1.    Czy po powołaniu parku narodowego, w czasie jego funkcjonowania, zmiana granic otuliny jest działaniem na które samorządy nie mają wpływu, czy też obowiązuje procedura taka jak przy powoływaniu PN? Poproszę o konkretną odpowiedź, wraz ze wskazaniem podstawy prawnej / opinii prawnej potwierdzającej określoną tezę.

Zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody określenie i zmiana granic parku narodowego może nastąpić po uzgodnieniu z właściwymi miejscowo organami uchwałodawczymi jednostek samorządu terytorialnego, na których obszarze działania planuje się powyższe zmiany. Zarówno granice parku narodowego jak i jego otuliny są określane rozporządzeniem Rady Ministrów, które podlega uzgodnieniom z samorządami, jak również dodatkowo ich opiniowaniu w trakcie procedury legislacyjnej (w ramach konsultacji publicznych oraz w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego). Bez spełnienia tych warunków nie jest możliwe określenie granic parku i jego otuliny.

2.    W przedstawionych nam materiałach dotyczących projektowanego parku narodowego znajdują się pojęcia „wędkarstwa kulturowego” i „rybactwa kulturowego”, jako rozwiązanie dotyczące osób poławiających ryby.

• Czy są to terminy w jakikolwiek sposób unormowane – w przepisanych prawa, jakikolwiek innych aktach prawnych, dokumentach?
• Czy tak opisane działalności funkcjonują na terenie innych parków narodowych, jeżeli tak to poprosimy o szczegółowy opis gdzie i jak to funkcjonuje.
• Czy możliwe jest przygotowanie maksymalnie konkretnej informacji, co te pojęcia miałyby oznaczać dla naszych wędkarzy i rybaków, w szczególności dotyczące tego jak powołanie PN zmieniłoby funkcjonowanie tych działalności (sprawa połowów nocnych, zakazów będących w mocy dyrektora, ale również szans na poprawę sytuacji – lepszy nadzór i unikanie zjawisk niepożądanych takich jak np. kłusownictwo.
• Dlaczego nie podjęto prób i nie przygotowano porozumień z zrzeszającymi ich organizacjami (m.in. Spółdzielnia Rybacka, Okręgowy Związek Wędkarski).

Zgodnie z przepisami ustawy o rybactwie śródlądowym, w parku narodowym nie tworzy się obwodów rybackich. Rybactwo może być prowadzone w obszarze projektowanego parku narodowego do czasu obowiązywania operatów rybackich (skrócenie tego okresu będzie możliwe wyłącznie za zgodą dzierżawcy obwodu rybackiego – zgodnie z ustawą o rybactwie śródlądowym). Wędkarstwo w parku narodowym (amatorski połów ryb) jest możliwe na zasadach określonych w planie ochrony, zadaniach ochronnych lub w zarządzeniu dyrektora parku narodowego. W celu umożliwienia kontynuacji tych działań, zarówno w odniesieniu do rybactwa, jak i wędkarstwa, proponuje się wprowadzenia pojęć „rybactwo kulturowe” i „wędkarstwo kulturowe”. Pojęcia te mają oznaczać połów organizmów wodnych, w szczególności ryb sposobami charakterystycznymi dla tego obszaru, z uwzględnieniem wytycznych planu ochrony albo zadań ochronnych. Bez tego rybactwo w jakiejkolwiek formie nie będzie mogło funkcjonować po wygaśnięciu operatów rybackich. Wprowadzenie przepisów o rybactwie kulturowym do projektu ustawy o utworzeniu parku narodowego, po jej uchwaleniu daje gwarancję prowadzenia tej działalności. Rybactwo kulturowe jest prowadzone w Słowińskim Parku Narodowym. W zadaniach ochronnych określane są zadania z tym związane oraz gatunki ryb i górne limity ich rocznego połowu. Działania te realizują cel związany z ochroną przyrody oraz zapewniają funkcjonowanie tradycyjnego rybactwa, które może stanowić atrakcję turystyczną. Wędkarstwo (amatorski połów ryb) jest dopuszczony w wielu parkach narodowych (np. Park Narodowy „Ujście Warty”, Woliński Park Narodowy, Drawieński Park Narodowy, Wigierski Park Narodowy, Narwiański Park Narodowy). Tradycyjne połowy ryb będą mogły być dopuszczone w zarządzeniu dyrektora parku narodowego. Po utworzeniu parku narodowego zostanie powołana Straż Parku, która ma uprawnienia do zwalczania przestępstw i wykroczeń związanych z ochroną przyrody, w tym w zakresie kłusownictwa, co zdecydowanie ułatwi zwalczanie tego procederu.

