Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS) jest następcą dwóch wcześniejszych programów Infrastruktura i Środowisko realizowanych w perspektywach 2007-2013 oraz 2014-2020 (POIiŚ). Jego głównym celem jest poprawa warunków rozwoju kraju poprzez budowę infrastruktury technicznej i społecznej zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju.

Program FEnIKS został przyjęty przez KE 6 października 2022 r.

Jest on niezwykle istotnym narzędziem realizacji polityki energetycznej, klimatycznej i środowiskowej Polski.

Cały program skupiony jest na rozwoju sześciu obszarów tematycznych, tj:

• adaptacja do zmian klimatu;
• rozwój odnawialnych źródeł energii;
• ochrona środowiska;
• rozwój ochrony zdrowia;
• rozwój transportu;
• kultura i ochrona dziedzictwa kulturowego.

Program FEniKS to największy pod względem finansowym oraz liczby obszarów wsparcia program krajowy w całej Unii Europejskiej. Dzięki tym środkom z nowego funduszu będziemy mogli realizować ważne dla gospodarki i środowiska inwestycje. Środki te będą wspierały m.in. wzrost efektywności energetycznej, redukcję gazów cieplarnianych oraz adaptację do zmian klimatycznych. Realizacja nowych wyzwań i priorytetów przyczyni się więc do szybszego rozwoju nowoczesnej i konkurencyjnej gospodarki w Polsce.

Inwestycje infrastrukturalne w sektorze energetyki mają przyczynić się do poprawy jakości i bezpieczeństwa funkcjonowania sieci elektroenergetycznych oraz rozwoju inteligentnych sieci gazowych i wzrostu ich znaczenia w nowoczesnym, zielonym systemie energetycznym.

Z kolei inwestycje środowiskowe mają wpłynąć na zwiększenie odporności na zmiany klimatu (w tym na susze i powodzie) oraz zapewnić ochronę dziedzictwa przyrodniczego (wzrost zdolności retencyjnych oraz poprawę systemów monitorowania i zarządzania kryzysowego).

Wśród celów programu są również: poprawa gospodarowania wodą pitną oraz ściekami komunalnymi, a także odpadami komunalnymi. Interwencja skierowana jest również na  wzmocnienie ochrony bioróżnorodności i naturalnych ekosystemów oraz rozwój systemów monitorowania zasobów przyrodniczych, aby ułatwić ich ochronę.

Łączna kwota budżetu przeznaczona na inwestycje i przedsięwzięcia wynosi prawie 29,3 mld euro. W tym z Funduszy Unii Europejskiej na realizację całego programu przewidziano kwotę ok. 24,2 mld euro, z czego ok. 11,3 mld euro z FS i 12,9 mld euro z EFRR.

Podział środków UE dostępnych w ramach FEnIKS 2021-2027 pomiędzy poszczególne obszary wsparcia przedstawia się następująco:

• sektor energia: 6 079 mln eur
• sektor środowisko: 3 667 mln eur
• sektor transport: 12 911 mln eur
• sektor zdrowie: 650 mln eur
• sektor kultura 600 mln eur
• pomoc techniczna: 282 mln eur

Program zakłada realizację ośmiu priorytetów, w ramach których realizowane będą poszczególne, wynikające z rozporządzenia, cele szczegółowe:

Priorytet I: Wsparcie sektorów energetyka i środowisko z Funduszu Spójności

Priorytet II: Wsparcie sektorów energetyka i środowisko z EFRR

Priorytet III: Transport miejski

Priorytet IV: Wsparcie sektora transportu z Funduszu Spójności

Priorytet V: Wsparcie sektora transportu z EFRR

Priorytet VI: Zdrowie

Priorytet VII: Kultura

Priorytet VIII: Pomoc techniczna

Minister Klimatu i Środowiska jako Instytucja Pośrednicząca będzie odpowiedzialny za realizację dwóch priorytetów (Priorytet I i Priorytet II) o łącznej wartości 9,75 mld euro (tj. ok 46 mld zł). Kwota ta stanowi aż 40% całej alokacji UE w programie.

