Drugiego dnia konferencji (22 października) odbyły się dwa panele dyskusyjne. Pierwszy poświęcony był odbudowie populacji dzikich zapylaczy (art. 10 NRL) oraz odbudowie ekosystemów rolniczych (art. 11 NRL). 
Dyskusję poprzedziły prezentacje przedstawione przez dr Łukasza Rejta z Departamentu Ochrony Przyrody Ministerstwa Klimatu i Środowiska oraz pani Elżbiety Budki, Zastępcy Dyrektora w Departamencie Płatności Bezpośrednich Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

W dyskusji panelowej wzięli udział: 

• Elżbieta Budka, Zastępca Dyrektora Departamentu Płatności Bezpośrednich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
• dr hab. Wiktor Kotowski, prof. UW, Uniwersytet Warszawski,
• dr inż. Jacek Niedźwiecki, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy,
• Aleksandra Pępkowska-Król, Koordynatorka ds. rolnictwa, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków,
• Alicja Dubicka-Czechowska, Dzicy Zapylacze i Uniwersytet Zielonogórski.

Dyskusję moderował dr Łukasz Rejt.

Dyskusja rozpoczęła się od odbudowy populacji dzikich zapylaczy, czyli zobowiązania, które wynika z art. 10 NRL. Podkreślono znaczenie tworzenia mikrosiedlisk – niewielkich obszarów zieleni w miastach, na terenach przemysłowych, przy drogach, liniach kolejowych lub pod sieciami wysokiego napięcia, czyli na terenach nie zawsze oczywistych. Pani Dubicka-Czechowska przywołała przykład swoich badań prowadzonych na farmie fotowoltaicznej, gdzie właściwie zarządzanie zielenią sprzyja owadom zapylającym, w tym ich rzadkim gatunkom. Przykłady dobrych praktyk obejmowały też zarządzanie zielenią miejską w Krakowie i Warszawie.  

Kolejnym wątkiem była edukacja – uznana za warunek powodzenia działań prozapylaczowych, które są przede wszystkim działaniami oddolnymi. Zmiana świadomości społeczeństwa i dostarczenie wiedzy na temat tego, jakie działania wspierają odbudowę populacji dzikich zapylaczy, są kluczowe. Dlatego też elementem strategii ochrony dzikich zapylaczy jest strategia komunikacyjna. 
Bardzo ważną sprawą jest również monitoring zapylaczy, którego zasady określiła Komisja Europejska w akcie delegowanym. Będzie to znaczące rozszerzenie dotychczasowego monitoringu, który obejmuje głównie motyle dzienne, i zapewni wiedzę o kondycji populacji zapylaczy. 

Dalsza dyskusja była poświęcona art. 11 NRL i odbudowie ekosystemów rolniczych. Jak zauważono na samym początku, kluczowym problemem jest woda, a właściwie jej brak i narastające koszty związane z suszą glebową. Dlatego też paneliści poświęcili większość czasu na rozmowę o przywróceniu gleb organicznych wykorzystywanych w rolnictwie będących osuszonymi torfowiskami, z których część powinna zostać ponownie nawodniona. Istnieją rozbieżności co do określenia obszaru osuszonych torfowisk. Zgadnie z kryteriami przyjętymi przy wyznaczaniu obszarów do objęcia normą GAEC2 punktem wyjścia jest 319 tys. ha. Jak jednak wskazał prof. Kotowski, kryterium zawartości materii organicznej, przyjęte przy wyznaczaniu obszarów objętych normą GAEC2, odbiegało od podejścia innych państw członkowskich UE, np. Danii czy Niemiec.  Dr Niedźwiecki odniósł się do kwestii metodyki, wskazując na wykorzystane dane, w tym dane historyczne oparte na mapie glebowo-rolniczej, na której gleby torfowe oznaczono literą „T”.  Pod uwagę wzięto obszary użytkowane rolniczo, a zatem te, które są uwzględnione w systemie dopłat. W dyskusji podkreślono, że  działania muszą być planowane w skali krajobrazu, a nie pojedynczych gospodarstw, z uwzględnieniem aspektów hydrologicznych i własnościowych. W komunikacji zaś powinno wybrzmiewać, że działania związane z odbudową gleb organicznych, w tym ponowne nawodnienie, są działaniami dobrowolnymi, które będą się opierać na systemie zachęt. 