3.    Czy utworzenie parku narodowego może wpłynąć na ograniczenie korzystania z dróg przebiegających przez Międzyodrze?

Powołanie parku narodowego nie spowoduje ograniczenia ruchu na istniejących drogach przebiegających przez Międzyodrze. Główne drogi np. autostrada A6 zostały wyłączone z obszaru projektowanego parku. Przez wiele parków narodowych przebiegają drogi oraz linie kolejowe i są użytkowane zgodnie z przeznaczeniem, utrzymywane i modernizowane.

4.    W przestrzeni publicznej pojawiają się informacje o 48 milionach złotych, przeznaczonych na prace regulacyjne, dotyczące infrastruktury hydrologicznej Międzyodrza.

• Czy te środki są zagwarantowane, kto jest ich dysponentem, w czyim budżecie się znajdują? Czy opis tej pozycji wskazuje że są to środki na ten rodzaj prac, zostaną wydatkowe w tym obszarze?
• Jaki jest harmonogram wydatkowania tych środków w konkretnych latach?
• W jaki sposób został ustalony poziom wydatków, w sytuacji gdy nie ma gotowych projektów?
• Czy określono zakres zadań, który za tą kwotę zostanie zrealizowany?

Kwota, o której tu mowa, to środki z budżetu państwa przeznaczone na funkcjonowanie parku narodowego w pierwszym roku. Obejmują one koszty związane z wyposażeniem parku narodowego np. w sprzęt biurowy, niezbędny do realizacji działań, koszty ewentualnych remontów, dostosowania budynku siedziby parku do potrzeb związanych z realizacją zadań, a także koszty wynagrodzeń pracowników. Dodatkowo przewidziane są tam koszty związane z realizacją zadań ochronnych w ekosystemach parku narodowego, w tym z ochroną czynną, udostępnianiem oraz edukacją przyrodniczą. Wielkości kosztów były szacowane na podstawie danych z innych parków narodowych. Koszty te mogą ulec zmianie na dalszych etapach prac nad utworzeniem parku narodowego (legislacja).

5.    Wielokrotnie wskazywano na istotne połączenia funkcjonalne, pomiędzy projektem powołania Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry, a projektem rewitalizacji Międzyodrza który ma być realizowany przez Województwo Zachodniopomorskie, poprzez m.in. program Life+. Dlaczego nie zawarto żadnego porozumienia w tej sprawie?

Projekt LIFE+ dotyczący rewitalizacji Międzyodrza nie jest jeszcze ukończony i formalnie zgłoszony do dofinansowania. Projekt ten nie był jeszcze przedmiotem oceny i aktualnie nie wiadomo kiedy będzie realizowany. Tym samym nie ma żadnych podstaw do zawierania porozumień dotyczących realizacji projektu LIFE+ planowanego przez Województwo Zachodniopomorskie.

6.    Obszar Międzyodrza wymaga pilnie wymienionych powyżej prac. Niezależnie, czy będą one miały finansowanie z programu Life+, czy innego, fakt ich docelowej realizacji powinien zostać zapisany w porozumieniu, aby nie doszło do sytuacji w której osoby odpowiedzialne za kształtowanie Parku Nardowego Doliny Dolnej Odry, wybiorą wizję parku w której wszelkie procesy są prowadzone jako renaturalizacja, bez ingerencji ludzkiej. Szczególne znaczenie ma to zarówno dlatego, że wypłycanie i niedrożność kanałów: pogorszy sytuację związaną z bezpieczeństwem przeciwpowodziowym, co w obliczu zmian klimatu ma dla nas fundamentalne znaczenie; redukuje bioróżnorodność terenu przez pogorszenie się warunków życiowych dla organizmów wodnych, ryb i w konsekwencji części populacji ptaków; utrudni przygotowanie oferty turystycznej, od lat nasze działania na rzecz turystycznego ożywienia tego obszaru są z tego powodu znacząco utrudnione.

Projekt LIFE+ dotyczący rewitalizacji Międzyodrza nie jest jeszcze ukończony i formalnie zgłoszony do dofinansowania. Projekt ten nie był jeszcze przedmiotem oceny i aktualnie nie wiadomo kiedy będzie realizowany. Tym samym nie ma żadnych podstaw do zawierania porozumień dotyczących realizacji projektu LIFE+ planowanego przez Województwo Zachodniopomorskie.
Kwestia udrożnienia kanałów będzie musiała być rozpatrywana (analogicznie jak obecnie) przez pryzmat wpływu na siedliska przyrodnicze i gatunki chronione (przedmioty ochrony) obszaru Natura 2000 utworzonego na obszarze Międzyodrza. Samo utworzenie parku narodowego nie będzie miało w tym przypadku istotnego wpływu na te prace, bowiem nawet obecnie przed rozpoczęciem działań związanych z udrażnianiem kanałów, musi być określony wpływ na przedmioty ochronny istniejącego obszaru Natura 2000.

