Najważniejsze informacje: 
•    Plan powstał w ścisłej współpracy z lokalną społecznością oraz ekspertami. To efekt szeroko zakrojonego dialogu, który łączy troskę o przyrodę z potrzebami mieszkańców regionu.
•    Polki i Polacy chcą chronić Puszczę – jak pokazuje ogólnopolskie badanie opinii publicznej, ponad 90% respondentów popiera ograniczenie ingerencji człowieka w ten wyjątkowy ekosystem, a ponad 70% sprzeciwia się pozyskiwaniu drewna i polowaniom.
•    Plan wyznacza ramy zarządzania Puszczą Białowieską na kolejne 25 lat, zapewniając właściwą ochronę obiektu światowego dziedzictwa UNESCO. 

Ochrona dziedzictwa w zgodzie z wymogami UNESCO
“Plan zarządzania Obiektem Światowego Dziedzictwa Białowieża Forest” to kluczowy dokument strategiczny, którego celem jest zapewnienie skutecznej i długofalowej ochrony tego wyjątkowego obszaru do 2050 roku, zgodnie z wymogami Konwencji w sprawie ochrony Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego. Plan ten uwzględnia także decyzje Komitetu Światowego Dziedzictwa podejmowane w odniesieniu do Puszczy.

Tworzymy fundament dla długofalowego, zrównoważonego rozwoju – oparty nie tylko na solidnych podstawach naukowych, ale także na szeroko zakrojonych konsultacjach społecznych oraz zobowiązaniach wynikających z międzynarodowych umów, w tym Konwencji UNESCO z 1972 roku. Plan wyznacza jasne kierunki działań na kolejne dekady, zapewniając spójność zarządzania, przewidywalność decyzji oraz równowagę między troską o przyrodę a wspieraniem lokalnych społeczności

– powiedział Mikołaj Dorożała, wiceminister klimatu i środowiska.

Dokument uwzględnia rekomendacje ekspertów UNESCO/IUCN, takie jak:
•    uwzględnienie wpływu zapory granicznej,
•    dostosowanie stref ochrony do rzeczywistego stanu przyrody,
•    aktualizacja planu przeciwpożarowego.
Dokument obejmuje pięć kluczowych aspektów: opis zagrożeń, cele i działania ochronne, monitoring oraz mechanizmy wdrażania.

Plan zarządzania ma na celu nie tylko zachowanie jej wyjątkowych walorów przyrodniczych, ale również spełnienie wymagań UNESCO, co jest kluczowe, aby uniknąć wpisania tego wyjątkowego obszaru na Listę Światowego Dziedzictwa w Zagrożeniu. Dokument ten uwzględnia rekomendacje ekspertów UNESCO/IUCN, które mają na celu skuteczne zarządzanie i ochronę tego cennego terenu

– zauważył dr hab. Marcin Stoczkiewicz, dyrektor IOŚ-PIB.

Szczególne znaczenie Plan ma również dla instytucji odpowiedzialnych za bieżące zarządzanie obszarami chronionymi. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku zwraca uwagę, że dokument ten może przełożyć się na konkretne działania ochronne i inwestycje, które realnie wspomogą zachowanie cennych ekosystemów oraz wzmocnią odporność przyrody na skutki zmian klimatu.

Plan Zarządzania Obiektem UNESCO odpowiada naszym oczekiwaniom jako służby ochrony przyrody w zakresie obszarów Natura 2000 oraz rezerwatów znajdujących się pod nadzorem Dyrektora RDOŚ w Białymstoku. Przyjęcie tego dokumentu zagwarantuje w naszej ocenie kompromisową ochronę Puszczy oraz będzie stanowiło podstawę do aplikowania o pokaźne środki z funduszy unijnych na realizację działań ochronnych związanych z adaptacją do zmian klimatu, takich jak spowalnianie spływu wody. Już prowadzimy rozmowy z wieloma podmiotami, które o te środki właśnie aplikują. Przystąpiliśmy do prac nad zmianami zadań ochronnych dla puszczańskich rezerwatów, mających na celu umożliwienie działań retencyjnych, zmierzających do zatrzymania odpływu wody z Puszczy

– zwraca uwagę Regionalny Konserwator Przyrody, Adam Bohdan. 

Wdrażanie Planu otwiera także nowe możliwości w zakresie rozwoju lokalnej infrastruktury przyjaznej zarówno ludziom, jak i środowisku. Jednym z takich pomysłów jest poprawa dostępności turystycznej regionu poprzez bezpieczne i ekologiczne rozwiązania takie, jak np. ścieżki rowerowe.