Dlatego też finansowanie działań uznano za jedno z największych wyzwań. Wskazano, że w obecnie realizowanej Wspólnej Polityce Rolnej zapewnione są środki na działania środowiskowe, ale po 2027 roku ich poziom będzie ograniczony. Konieczne będzie pozyskanie finansowania np. z Funduszu Spójności oraz z innych źródeł. Dyrektor Budka odniosła się do priorytetyzacji działań, które w pierwszej fazie wdrażania NRL i realizacji celów związanych z glebami organicznymi mogą skoncentrować się na wschodzie kraju, na terenach parków narodowych i ogólnie gruntach zarządzanych przez instytucje publiczne. Nie wyklucza to rolników, o ile będą chcieli się zaangażować. Na konieczność pamiętania o rolnikach, nie tylko na obszarach priorytetowych, wskazała pani Piątkowska-Król, podkreślając, że działania muszą być skrojone na bardzo szeroką skalę. Bez stabilnego i adekwatnego finansowania trudno będzie realizować ambitne cele, zwłaszcza w zakresie odbudowy torfowisk i zwiększania naturalnej retencji.

Na zakończenie dyskusji pojawił się temat paludikultury jako sposobu na pogodzenie odbudowy torfowisk z produkcją rolną. Wskazano na potencjał uprawy roślin takich jak mozga trzcinowata, która może być wykorzystywana na paszę, jako źródło biomasy dla biogazowni lub w przemyśle budowlanym. Wymaga to jednak stworzenia rynku zbytu i współpracy rolników z przedsiębiorcami.

 

Drugi panel dotyczył odbudowy siedlisk i ekosystemów leśnych. Panel rozpoczął się od prezentacji przedstawionej przez panią Magdalenę Bukowską, Dyrektor Departamentu Leśnictwa i Łowiectwa w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. 

W dyskusji moderowanej przez dr hab. Przemysława Chylareckiego, prof. MiIZ PAN, reprezentującego Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, udział wzięli: 

• dr hab. Janusz Czerepko, prof. IBL, Instytut Badawczy Leśnictwa,
• prof. dr hab. inż. Jarosław Socha, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie,
• Wojciech Jendroska, Departament Leśnictwa i Łowiectwa, Ministerstwo Klimatu i Środowiska,
• dr Bożydar Neroj, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych,
• Radosław Michalski, Prezes Zarządu Fundacji Dziedzictwo Przyrodnicze.

Dyskusja rozpoczęła się od pytania, czy NRL jest dla Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych szansą czy zagrożeniem. W odpowiedzi dr Neroj przedstawił działania PGL LP, wskazując, w jaki sposób odpowiadają one wskaźnikom wymienionym w art. 12 NRL.  Jednak skala i tempo zmian klimatycznych stawiają nowe wyzwania, związane przede wszystkim z brakiem wody. Rośnie ryzyko zamierania drzewostanów sosnowych i świerkowych, szczególnie na gruntach porolnych i w górach, co wymaga przyspieszenia przebudowy w kierunku drzewostanów mieszanych. Dr Neroj odniósł się także do konieczności współdziałania, np. z resortem rolnictwa. 

Następnie prof. Czerepko bardziej szczegółowo omówił kwestię wskaźników, np. ilość martwego drewna w lasach podwoiła się w ciągu ostatnich 20 lat, jednak wyzwaniem pozostają jakość (np. na ile sprzyja saproksylobiontom) oraz rozmieszczenie. Dla Polski nie powinna być problematyczne różnorodność gatunkowa i obecność gatunków obcych, choć z uwagi na zmianę klimatu i konieczność przebudowy drzewostanów konieczna jest pogłębiona dyskusja na temat zasadności wprowadzenia gatunków o innych optimach klimatycznych. Dyskutowano także o wskaźniku łączności i prof. Socha podniósł kwestię metody pomiaru, która w większym stopniu powinna uwzględniać to, na ile dane obszary leśne są od siebie oddalone i czy dany obszar jest podobny do lasu, choć nie jest nim ewidencyjnie. Następnie odniósł się do kwestii zamierania i tego, jak ten proces oraz przeciwdziałanie mu poprzez adaptację lasów do zmiany klimatu mogą wpływać na wskaźniki z art. 12.

Paneliści rozmawiali też o artykule 4, który zobowiązuje do poprawy stanu siedlisk lądowych, w tym leśnych. Wskazano, że obecnie tylko niewielki odsetek siedlisk jest w stanie właściwym, a większość wymaga odbudowy. Wskaźniki określone w art. 12 korelują ze wskaźnikami używanymi do oceny stanu siedliska. Jednak są takie typu siedlisk, np. bory limbowe, których niewielki odsetek jest w stanie zadowalającym. Ważne są także działania związane z siedliskami gatunków, na co wskazał p. Michalski. Ponownie pojawił wątek wpływu zmiany klimatu, bo w wielu przypadkach pogorszenie stanu siedlisk następuje niezależnie od sposobu gospodarowania. 

Podczas części poświęconej na pytania sali pojawiły się wątki zdolności retencyjnej, zwłaszcza nowych nasadzeń, cięć sanitarnych (na ile można ich uniknąć) oraz dróg zrywkowych, zwłaszcza na terenach górskich.