Utworzenie parku narodowego na obszarze Międzyodrza nie będzie miało wpływu na jego funkcję przeciwpowodziową. Obszar projektowanego parku narodowego w dużej mierze zajmują siedliska wilgotne, w tym torfowiska, które chłoną i zatrzymują wodę. Obszar ten stanowi niejako naturalne miejsce, które może gromadzić wodę w czasie wezbrań (powodzi) i może ją zatrzymywać, co ma dwojakie znaczenie. W czasie powodzi obszar ten zatrzymuje wodę, natomiast w okresach suszy i długotrwałych opadów wodę tę oddaje utrzymując torfowiska Międzyodrza w stanie wilgotnym. Dzięki temu torfowiska nie ulegają przesuszaniu i degradacji i nadal mogą pełnić swoją funkcję przeciwpowodziową. Nie bez znaczenia jest także to, że w okresach upałów, dzięki wodzie zgromadzonej w Międzyodrzu jego okolice są ochładzane przez parującą wodę, co zabezpiecza przed upałami.

7.    W informacjach Ministesrtwa Klimatu i Środowiska, znalazły się zapowiedzi Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry, jako miejsca goszczącego kilkadziesiąt tysięcy turystów rocznie. Nie wypracowano do tej pory, a być może po prostu nie przedstawiono nam do tej pory programu planowanych działań i inwestycji dla obsługi takiego ruchu turystycznego. Jakie inwestycji na terenie Międzyodrza w tym zakresie są planowane? (ścieżki spacerowe, miejsca odpoczynku, trasy turystyki wodnej z infrastrukturą im towarzyszącą – czyli wypożyczalnie, oznakowanie, itp.)

Szczegóły dotyczące zagospodarowania turystycznego obszaru parku narodowego będą określane w planie ochrony tego parku. Dokument ten powstaje z udziałem społeczeństwa i jest opiniowany przez rady gmin, na obszarze których położony jest park narodowy. W tej chwili Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowało wstępną propozycję zagospodarowania turystycznego, przedstawioną na spotkaniach konsultacyjnych z przedstawicielami Jednostek samorządu terytorialnego. Finalne zagospodarowanie turystyczne obszaru parku narodowego będzie wypracowywane przez dyrektora parku narodowego w porozumieniu z przedstawicielami samorządów, tak by uwzględnić potrzeby ochrony przyrody oraz potrzeby lokalnych społeczności.

8.    W toku prac zespołu wypracowano założenie, według którego w Gryfinie powstanie siedziba Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry, a w gminach Widuchowa i Kołbaskowo ośrodki edukacyjne. Potrzebne nakłady inwestycyjne oszacowano na 90 milionów złotych, z dodatkowym rocznym budżetem na utrzymanie Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry w wysokości 10 milionów złotych. W projekcie ustawy, jako skutki finansowe jego powołania, zapisano jedynie środki na bieżące utrzymanie - około 10 milionów rocznie, z kwotą dodatkową około 8 milionów w pierwszym roku jego funkcjonowania.

• Na co zostanie przeznaczona kwota 8 milionów złotych? Czy ona ma starczyć na powstanie siedziby i ośrodków?
• Dlaczego nie zapisano środków w pełnej wysokości, wskazanej przez zespół, tj. 90 milionów złotych?
• Dlaczego z gminą Gryfino nie prowadzono rozmów o możliwościach ulokowania siedziby na naszym terenie, w zakresie posiadanych przez nas nieruchomości – zabudowanych i niezabudowanych, które mogły by być przeznaczone na ten cel.
• Czy w przypadku wykorzystania majątku gminy Gryfino na ten cel, nieruchomość zostanie zakupiona od gminy, czy też ma być przekazana nieodpłatnie.
• Czy którykolwiek z właścicieli nieruchomości, które znajdą się w granicach PNDDO otrzyma odszkodowania / rekompensatę, jeżeli tak to na jakich zasadach?