Dostrzegając potrzebę poszerzenia oferty turystycznej tego wyjątkowego obszaru, wspólnie z Podlaskim Zarządem Dróg Wojewódzkich przystąpiliśmy do analizy koncepcji budowy ścieżki rowerowej wzdłuż drogi wojewódzkiej między Hajnówką a Białowieżą. Według naszej oceny wykonanie takiej ścieżki powinno być możliwe i godzić potrzeby regionu hajnowskiego oraz ochrony przyrody

– mówi Adam Juchnik, Dyrektor RDOŚ w Białymstoku.

W spotkaniu, podczas którego prezentowano plan w Białowieskim Parku Narodowym, uczestniczyli przedstawiciele Sejmiku Województwa Podlaskiego, Białowieskiego Parku Narodowego, Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Białymstoku.

Głos mieszkańców i dane naukowe
W proces opracowywania Planu zaangażowano różne grupy interesariuszy, w tym przede wszystkim ekspertów i społeczność lokalną. W ponad 43 warsztatach i spotkaniach uczestniczyło ponad 1800 osób. W ramach prac nad Planem dodatkowo przygotowano 17 ekspertyz naukowych oraz uwzględniono raport z misji UNESCO/IUCN z 2024 roku. 
Polki i Polacy znają i doceniają wartość Puszczy Białowieskiej – wynika z ogólnopolskiego badania opinii publicznej przeprowadzonego przez firmę Quantify na zlecenie IOŚ-PIB. Celem badania było poznanie społecznych postaw wobec ochrony Puszczy oraz określenie poziomu wiedzy mieszkańców różnych regionów kraju na temat tego unikatowego obszaru. 
Wyniki badania pokazują bardzo wysokie poparcie dla ograniczenia ingerencji człowieka w ten unikalny ekosystem (ponad 90 proc. badanych) oraz sprzeciw wobec pozyskiwania drewna i polowań (ponad 70 proc. badanych).

Spójność ze Strategią Rozwoju i brak nowych ograniczeń
“Plan zarządzania Obiektem Światowego Dziedzictwa Białowieża Forest” nie wprowadza nowych ograniczeń – mieszkańcy i turyści mogą w dalszym ciągu korzystać z jej zasobów i walorów przyrodniczych na dotychczasowych zasadach. Dokument ten stanowi narzędzie umożliwiające zrównoważone łączenie ochrony przyrody z rozwojem społeczno-gospodarczym regionu i wpisuje się w długoterminową strategię rozwoju województwa podlaskiego. Puszcza Białowieska jako jedyny obiekt wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w regionie, jest zasobem o szczególnej wartości, którego potencjał powinien być wykorzystywany z korzyścią zarówno dla środowiska, jak i lokalnych społeczności.

Wsparcie ze środków UE – rozwój regionu w zgodzie z naturą
Tylko w latach 2014–2020 na terenie powiatu hajnowskiego zrealizowano 309 projektów o łącznej wartości 722 mln zł, z czego 494 mln zł pochodziło z dofinansowania UE. Wśród nich znalazły się m.in.:
•    „Nature’s treasury beyond borders”,
•    e-Puszcza – cyfrowe repozytorium danych przyrodniczych,
•    remonty zabytkowych obiektów w Białowieży,
•    projekty ochrony żubra i rzadkich gatunków ptaków.
W latach 2021–2027 podpisano kolejne 31 umów na łączną kwotę 311 mln zł (258 mln zł z UE), m.in. na projekty edukacyjne, zarządzanie populacją żubra i modernizację infrastruktury edukacyjnej w Parku.

Od stycznia 2025 roku jednostki samorządu terytorialnego otrzymują subwencje z tytułu istnienia na ich obszarach form ochrony przyrody. Gminy białowieskie i powiat hajnowski zyskają aż 12,5 mln zł łącznie więcej w swoich rocznych budżetach. To są duże, gwarantowane środki, które mogą wykorzystać na ważne dla lokalnej społeczności inwestycje. Chroniąc przyrodę, rozwijają region

– podkreślał wiceminister Mikołaj Dorożała. 

Samorząd województwa planuje budowę w Hajnówce Centrum Sztuki i Nauki o Drewnie Xylopolis. To kolejna inwestycja wpisująca się w zrównoważony, turystyczny rozwój regionu. Ochrona dziedzictwa powinna iść w parze z realnym wsparciem dla mieszkańców regionu – z poszanowaniem lokalnej tożsamości, historii i przyrodniczej wyjątkowości.
Projekt Planu został opublikowany 26 czerwca 2025 r., natomiast formalne konsultacje społeczne odbędą się w dniach od 7 lipca do 18 sierpnia. Ich czas trwania został wydłużony z planowanych 35 do 45 dni.

Plan zarządzania dostępny jest na stronie IOŚ-PIB pod linkiem.