W ramach I i II Priorytetu wsparcie będzie ukierunkowywane na obniżenie emisyjności gospodarki i transformację w kierunku gospodarki przyjaznej środowisku i o obiegu zamkniętym.

W porównaniu z poprzednim okresem programowania (2014-2020), finansowanie dostępne na realizację tych polityk wzrosło o ponad 50%.

Zmieniły się również proporcje pomiędzy poszczególnymi sektorami: na sektor energii, a więc efektywność energetyczną w różnych rodzajach budynków, OZE (w tym instalacji produkcji biometanu) oraz infrastrukturę elektroenergetyczną i gazową, przewidziano dwa razy więcej środków – 6,08 mld euro (ok. 29 mld zł). Jest to wzrost adekwatny do skali wyzwań w tym sektorze wynikających z okoliczności gospodarczych i politycznych będących konsekwencją m.in. z wojny na Ukrainie.

Również na projekty dotyczące adaptacji do zmian klimatu i ochrony środowiska mamy dostępnych więcej funduszy – obecnie jest to 3,67 mld euro (tj. ok 17 mld zł).

Warto nadmienić, że w ramach I Priorytetu programu (działanie 01.01) przewidziany został wkład w dalszą realizację programu priorytetowego „Czyste powietrze”.

Jego celem jest poprawa jakości powietrza oraz zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych poprzez wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków mieszkalnych jednorodzinnych.

Wsparcie w programie „Czyste powietrze” będzie mogło dotyczyć samej wymiany indywidualnych, starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe, na nowoczesne źródła ciepła, również w przypadku wymiany na systemy grzewcze zasilane gazem ziemnym.

W programie tym preferowane będą przedsięwzięcia, łączące wymianę źródeł ciepła z termomodernizacją, jednakże nie będzie to wymóg konieczny.

Kliknij, aby przeczytać więcej nt. dofinasowania w ramach Programu "Czyste Powietrze"

Szczegółową listę działań wdrażanych przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska odnajdziesz w zakładce Skorzystaj z programu.

W ramach I i II Priorytetu FEnIKS o wsparcie finansowe mogą wnioskować:

• przedsiębiorcy (MŚP, duże przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwa energetyczne - prowadzące działalność przesyłu, dystrybucji energii elektrycznej lub gazu (OSP, OSD)),
• administracja publiczna (państwowa, rządowa, samorządowa),
• instytucje wdrażające instrument finansowy,
• państwowe jednostki budżetowe,
• jednostki samorządu terytorialnego i ich związki oraz działające w ich imieniu jednostki organizacyjne,
• przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne,
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
• Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska,
• regionalne dyrekcje ochrony środowiska,
• Straż Pożarna i służby ratownicze,
• PGL Lasy Państwowe,
• parki narodowe,
• PGW Wody Polskie,
• urzędy morskie,
• jednostki naukowe i badawczo-rozwojowe,
• uczelnie wyższe, szkoły i inne placówki systemu oświaty,
• banki żywności,
• organizacje pozarządowe,
• spółdzielnie mieszkaniowe.

Instytucjami odpowiedzialnymi za realizację programu FEnIKS 2021-2027 są:

1. Instytucja Zarządzająca FEnIKS 2021-2027 - Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Departament Programów Infrastrukturalnych;
2. Instytucja Pośrednicząca – Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Departament Funduszy Europejskich;
3. Instytucje Wdrażające:

• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
• Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy.

Treść programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 można znaleźć w zakładce Zapoznaj się z prawem i obowiązującymi dokumentami.

Dokumentem rozwijającym i uszczegóławiającym zapisy programu FEnIKS jest Szczegółowy Opis Priorytetów Programu (SZOP) – link do SZOP można znaleźć w zakładce Zapoznaj się z prawem i obowiązującymi dokumentami.

Więcej o programie FEnIKS można przeczytać tutaj.