W toku prac Zespołu rozpatrywane były różne warianty dofinansowania projektowanego parku narodowego. Założono, że w Gryfinie powstanie siedziba parku narodowego, natomiast w gminach Widuchowa i Kołbaskowo powstaną ośrodki edukacyjne. Wstępnie założono, że koszt każdej z tych inwestycji wyniesie ok. 30 mln zł. Środki te będą pozyskane z funduszy UE , stąd nie są zaplanowane do realizacji w konkretnym roku. Zależy to bowiem od tego kiedy zostanie utworzony park narodowy oraz od dostępności środków. Rozmowy dotyczące konkretnej lokalizacji siedziby parku narodowego będą prowadzone na etapie prac legislacyjnych dotyczących utworzenia parku narodowego. Brane pod uwagę mogą być nieruchomości znajdujące się w zasobie Skarbu Państwa, jak również będące własnością innych podmiotów, np. samorządów. Aktualnie nie został określony sposób przekazania nieruchomości, na której miałaby się znajdować siedziba parku narodowego. W przypadku wykorzystania nieruchomości będącej własnością gminy może być one przekazana nieodpłatnie albo odsprzedana, będzie to zależne od wyniku rozmów między właściwymi organami. W przypadku tworzenia parku narodowego na obszarze Międzyodrza nie przewiduje się wywłaszczeń nieruchomości, jak również włączania w obszar parku narodowego nieruchomości własności innych niż Skarb Państwa. Tym samym nie ma podstaw do wypłaty odszkodowań lub rekompensat z tego tytułu. Ponadto zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody, w przypadku nieruchomości niebędących własnością Skarbu Państwa, ich włączenie w obszar parku narodowego wymaga zgody właściciela. Zgoda ta nie może być dorozumiana, musi być wyrażona jednoznacznie, np. na piśmie.

9.    Czy ustanowienie parku narodowego umożliwi żeglugę po Odrze?

Utworzenie parku narodowego w obszarze Międzyodrza, w projektowanym kształcie, nie będzie miało wpływu na żeglugę po Odrze. W celu zachowania żeglowności Odry i możliwości utrzymania dróg wodnych przebiegających przez obszar projektowanego parku narodowego, z jego obszaru i jego otuliny wyłączono kanały: Klucz – Ustowo (Skośnica), Gartz – Marwice oraz oba ramiona rzeki Odry: Odrę Zachodnią i Odrę Wschodnią.

10.    Czy możliwe będzie prowadzenie działalności rolniczej na terenie parku narodowego?

Prowadzenie działalności rolniczej na terenie parku narodowego możliwe jest na zasadach określonych w planie ochrony danego parku albo w zadaniach ochronnych. Niejednokrotnie prowadzenie działalności rolniczej jest zabiegiem pożądanym. W wielu parkach narodowych praktykowana jest taka działalność np. w Biebrzańskim Parku Narodowym, Parku Narodowym „Ujście Warty”, ponieważ działalność rolnicza w wielu przypadkach sprzyja ochronie przyrody. Utrzymanie ekosystemów nieleśnych jest kluczowe z uwagi na fakt, iż siedliska takie są często siedliskami cennych gatunków ptaków, co wymaga regularnego koszenia lub wypasu zwierząt.

11.    Z jakich środków finansowany będzie park narodowy?

Parki narodowe są finansowane ze środków budżetu państwa, środków uzyskiwanych z tzw. własnej działalności (np. opłaty za dzierżawy gruntów, opłaty za wstęp i udostępnianie obszaru parku narodowego, sprzedaż pożytków uzyskanych w ramach działań ochronnych, np. siana) oraz środków uzyskiwanych z innych źródeł (m.in. środki unijne, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, funduszu leśnego).

12.    Kiedy zostaną opublikowane do wglądu rekomendacje/projekt ustawy i projekt rozporządzenia?

Zespół do spraw opracowania założeń utworzenia parku narodowego w Dolinie Dolnej Odry przygotował rekomendacje z kolei pracownicy Departamentu Ochrony Przyrody w Ministerstwie Klimatu i Środowiska przygotowali projekt ustawy i projekt rozporządzenia. Projekt znalazł się w wykazie prac legislacyjnych rządu.

13.    Czy będą wypłacane odszkodowania za szkody wyrządzane przez zwierzęta?

Odszkodowania za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne są wypłacane przez park narodowy ze środków parku. W przypadku zwierząt objętych ochroną gatunkową (np. wilk, bóbr) szkody są wypłacane przez park, ze środków budżetu państwa. W parku narodowym szacowanie szkód prowadzone jest przez pracowników parku narodowego.

14.    Czy po Międzyodrzu będzie wolno pływać motorówkami?

W parku narodowym zakazuje się używania łodzi motorowych. Niemniej dyrektor parku narodowego może wyznaczyć obszary, na których używanie lodzi motorowych będzie dozwolone, chociaż może być w pewien sposób warunkowane, np. używaniem napędu elektrycznego.