politycznych i religijnych, czy stopnia znajomości języka polskiego - ludzi zainteresowanych językiem, historią i kulturą polską lub kultywujących polskie tradycje przejęte od starszej generacji.
- Stowarzyszenie Gdańszczan
Przygotowując się do rocznicy 1000-lecia Gdańska powołano w 1996 r. Stowarzyszenie Gdańszczan, którego celem miało być zapewnienie należytej oprawy obchodom tysiąclecia oraz integracja tych wszystkich, którzy poprzez urodzenie, zamieszkanie bądź też sentyment czuli się z tym miastem w sposób szczególny związani. Stowarzyszenie stara się promować Gdańsk w środowisku polonijnym i anglojęzycznym. Organizacja liczy obecnie około 100 zarejestrowanych członków.
Związek Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju, Okręg Kanada, powstał po II wojnie światowej jako oddział Związku Harcerstwa Polskiego działającego w Londynie. W 1952 r. utworzono chorągiew harcerek, natomiast w 1953 r. chorągiew harcerzy. Oddział Kanada ZHP oficjalnie zarejestrowano w 1955 r., skupiając obie wspomniane chorągwie oraz istniejące w całej Kanadzie drużyny harcerskie i zuchowe. W tym samym czasie, tj. we wczesnych latach pięćdziesiątych, powstały pierwsze stanice harcerskie w okolicach Barry’s Bay i Wilna na tzw. ontaryjskich Kaszubach. Mają tam swoją letnią siedzibę chorągwie harcerzy i harcerek, hufce Bałtyk, Podhale, Rzeka. Tereny harcerskie to m.in. stanica harcerzy „Karpaty” i stanica harcerek „Bucze” przy Long Lake. Na obszarze, który jest w posiadaniu Polish Scouting Association Inc. znajduje się pomnik Szarych Szeregów oraz kaplica polowa, zwana „Katedrą pod Sosnami”. Dorocznie prowadzona jest przez instruktorów tzw. akcja letnia, w czasie której setki zuchów i harcerzy poznają polską kulturę, polski język oraz harcerską patriotyczną tradycję.
ZHRwK istnieje od 1996 r. i powstał w wyniku podziału Okręgu Kanada Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju. Prowadzi stanicę na ontaryjskich Kaszubach, którą stale rozbudowuje. Organizuje dorocznie akcję letnią, a od 2005 r. także zimowiska harcerskie oraz uroczystości rocznicowe w Toronto i okolicach.
- Związek Narodowy Polski w Kanadzie
Utworzony w 1930 r. Związek Narodowy Polski należy do najstarszych organizacji polonijnych w Kanadzie. Dysponuje rozbudowaną strukturę organizacyjną w terenie.
ZNP powstał jako organizacja bliska ideowo przedwojennym ugrupowaniom prawicowym w Polsce. Działa tylko na obszarze prowincji Ontario. Dzieli się on organizacyjnie na gminy, utworzone przede wszystkim w płd.-zach. części prowincji (miasta Kitchener, Stratford, Niagara-Falls, St.Catharines, Burlington, Toronto). Etyka i zasady programu Związku oparte są na zasadach religii chrześcijańskiej. Program podkreślał konieczność walki o wolną, niepodległą Polskę. Działalność ZNP koncentrowała się również na rozwiązywaniu problemów Polonii kanadyjskiej. Poszczególne gminy aktywnie uczestniczyły w zakładaniu szkółek polskich, podejmowały działania na rzecz pielęgnowania tradycji i kultury polskiej.
ZNP powstał w 1962 r. Jego zadaniem miało być skupienie wszystkich nauczycieli polonijnych szkół języka i kultury polskiej oraz zainteresowanie jak największej liczby szkół kanadyjskich programem stałego nauczania języka polskiego. Od początku swego istnienia ZNP jest organizacją wchodzącą w skład Kongresu Polonii Kanadyjskiej, a jego siedziba mieści się w Toronto.
ZG ZNP wydaje biuletyn - dwumiesięcznik pod nazwą „Myśl”. ZNP jest organizacją, której zasadniczym celem jest utrzymanie polskości wśród młodzieży polonijnej, zachowanie języka, kultywowanie tradycji i historii Polski i Polonii. Zajmuje się on również szkoleniem nauczycieli szkół polskich i nauczycieli kursów kredytowych, organizuje coroczne konferencje metodyczne dla nauczycieli szkół polskich z całej Kanady. Uczestniczy w organizowanym w Polsce Forum Oświatowym.
