Trzy projekty Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (GDOŚ) otrzymały prawie 206 mln zł dofinansowania z Funduszy Europejskich w ramach programu FEnIKS 2021-2027. Ich głównym celem jest ochrona bioróżnorodności i zwalczanie inwazyjnych gatunków obcych (IGO) w Polsce.

Umowy podpisano 16 kwietnia 2025 r. z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Łączna wartość projektów to ponad 242 mln zł. Projekty będą realizowane do końca września 2029 r.

1. Wdrażanie Planu działań dla priorytetowych dróg przenoszenia IGO (FENX.01.05-IW.01-0102/24).
   Dofinansowanie z Funduszy Europejskich w wysokości 21,25 mln zł.
   Wartość całkowita projektu 25 mln zł.            
    
2. Aktualizacja planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 i monitoring (FENX.01.05-IW.01-0106/24).
   Dofinansowanie z Funduszy Europejskich w wysokości 103, 997 mln zł.
   Wartość całkowita projektu 122,350 mln zł.  
                                                                                                                                                                                               
3. Wdrażanie działań ochrony czynnej na obszarach Natura 2000 (FENX.01.05-IW.01-0113/24).
   Dofinansowanie z Funduszy Europejskich w wysokości 80,546 mln zł.
   Wartość całkowita projektu 94, 760 mln zł.    

Gatunki inwazyjne (IGO) to rośliny lub zwierzęta, które pochodzą z innych krajów i po przedostaniu się do Polski szybko się rozprzestrzeniają. Mogą zagrażać naszej przyrodzie, ponieważ wypierają rodzime gatunki, niszczą siedliska, a nawet przenoszą groźne choroby. Przez to zmniejsza się różnorodność biologiczna, czyli bogactwo życia w danym miejscu.

• barszcz Sosnowskiego – roślina bardzo trudna do zwalczania, powodująca oparzenia skóry,
• rdestowiec ostrokończysty – silnie inwazyjna roślina niszcząca siedliska naturalne i trudna do usunięcia,
• raczek marmurkowy i rak pręgowany – wypierają rodzimego raka szlachetnego i roznoszą choroby,
• norka amerykańska – drapieżnik wpływający negatywnie na ptaki wodne i gryzonie.
• szop pracz – zagraża ptakom i przenosi choroby, a jego populacja rośnie.

1. Zwalczanie IGO i dróg ich rozprzestrzeniania

• Analiza i aktualizacja danych o inwazjach biologicznych. 
• Szkolenia dla służb i instytucji. 
• Ogólnopolska kampania edukacyjna, skierowana m.in. do ogrodników, działkowców i hodowców egzotycznych zwierząt. 
• Testowanie metod zwalczania barszczy kaukaskich i rdestowców – wymagających długoterminowego, planowego działania.

2. Wsparcie dla obszarów Natura 2000

• Aktualizacja planów zadań ochronnych (PZO) dla 404 obszarów Natura 2000 we współpracy z lokalnymi partnerami. 
• Realizacja działań ochronnych na 132 obszarach w 13 województwach, np.:
  • regulacja stosunków wodnych,
  • budowa sztucznych wysp i platform,
  • usuwanie drzew i krzewów oraz koszenie,
  • zwalczanie IGO,
  • ochrona siedlisk żółwi, nietoperzy i ptaków,
  • zasilanie populacji rzadkich gatunków roślin.

• Zmniejszenie zagrożeń związanych z IGO. 
• Poprawa stanu ochrony przyrody. 
• Wzrost świadomości społecznej i zaangażowania obywateli. 
• Rozszerzenie wiedzy specjalistycznej i sieci ekspertów w dziedzinie ochrony środowiska.

Wśród najważniejszych rezultatów służących poprawie stanu ochrony przyrody w Polsce znajdują się:

• 404 opracowane dokumenty planistyczne dotyczące ochrony przyrody dla obszarów Natura 2000.
• Prawie 4 mln ha – to łączna powierzchnia obszarów chronionych, dla których powstaną aktualne dokumenty planistyczne.
• 258 gatunków i siedlisk przyrodniczych zostanie objętych monitoringiem przyrodniczym, wspierającym ocenę skuteczności działań ochronnych.
• 272 gatunki i siedliska zostaną poddane ocenie stanu ochrony – to kluczowy krok w identyfikacji zagrożeń i planowaniu działań naprawczych.
• Ponad 1,7 tys. ha (dokładnie 1 710,68 ha) obszarów Natura 2000 zostanie objętych działaniami ochrony i odtwarzania siedlisk przyrodniczych w celu poprawy ich stanu.
• 90 gatunków zagrożonych zostanie objętych bezpośrednimi działaniami ochronnymi, mającymi na celu ich przetrwanie i odbudowę populacji.
• 4 inwazyjne gatunki obce – wobec nich zostaną wdrożone działania ograniczające ich dalsze rozprzestrzenianie i negatywny wpływ na środowisko.