- Związek Podhalan w Kanadzie
Organizacja ta powstała w 1978 r. i liczy obecnie około 200 członków. Działalność Związku ukierunkowana jest na kultywowanie tradycji, folkloru i kultury góralskiej z Podhala. Dużą wagę przywiązuje się do zaszczepiania tych wartości młodemu pokoleniu. W ramach Związku działa zespół folklorystyczny „Harnasie”, który aktywnie uczestniczy w życiu kulturalnym ontaryjskiej Polonii. Prezentuje publiczności kanadyjskiej i polonijnej folklor góralski w wydaniu podhalańskim.
- Związek Polaków w Kanadzie
Związek Polaków w Kanadzie jest najstarszą organizacją polonijną, założoną w 1907 r.w Toronto, pod pierwotną nazwą „Synowie Polski". 6 marca 1921 r. doszło do połączenia Towarzystwa „Synowie Polski" z Towarzystwem św. Stanisława (organizacja powstała w 1912 roku jako Towarzystwo Wzajemnej Pomocy). 19 marca 1922 r. uchwalono pierwszą konstytucję – statut, połączonych organizacji i przyjęto nazwę Związek Polski Bratniej Pomocy w Kanadzie. W październiku 1924 r. ogłoszono nową konstytucję i ostatecznie przyjęto nazwę „Związek Polaków w Kanadzie". Statut Związku nie przewidywał działalności organizacji poza granicami Ontario. I Walny Zjazd w 1929 r. wyłonił zarząd główny i określił charakter organizacji, która miała być związkiem bezpartyjnym, współpracować na polu narodowo-oświatowym ze wszystkimi organizacjami polskimi bez względu na ich zapatrywania polityczne i religijne, kultywować i podtrzymywać tradycję i polskość, organizować odczyty, wieczory dyskusyjne, szkółki polskie, zakładać kółka teatralne, drużyny harcerskie, Grona Młodzieży i Koła Polek.
Związek Polaków w Kanadzie działa w prowincji Ontario i ciągle jest największą polonijną organizacją społeczną. Obecnie liczy blisko 900 członków zrzeszonych w 14 Grupach związkowych. Nie wszystkie Grupy posiadają swoje domy związkowe. Aktualnie swoje posiadłości posiada 10 Grup (Oakville, Hamilton, Cambridge, Guelph, Brantford, Sarnia, Delhi, Oshawa, Barrie, Thunder Bay).
Prezes ZG ZPwK: Teresa Szramek.
Biblioteki (ze zbiorami w języku polskim):
- Biblioteka przy Centrum Jana Pawła II w Mississauga.
4300 Cawthra Rd, Mississauga tel. (905) 306 9900
Wyłącznie polskojęzyczna biblioteka mieści się w Centrum Kultury Jana Pawła II w Mississauga (Biblioteka Polska im. S. Bąka OMI). Jej zbiory są bardzo zróżnicowane - literatura piękna, słowniki ogólne i specjalistyczne, publikacje popularnonaukowe, literatura dla dzieci, prasa polska i kanadyjska w sumie około 25 tysięcy woluminów. Została ona uhonorowana w 2018 roku wyborem do udziału w projekcie 100 bibliotek na stulecie niepodległości. Od końca 2019 roku biblioteka ta oferuje czytelnikom również e-booki w języku polskim (60 tysięcy tytułów), będąc pierwszą biblioteką na kontynencie amerykańskim współpracującą z polską firmą Legimi – dostarczycielem usługi.
Instytucje kultury:
- Polskie Centrum Kultury im. Jana Pawła II w Mississauga i Fundacja im. Maksymiliana Kolbe
Utworzona w 1982 r. Fundacja im. Maksymiliana Kolbe postawiła sobie za cel stworzenie centrum życia społeczno-kulturalnego Polonii w Mississauga. Po kilku latach zbierania środków, Centrum zostało otwarte jesienią 1994 r. Zarówno Fundacja jak i Centrum są bardzo ściśle związane z największą polską parafią w Kanadzie św. Maksymiliana Kolbego, w sąsiedztwie której znajduje się budynek Centrum.
Centrum JPII jest największym ośrodkiem, jakim dysponuje Polonia dla organizowania swojego życia kulturalno-społecznego w aglomeracji torontońskiej. Mieści się w nim min. sala koncertowa ze sceną, biblioteka (największa biblioteka polska w Ameryce Północnej – 25 tys. zbiorów), kręgielnia i klub. Goszczą one praktycznie codziennie imprezy kulturalne oraz zajęcia edukacyjne i integracyjne dla dorosłych, dzieci i młodzieży. Konsulat współpracuje z Centrum podczas organizacji dużych spotkań dla Polonii, których przykładem była wizyta pary prezydenckiej w 2016 r., a także liczne pokazy filmów, prelekcje i koncerty pod patronatem Konsulatu. Działa tam również amatorski Teatr Centrum, który co roku wystawia różne przedstawienia i sztuki.